19 Jaar radiogeschiedenis in AKN

Eind oktober verhuisden Radio 2 en 5 van de ’s Gravelandseweg naar het NPO Radiohuis op het Media Park. Sybrand Verwer blikt in een blog terug op 19 jaar radiogeschiedenis.

Augustus 2000 is het dan zo ver. AVRO, KRO en NCRV hebben hun eigen panden aan respectievelijk de ’s Gravelandseweg, Emmastraat en Bergweg verlaten en betrekken het nieuwe AKN-pand aan de ‘s Gravelandseweg. Daarmee wordt ook een nieuwe fase ingeluid voor radio-uitzendingen. In de eerste drie voornoemde panden waren te samen zo’n 25 radiostudio’s gevestigd. Allen voorzien van degelijke, maar deels verouderde apparatuur en vooral analoog. Alles in eigendom en beheer van het NOB (Nederlands Omroepproduktie Bedrijf). Maar de AKN wil zich deels losmaken van dit bedrijf, ook een van de redenen om geen nieuw pand te betrekken op het Mediapark, want dat was destijds ook eigendom van het NOB. In het boek “100 jaar Hilversum Mediastad” van Peter Schavemaker staat dit uitvoerig beschreven.

Voor de verzorging van alle radio-uitzendingen werden in het nieuwe gebouw op de begane grond zes studio’s gebouwd, AKN 1 t/m 6 gedoopt. Weliswaar gebouwd, bediend en onderhouden door het NOB maar eigendom van de stichting AKN. In bouwkundige uitvoering echter heel wat minder degelijk dan in de verlaten panden. Daar waren de studio’s doos in doos geluiddicht gebouwd, voorzien van solide stalen deuren, akoestisch maximaal aangepast en ingericht. En in hoofdstuk 1 van het boekwerk studiobouw staat duidelijk beschreven dat een studio geen rechte en parallelle wanden mag hebben. In de AKN werden de studio’s ondergebracht in kantoorruimtes met rechte en parallelle wanden en (te) lage plafonds, dat vindt geluid niet fijn. Wat dat betreft toch een stapje terug.

Digitaal voor allemaal
Maar met de ingebruikname van de nieuwe studio’s werd ook de volgende stap gezet richting digitalisering. In de oude studio’s domineerde de analoge bandmachine (de legendarische Telefunken M15) de ruimtes voor montages en uitzendingen. De seniore programmamaker en technicus weet dat je je op die apparaten letterlijk zes slagen in de rondte werkte turend naar een draaiend blauw schijfje. In de AKN was die machine nog slecht in een stoffig hoekje terug te vinden. Alle studio’s werden voorzien van Dalet, een computerprogramma voor digitaal monteren en uitzenden.

Het verdere deel van de studio’s was verder nog veelal analoog ingericht met regeltafels van Eela, een product uit Eindhoven en Clyde uit het land waar nu Gebrexit wordt.

Programmamakers dienden zich in het kader van bezuinigingen te bekwamen in het zelf monteren, zonder technicus dus. Want de tijd dat de plinten in omroepgebouwen sleten door het geld wat er tegenaan klotste was al een tijdje voorbij. Programmamakers werden digitaal onderwezen in het zelf monteren door onder meer voormalig NOB-technicus Herco de Boer. Tot op de dag van vandaag wordt hij daarvoor geroemd.

NOB op afstand
Een volgende slag vanuit de stichting om het NOB verder op afstand te zetten werd in 2001 geslagen. Voor de bediening van de studio’s werd voor een ander facilitair bedrijf gekozen; BFN (Broadcast Facilities Nederland) het technisch bedrijf van de Wereldomroep. Bizar genoeg werd BFN eerder ooit door het NOB overgenomen maar later weer afgestoten. In die tijd was de slogan bij het NOB: “Een maand niet gereorganiseerd is een maand niet geleefd!”.

Programmamakers werden met wisselend succes steeds meer bedreven in het monteren met Dalet, “Ik weet zeker dat ik het goed heb opgeslagen maar kan het niet meer vinden… Hellup!” En zo werden BFN-technici bekwaam in het verzorgen van techniek bedoeld voor programma’s binnen onze landgrenzen.

Het NOB was nog wel verantwoordelijk voor de laatste schakel van het uitzendproces, het signaal vanuit een AKN-studio ging naar de centraal gelegen eindregies radio in het Videocentrum op het Mediapark. En naast die ER’s was het VC (Verbindingscentrum) te vinden. Audiolijnen vanuit het land (zoals ANWB, regionale en buitenlandse studio’s) werden hier binnen genomen en doorgezet naar de AKN-ruimtes.

Herrie in de Hut
De AKN had nu dus haar eigen studio’s dat gold ook voor de TROS, VARA, EO, IKON, VPRO… De eindregies waren centraal te vinden op het Mediapark maar alle radiostudio’s waren verspreid over Hilversum. Als voorbeeld; een werkdag op radio 2 begon om 6 uur met een uitzending vanuit het VARA gebouw, vervolgens prikte de NOB-technicus in de eindregie van radio 2 om 9 uur een lijntje vanuit de TROS MediaStaete, om 12 uur werd het Tijd voor Twee dat was KRO oftewel AKN. Dus een volgende schuif van het Studer mengpaneel in eindregie 13 werd dan AKN. Klinkt niet echt logisch om de eindregie van radio 2 nummer 13 te noemen, maar over benamingen van studio’s op het Mediapark heeft destijds vast iemand nagedacht, maar niet lang…

Vele uren radio werden gevuld op vele zenders, Hilversum 3 bestond inmiddels niet meer radio 5 nog niet want radio 747, de NPO heette nog PO met het bekende blokje bolletje logo en het werd tijd om het weer eens helemaal anders te doen.

Dat betekende weer Herrie in de Hut.

Houtje Touwtje
Blokje Bolletje wilde af van al die radiostudio’s in al die gebouwen verspreid over Hilversum waar uitzendingen vandaan kwamen en Joop Daalmeijer kreeg de opdracht een plan te verzinnen. Alle omroepen werden verplicht hun uitzendingen gezamenlijk te verzorgen vanuit één eindregie. Die eindregies werden daarvoor weer verspreid over Hilversum, een stukje decentralisatie naar de radiomakers toe. Dat viel niet geheel in goede aarde bij deze en gene, maar daar zou deze en gene in de jaren daarna nog wel eens vaker mee te maken krijgen.

Zo werd de IKON-studio door Joop als Houtje-Touwtje studio betiteld en dat is niet leuk als jij dag in dag uit prima kan monteren en uitzenden met een houtje en een touwtje. Maar het plan werd doorgevoerd.

Radio 1 kreeg 2 eindregies in het NOS gebouw, radio 2 in het AKN pand, 3FM had inmiddels de Peperbus betrokken, voor radio 4 werd een eindregie opgetuigd op een zolderverdieping in het TROS pand (MediaStaete) en Radio 5, herstel radio 747, ging met een eindregie ook vanuit het AKN pand zenden. De centrale eindregies op het Mediapark werden ontmanteld het VC bleef daar wel wonen.

In de AKN werd bovendien een 3e eindregie gebouwd als reserve. Op de deuren stond de tekst eindregie 31, de reserve studio, eindregie 32 voor radio 2 en eindregie 33 voor radio 747. Over logische namen van studio’s ook buiten het Mediapark heeft ook toen vast iemand nagedacht, maar weer niet al te lang…

Slagboom
We lezen in onze agenda’s dat het inmiddels 2005 is. AKN studio 1 t/m 6 waren successievelijk ontmanteld om plaats te maken voor de drie nieuwe eindregies. Deze werden onder toezicht van het NOB gebouwd door BTP (Broadcast Technical Projects). Daarmee kwam beheer en bediening van de studio’s in de AKN weer in handen van het NOB. Wel werd toen een stap gezet in de richting van samenwerking tussen NOB en BFN. (En even tussen haakjes, inmiddels bestaan zowel NOB, BFN als BTP al een tijdje niet meer…).

Dalet werd ook nu weer de basis voor monteren en uitzenden, de Telefunken analoge bandmachine werd naar een nog verdere en stoffiger hoek verplaatst. De digitale regeltafel van het Duitse merk DHD werd in de meubels ingezaagd, een stukje degelijkheid naar technicus en programmamaker toe.

Niet iedereen werd even vrolijk van het uitzenden vanuit zo’n centrale studio in plaats vanuit eigen huis, menig perikel heeft zich afgespeeld. Een DJ van een niet nader te noemen omroep (beginnend met ‘n T) meldde zich bij de slagboom van de AKN. De portier was nog niet geheel kundig met stijl van programmamakers radio en vroeg wat we kwamen doen en dattie net op zijn lijstje stond. DJ meldde terug dat hij weer vertrok. En oja, bel ook een met Zenderbaas Kees Toering dat hij iemand anders zoekt die even wat plaatjes draait op de zender. En een BMW verliet de oprit van het pand nog voordat de slagboom geopend werd.

Zelfschuiven
Het was al weer veel te lang rustig in Omroep Wonderland, tijd weer voor een stukje reorganisatie. Uitgangspunt werd nu, je verwacht het niet, bezuinigen.

Dat werd vormgegeven door de opdracht aan alle programmamaker van radio 2 en 5 (inmiddels was radio 747 weer tot radio 5 hernoemd) zelf te gaan schuiven. Dus geen technicus meer die je handje en schuifje vast kan houden. Voor de meeste radio 2 typjes was dit al een gekend kunstje. Voor radio 5 makers echter niet.

Eindregie 31 t/m 33 waren weer aan het einde van hun houdbaarheid, werden vervangen door 3 nieuwe studio’s in het AKN pand. De benamingen werden nu Studio 20, 25 en 50. Over benamingen van studio’s in de AKN heeft ook toen weer iemand nagedacht, waarschijnlijk niet lang.

Op onze iPhones zien we dat het inmiddels 2013 is geworden. Voor het overtuigen het nut van het zelfschuiven van uitzendingen werd Sjors Fröhlich ingevlogen en toegevoegd aan het projectteam. Er werd uitgebreid over- en uitgelegd. Alle programmamakers kregen tot het moment dat zij zelfstandig konden schuiven technische ondersteuning (“van je af is harder!”). Dalet naderde het einde van zijn eigen levensduur en werd vervangen door een moderner programma. DHD bleef, tot veler vreugd, gehandhaafd.

Edoch nog voor de studio’s feestelijk in gebruik werden genomen was Sjors al vertrokken naar BNR in Amsterdam. Het gerucht ging destijds in de wandelgang dat hij zichzelf zag als opvolger van Zendermanager (’n soort burgemeester…) Kees Toering, maar gepasseerd zou zijn door Jurre Bosman. Iets wat Sjors overigens ontkent. Maar zijn naam werd in de AKN-wandelgang nog wel menig keer gefluisterd, vooral in positieve zin.

De term eindregie verdween langzaam uit beeld, dat heet tegenwoordig een playout. En voor radio werd een centrale playout ingericht op het Mediapark ter vervanging van alle eindregies.

Laatste ronde
Met wat we nu weten is bovenstaande alinea tevens de laatste fase van radiostudio’s in de AKN. De PO plaatste een N voor haar naam, verving Blokje Bolletje voor een ruitjesmotief, de AKN wijzigt haar naam in Gebouw M, De AVRO krijgt vaste verkering met de TROS en wordt AVROTROS. Zij gaan samenwonen in het voormalig gebouw van de Wereldomroep waar ook ooit BFN-technici de mengtafels bepotelde. BFN ging op in DbmG, het NOB werd DutchView, Ciris, Technicolor, Ericsson, Red Bee Media (een maand niet gereorganiseerd…).

En van de radiostudio’s van de AKN, pardon Gebouw M, wordt eind 2019 afscheid genomen. Alle radiostudio’s worden weer gecentraliseerd ondergebracht in het Radiohuis, in een gebouw waar ooit het NOB de lakens en de kabels uitdeelde. Ook deze verhuizing verliep niet geheel zonder het vele stof wat opwaaide. Diverse omroepen tekenden protest aan, maar inmiddels is het meeste stof weer neergedaald.

Radio 2 is ondergebracht in studio’s die 21 en 22 heten en radio 5 heeft studio 51 op de deur staan. Soms wordt praktisch nagedacht over de benaming van studio’s. In opdracht van de NPO werden de studio’s gebouwd door system integrator DM&S (een system integrator is een installatiebedrijf). Red Bee Media draagt zorg voor bediening en onderhoud van deze studio’s. Diverse nieuwe digitale technieken hebben hun intrede gedaan. En tot blijdschap van Dj’s en technici is op het mengpaneel nog steeds het logo van DHD te vinden en Dalet was al een tijdje OmniPlayer.

Daarmee komt een einde aan een periode van ruim 19 jaar waarin de radiostudio’s van de publieke omroep buiten het Mediapark gehuisvest zijn. Volgens een woordvoerder van de NPO is het zeker dat dit de laatste verhuizing is geweest… Op naar de volgende 100 jaar radio.

Sybrand Verwer

Toelichting op de foto’s (per rij van link naar rechts):
AKN01: Wandschildering van Ruud de Wild in het voormalig kantoor van de radio 2 en 5 zendermanager in het AKN pand.
AKN02: Maquette van AKN pand.
AKN03: Nog op de gevel bord met logo’s van NPO radio 2 en 5.
AKN04: Nieuwe NPO radio 2 studio in RadioHuis met Corné Klijn en Carmen Verheul op 1e uitzenddag.
AKN05: Nieuwe NPO radio 5 studio in RadioHuis met achterin Hans Schiffers  op 1e uitzenddag.
AKN06: Nieuwe NPO radio 5 studio in RadioHuis met vlnr Hans Schiffers, Jan Willem Roodbeen en Jeroen Kijk in de Vegte.
AKN07: Verlaten radio 5 studio in de AKN met alle schermen op zwart.
AKN08: Verlaten radio 5 studio in de AKN met alle schermen op zwart.
AKN09: Verlaten radio 2 studio in de AKN met alle schermen op zwart en voorzien van een stoflaag.
AKN10: Voormalige koffiehoek tussen de studio’s van radio 2 en 5.
AKN11: Wandschildering van Ruud de Wild in het voormalig kantoor van de radio 2 en 5 zendermanager in het AKN pand.
AKN12: Eind 2012; proefopstelling van de nu verlaten radio 2 studio 20 in AKN, geheel rechts Sjors Frohlich.