Op 2 oktober 2016 is het 65 jaar geleden dat de Nederlandse televisie van start ging. Toen was de eerste officiële landelijke uitzending die op wel 500 toestellen kon worden ontvangen. Programmamaker en tv-expert Bert van der Veer duikt in de geschiedenis van het medium met een scherpe blik op de toekomst. De titel van dit drieluik: 65 Jaar tv – Tijd voor pensioen?

17 september: Het Nieuws op tv

In de eerste aflevering van 65 Jaar tv – Tijd voor pensioen? staat de nieuwsvoorziening centraal. Bekeken wordt hoe Nederland een dagelijks journaal kreeg en hoe de nieuwsvoorziening gekneveld werd binnen het zuilensysteem. Die verzuiling had dan ook wel weer zijn voordelen, want actualiteitenrubrieken van vooral de KRO (Brandpunt) en de VARA (Achter het Nieuws) onderscheidden zich met grensverleggende reportages.

Toch was de Nederlandse televisie in 1963 – in het twaalfde jaar van haar bestaan – niet in staat de moord op de Amerikaanse president John F. Kennedy degelijk te verslaan. Wel werd eindelijk een telexmachine op de redactie geïnstalleerd…

Vooral onder impuls van het Journaal om half zes (gepresenteerd door Maartje van Weegen en geïntroduceerd in 1984) werden ook de nieuwsuitzendingen meer geformatteerd; het werden echte televisieprogramma’s. Een andere ontwikkeling was dat de commentatoren, soms een dominee (Okke Jager), soms een monseigneur (Bekkers), inmiddels overtroefd werden door de talkshows als bron voor opinievorming. Daarmee nam ook de eerbied voor autoriteiten af.

Met de opkomst van de nieuwe media staat de nieuwssector als geen andere genre voor nieuwe uitdagingen.

Geïnterviewden in deze aflevering zijn o.a. Aad van den Heuvel, Rick Nieman en Arjen Lubach.

 

24 september: De macht van het medium

De politiek en de (radio)omroepen van 65 jaar geleden zaten niet echt op de komst van televisie te wachten, maar het grote Philips wist de start in 1951 door te drukken.

Vervolgens werd televisie zelf een machtig medium dat doordrong in bijna iedere huiskamer en het denken, doen en laten van Nederlanders ingrijpend veranderde.

In 1963 werd de macht van televisie indrukwekkend bewezen met de 24-uurs liefdadigheidsactie Open het dorp. In de jaren die volgden zouden nog veel inzamelingsacties georganiseerd worden, soms met groot succes, soms met tegenvallend resultaat. De combinatie van goed-doen en prijsje-winnen bepaalde het succes van de Postcodeloterij, die groot kon worden door de slimme en grootschalige inzet van televisie.

De televisie wist wel raad met thema’s als misdaad en medische zaken, maar de aandacht voor cultuur en literatuur was toch altijd minder. Satire zette verhoudingen op scherp en bij de dood van sterren bleek het medium heel geschikt voor gezamenlijk rouwen.

Aan het woord komen o.a. Pamala Wiepking (universitair docent filantropie), Ria Bremer en Adriaan van Dis.

 

1 oktober: De kijker centraal

De kijker staat centraal in de derde aflevering; de kijker die, stammend uit de radiotijd, lid was van een omroepvereniging, maar met de komst van de televisie steeds meer ‘ontzuild’ raakte. Het medium had groot effect op de vrijetijdsbesteding en zelfs op de inrichting van het interieur.

Waar de zendgemachtigden eerst nog maakten wat de kijker maar moest slikken, keerden de verhoudingen, vooral door het succes van Radio Veronica, maar ook door de komst van de TROS binnen het bestel en door de intrede van commerciële televisie. De kijker kreeg steeds meer te vertellen.

Dat er ook op de publieke omroep reclame moest komen was onvermijdelijk. Ook nam het onderzoek naar kijkersgedrag een hoge vlucht.

 

Het publiek werd minder passief en ook steeds meer onderdeel van het spel. Vaak met emotie-televisie tot gevolg; Nederland bleek lang niet zo nuchter als wel verondersteld werd. De vraag is hoe lang ‘lineair tv-kijken’ nog stand zal houden. En of het zonder de gezamenlijke tv-ervaring nog wel zo gezellig zal zijn in de huiskamer of bij de koffieautomaat…

Aan het woord komen o.a. kijkcijferexpert René van Dammen, Paul de Leeuw en Alexander Klöpping.

 

Uitzendingen: zaterdag 17, 24 september en 1 oktober 2016, 20.30 uur, NPO 2