75 jaar Radio Filharmonisch Orkest

Het Radio Filharmonisch Orkest (RFO) bestaat 75 jaar. In het boek ’De kracht van bevlogen samenspel’ beschrijft Inge Jongerman hoogtepunten uit de geschiedenis van het orkest, een geschiedenis die niet los te zien is van de ontwikkeling van het complete Muziekcentrum van de Omroep dat ooit bestond uit vier orkesten en een koor. 

Het is een afgebakend verhaal, beginnend bij de oprichting van het RFO, vlak na de Tweede Wereldoorlog, tot en met de coronacrisis die de gehele cultuurwereld nu in zijn greep heeft. ’De kracht van bevlogen samenspel’ is een bevlogen en meeslepend verhaal over het roemrijke en alom geprezen orkest. 

Bij de start in 1945 werden de radio-orkesten opgericht om te voorzien in de behoefte aan muziek voor radio-uitzendingen. Vrijwel alle muziek die in die tijd werd uitgezonden was levende muziek, het gebruik van grammofoonplaten was beperkt. De vijf orkesten (Radio Philharmonisch Orkest, Omroep Orkest, Omroep Kamerorkest, Vaudeville Orkest – later Promenadeorkest – en het Groot Omroepkoor) brachten een breed scala aan muziekgenres. Ze werkten uitsluitend vanuit de studio’s, zonder publiek.

Daar kwam in de jaren vijftig verandering in toen het RFO ook concerten ging geven in het Kurhaus in Scheveningen en in Den Haag. In recensies van die openbare optredens werd de kwaliteit van het orkest al meteen vergeleken met die van onder meer het Concertgebouw Orkest. Wat betreft de muziekkeuze waren er echter vanaf het begin verschillen en die hebben tot op heden stand gehouden. Het RFO heeft zich altijd ingezet voor avontuurlijk en eigentijds repertoire, muziek die elders niet zo vaak aan bod kwam. Vooral toen vanaf 1961 de ambitieuze concertserie ’Matinee op de Vrije Zaterdag’ in het Concertgebouw werd georganiseerd.

Grote dirigenten
Talrijk zijn de verhalen, anekdotes en interviews met de mensen die deze ontwikkeling van nabij hebben meegemaakt. Grote dirigenten komen aan het woord, zoals Albert van Raalte (’Ik ben vader van een honderdkoppig gezin’), Jean Fournet die de grote Franse componist Olivier Messiaen naar Hilversum haalde en Edo de Waart met zijn stimulerende kracht (’Kwaliteit gaat voor alles’). 

Een bijzondere plaats is ingeruimd voor Bernard Haitink, die in 1957 na het overlijden van zijn voorganger Paul van Kempen ’in het diepe werd gegooid’. Haitink, chef-dirigent van 1957-1961, bleef zijn hele leven betrokken bij het RFO. 

Beschermheerschap
Toen het complete MCO door de bezuinigingen in 2012 dreigde te worden opgeheven, aanvaardde hij het beschermheerschap van het RFO en werkte daardoor mee aan het voortbestaan van de orkesten. Ook zijn afscheid als dirigent vierde Haitink met een concert door zijn favoriete orkest, het RFO.

De vele interviews larderen het verhaal met ervaringen ’van binnen uit’ en komen door de vormgeving van Norbert Croonenberg uitstekend tot hun recht.

’De kracht van bevlogen samenspel – 75 jaar Radio Filharmonisch Orkest’ door Inge Jongerman. Uitgave: Stichting Omroep Muziek. 19 euro, te koop via radiofilharmonischorkest.nl.