Met natte voeten het hoogwater verslaan in Limburg

VALKENBURG/MAASTRICHT/VENLO – Limburg zuchtte zwaar onder de hoeveelheid regen die in de tweede week van juli maar bleef vallen. Voor de omroepen in de getroffen gebieden betekende de ramp een periode van actie. En niet alleen qua verslaggeving. Henk Jakobsen, directeur/hoofdredacteur van TV Valkenburg: “Ons gebouw stond in het water en sommige verslaggevers hadden thuis ook waterschade.”

Bij Jakobsen is de adrenaline een week na de rampvloed nog voelbaar. Want zijn verslaggevers hadden een dubbelrol: ze waren tevens slachtoffer. Het maakte de verslaggeving extra ingewikkeld. “Dan bel je met een verslaggever of hij ergens naartoe kan gaan en dan is het antwoord: ik sta ook in het water.”

Door Wijnand Nijs

TV op zwart

Woensdagavond steeg het water in Valkenburg en zag Jakobsen het misgaan. Letterlijk: “Onze tv-uitzending knalde eruit.” Samen met andere vrijwilligers probeerde hij bij de redactie te komen. “Maar dat was niet makkelijk. We zitten op de eerste verdieping in een zeventiende eeuws gebouw op vijftien meter van de Geul. Toen we er kwamen stond het water al binnen.” De redactie en de belangrijkste apparatuur bleef droog. “Maar de kelder van het gebouw stond onder water. Daar stonden statieven, flightcases en lampen. Dat is allemaal verloren, er was geen redden meer aan.”

Jakobsen schat de schade op vijfduizend euro. Veel geld voor een omroep die op vrijwilligers draait en waar de gemeentelijke bijdrage nauwelijks dat bedrag overstijgt. Het is de ramp na de ramp. “Door corona vielen horeca-adverteerders al weg, nu zijn andere bedrijven getroffen en zetten zij hun advertenties begrijpelijkerwijs stop. Het is nu letterlijk het hoofd boven water houden.”

Hoogwater bij de redactie van TV Valkenburg

Noodscenario

Bij Omroep Venlo geen natte voeten, al spande het erom, vertelt directeur Evert Cuijpers. Want het naderende water betekende niet alleen dat zijn club aan de bak moest met de nieuwsvoorziening. “We moesten tegelijkertijd wel een noodscenario hebben met een protocol. Onze redactie zit op de begane grond van een gebouw dat in ‘93 en ‘95, bij de vorige watersnood, helemaal blank stond.”

Cuijpers en zijn team stelden op wat er moest gebeuren voor het geval dat. “Spullen veilig stellen, zoals onze eigen play-out, die vastzit aan de regiekamer.” Gelukkig hoefde het eigen noodprotocol voor Omroep Venlo niet gestart te worden. Met dank aan de maatregelen die het waterschap nam sinds de jaren negentig. “Al had het water niet veel hoger moeten komen.”

Evacueren

François Lenaerts (directeur RTV Maastricht) zag vanuit de redactie, veilig hooggelegen in Centre Céramique, de stille getuigen van het hoogwater door de Maas stromen. Tien van de twaalf professionele redacteuren gingen aan de slag. Ook al was het voor sommigen van hen schipperen en stonden ze letterlijk met de poten in de modder. “Een van de cameramannen moest zelf in actie komen om zijn gezin te evacueren uit Randwijck. Het is dan net alsof je in een film zit. Een redacteur ging naar Valkenburg om de fysiopraktijk van zijn vader te ontruimen. Zo dichtbij komt het. Die moet je echt naar huis sturen om rust te pakken.”

Maar niet alleen het water kwam in ongelooflijke hoeveelheden op Limburg af, ook het journalistieke werk kwam met bergen tegelijk. “Zeer intensief en altijd leerzaam”, vat François Lenaerts van RTV Maastricht het samen.

24-uurs bezetting redactie

14 juli was het vooral aanpakken in Maastricht, geeft de directeur van RTV Maastricht aan. “Voor het eerst in de historie van onze omroep hebben we een 24-uurs bezetting gehad op de redactie. Maastricht was voor Nederland een ijkpunt voor de hoogte van de water in de Maas. Het hoogste punt zou om drie uur ‘s nachts bereikt worden. Dan kun je niet zeggen, je sluit je redactie.”

Livestream RTV Maastricht

Betrouwbare info

Dus tikten de verslaggevers hun berichten en gingen ze ter plaatse voor verslag van de crisis. Dat leverde veel waardering en bezoek op (zie Watersnood in bezoekcijfers). De watersnood maakte voor Lenaerts duidelijk waarom zijn omroep bestaat. “Als lokale omroep moet je betrouwbare info geven over de situatie tijdens zo’n crisis, wat is er aan de hand en duidelijk de ernst van de situatie weergeven. En dat via updates bijwerken.”

Die betrouwbaarheid is van groot belang. “Je ziet dat ook allerlei Facebookpagina’s en particulieren zich als nieuwsbrenger gaan gedragen en onjuiste informatie gaan verspreiden, bijvoorbeeld over evacuatie van dorpen die op handen zou zijn. Daarin schuilt een gevaar.” Reden voor RTV Maastricht om nog zorgvuldiger dan anders aan de slag te gaan.

“Een tweede taak van een publieke omroep in een crisis als deze is de instructietaak. Als er vanuit de gemeente of waterschap oproepen komen dan is het belangrijk dat je dat goed overbrengt. Bijvoorbeeld over de manier van het leegpompen van de kelder, om dat vooral niet in een keer te doen om overlast te voorkomen.”

Liveblog

In Venlo duurde het een paar dagen voordat duidelijk werd dat ook deze plaats gevaar zou kunnen lopen. Donderdagochtend kwam het besef wel dat er bakken met water zouden komen en dat het spannend zou worden. “Toen zijn we gaan schakelen en begonnen met een liveblog dat tot en met maandagochtend (19 juli, WN.) in de lucht is geweest”, vertelt de directeur. “Daardoor konden we heel actueel zijn, doordat je met een toevoeging van drie zinnen toch relevant nieuws kunt brengen.”

In Valkenburg was TV Valkenburg door het uitgevallen kanaal tot een week na de overstroming aangewezen op de website. “En we hebben een oproep gedaan met de vraag om filmpjes. Daarna stroomden filmpjes binnen en konden we informatie geven over hoe de situatie per straat was. Mensen hebben ons enorm geholpen.” De vier man tellende vrijwillige redactie – thuis ook druk met het water – verzorgde de verslaggeving en de berichten op de website. “Op die manier hebben we onze taak kunnen uitvoeren.”

Extra uitzendingen

Bij Omroep Venlo stonden de uitzendingen ‘s avonds geheel in het teken van het dreigende water. Op de radio werd met korte ontbreking op zaterdagmiddag van vrijdagavond 22.00 uur tot en met zondagavond vrijwel continu uitgezonden.

De extra uitzendingen en het liveblog maakten in Venlo veel los, aldus de Venlose directeur. Veel volgers, luisteraars en kijkers reageerden. Een mooie reactie kreeg hij van een lid van het PBO. “Hij vertelde dat hij tijdens een wandelingetje met de hond bij acht van de negen huishoudens de tv’s op Omroep Venlo zag staan.”

Demissionair premier Mark Rutte staat de pers te woord waaronder Omroep Venlo (Foto Vincent Jannink)

Drive

Voor de omroepen was de crisis snel schakelen, concludeert Cuijpers. “Je ziet wat voor drive zoiets zorgt binnen de omroep. Dat is prachtig om te zien. Het hele toffe was dat de mensen die het hoogwater versloegen vrijwilligers en vaste krachten waren, die met zijn vijftienen als een team werkten, zonder onderscheid tussen vrijwillig en betaald.”

Lenaerts: “Het is weer nieuw om in zo’n crisissituatie te werken. Dat roept vragen op, zoals waarom doen we wat we doen?” Het is voer voor de al geplande interne evaluatie. Zodat het bij een volgende ramp nog weer beter kan.

Watersnoodramp in bezoekcijfers

De voortdurende regen zorgde in Limburg niet alleen voor neerslagrecords, maar ook voor bezoekersrecords aan de websites van de omroepen in Venlo, Valkenburg en Maastricht.

Omroep Venlo: bezoek website keer acht

80.000 unieke bezoekers per dag tegen normaal 10.000, meldt directeur Evert Cuijpers. “Met groot nieuws uitschieters naar 15.000. Maar dit was wel een heel ander verhaal.”

TV Valkenburg: bezoek website keer tien

Meer dan veertigduizend bezoeken in 24 uur. “Normaal hebben we vierduizend bezoeken per dag”, aldus directeur Henk Jakobsen.

RTV Maastricht: miljoen via Facebook

Bereik van 1 miljoen mensen tussen 14 juli en 20 juli via Facebook
veertigduizend unieke bezoekers per dag op de website, normaal twintigduizend
Sommige videoreportages haalden meer dan honderdduizend bezoekers en 250.000 views.
News in English Facebook-pagina van de omroep bereikte donderdag 15 juli bijna 50.000 mensen. “Deze maken we speciaal voor de groep van internationals in Maastricht, dertig procent van de bevolking.”

Als eerste een een-op-een met de burgemeester

Als een ramp als deze een gemeenschap treft, blijkt ook het belang van de lokale nieuwsvoorziening. Inwoners van de getroffen gemeenten bezochten de sites van de omroepen op zoek naar de laatste informatie. Onder meer de burgemeesters van Venlo en Maastricht maakten daar gebruik van.

“Na de persconferentie waren wij steevast de eerste die een een-op-een konden doen met de burgemeester”, vertelt Evert Cuijpers van Omroep Venlo. “Want jullie zijn het belangrijkste voor ons, hoor je dan.”

Het is het gevolg van de in jaren opgebouwde relatie, geeft de Venlose omroepman aan. “Dat geeft vertrouwen, dat merkten we ook al met corona. Dan zie je ook dat bij de gemeente het besef is dat de lokale omroep een hele belangrijke informatiebron is voor de gemeente. De schouderklopjes hoef je niet, de erkenning is wel mooi.”

TV Valkenburg in gesprek met burgemeester Prevoo

In Valkenburg is de relatie met de gemeente minder soepel, ervaart Jakobsen. “De informatievoorziening gaat moeizaam. Zo waren we niet onder embargo op de hoogte gebracht van het bezoek van de koning en koningin. Daardoor waren we er niet bij met onze camera. Een ergerlijke situatie.” Wel kon de omroep uitgebreid verslag doen van een bezoek van burgemeester Daan Prevoo aan getroffen inwoners van de gemeente.

Bij de Maastrichtse buurman van TV Valkenburg verliep het contact met Veiligheidsregio en gemeente een stukje soepeler. “We hebben onze lijnen met de burgemeester, die ook voorzitter is van de Veiligheidsregio en de staf om de burgemeester. Die weten ons te vinden.”