Over een maand barst de Ronde van Frankrijk weer los. Uit de Nederlandse radio klinkt de Franse zomer, met hits en chansons en natuurlijk de strijd in de Tour de France. Het unieke geluid van ‘Radio Tour de France’ van de NOS is nu vastgelegd in het boek ‘Tourflits’ over het programma en de soms legendarische makers ervan.
Jairo van Lunteren, journalist, muzikant en docent Nederlands en Engels, kreeg van Hans Hogendoorn de opdracht het gevoel van ‘Radio Tour de France’ in boekvorm te vangen. „Dat paste precies bij mij”, vertelt de schrijver. „Ik ben een groot wielerfan en sinds mijn jeugd fervent luisteraar van het programma.” Met dat uitgangspunt begint ‘Tourflits’ ook: Van Lunteren herinnert zich hoe hij als jongen gegrepen raakt door de stem van Theo Koomen, die achterop de motor bij Raymond Nackaerts verslag doet van de heroïsche overwinning van Peter Winnen op Alpe d’Huez, op 14 juli 1981. “Maar het programma biedt meer dan alleen het wielrennen, dat is als het ware de belangrijkste bijzaak in de uitzending. Het gaat vooral om de sfeer, de muziek. ‘Tourflits’ is geen boek over de Tour, maar over de mensen die het radioprogramma maakten en meemaakten.”
Mede dankzij de radio werd Van Lunteren wielergek. „Als jochie lag ik met de radio onder de dekens. Ik kende de namen van alle renners uit het hoofd, ook mannen die niet in de Tour meereden, en ik hield dan mijn eigen wielerrondes met mijn eigen ploegen.” Later studeerde hij aan de School voor de Journalistiek af op radio. De opdracht om 
een boek over ‘Radio Tour de France’ te maken kreeg hij bij toeval. “Mijn vriend en collega Gijs Zandbergen was eerst door Hans Hogendoorn benaderd, maar hij had er geen zin in. „Ik zou het wel weten” zei ik toen hij me dat vertelde. Kort daarna zat ik met Hans te praten. Bizar!” Hogendoorn liep al een poos rond met het idee voor een boek over het programma, waaraan hij al sinds de start in 1970 is verbonden. „Ik wilde dat het boek de sfeer, de emotie van de uitzendingen zou overbrengen. Dat is gelukt, de radio druipt eruit.”
Pastoor Koomen
Van Lunteren heeft voor ‘Tourflits’ heel veel mensen geïnterviewd die aan het programma meewerkten. Hogendoorn zelf, Felix Meurders, Klaas Samplonius, Willem van Kooten, Ferry de Groot, Gerard Koel, Gio Lippens en nog vele anderen. „Het hadden er nog meer kunnen zijn, het is bijvoorbeeld niet gelukt om Clairy Polak te spreken”, constateert Hogendoorn. „Het boek is zeker niet een volledige geschiedschrijving, maar het belangrijkste staat er wel in.” Bijvoorbeeld hoe Theo Koomen, die op het seminarie had gezeten, elke zondag een preek hield voor de uitzendploeg. “Theo was een echte prediker”, zegt Hogendoorn. „Hij kon emoties aanspreken bij mensen. Op zondag hing hij de pastoor uit en aan het slot zongen we samen een lied. Technicus Leen Schaap bleek het allemaal te hebben opgenomen, uniek materiaal dat we voor het boek konden gebruiken. Die preken waren goed voor de binding in de ploeg, een element van amusement en saamhorigheid.”
Zeer belangrijk voor het programma was Kees Buurman, bij de NOS-radio destijds verantwoordelijk voor Actualiteiten, Sport en Bijzondere Projecten. Hogendoorn: „Hij was de grote initiator van programma’s als ’Met Het oog op Morgen’, ‘Langs de Lijn’ en ‘Radio Tour de France’. Hij zorgde ervoor dat het een vaste plek op de zender kreeg, hoewel lang niet alle omroepen daar toen blij mee waren. Hij zocht de beste mensen erbij en stimuleerde ook technische vernieuwingen.” Hogendoorn zelf houdt zich al sinds het begin bezig met de audiovormgeving van de uitzendingen: de jingles, tunes en andere riedeltjes dus. “Felix Meurders en ik hebben de vormgeving bedacht. Het programma werd uitgezonden op Hilversum 3 en hij vond dat het als een compleet ander station moest klinken. Dat werkt nog steeds goed.”
Dat wil niet zeggen dat alles hetzelfde is gebleven, voegt Hogendoorn eraan toe. „We hebben nu een aantal jingles nieuw laten inzingen bij een jinglebedrijf in Hilversum, dat pakketten maakt voor radiostations in de hele wereld. Ik wilde dat er wat meer een Frans geluid in het programma te horen is, dus is er een Franse zangeres voor gekomen, Kania Allard. Een mooie sopraan.”
Eenvoud
Het succes van ‘Radio Tour de France’ zit volgens Hogendoorn en Van Lunteren in de eenvoud van het format, de spanning van de wedstrijd en het zomerse gevoel dat de presentatoren, de gasten en de muziek oproepen. Hogendoorn: „Het is een simpele formule met wat entertainment en muziek als er niks gebeurt en de ‘Tourflits’ en de verslaggeving zodra er wat te melden valt. Het past in het verwachtingspatroon van de luisteraars. Als er echt belangrijk nieuws is, zoals de ramp met de MH17, kan je meteen schakelen. Televisie is daar toch trager in.”
Ook Van Lunteren wijst op de eenvoud van het format als een belangrijke kracht van het programma. „Het format is zo sterk dat iedereen vervangbaar is, zelfs een man als Theo Koomen. Het is een soort skelet, dat ruimte laat voor ontwikkelingen. Volgens een aantal oud-medewerkers is ‘Radio Tour de France’ journalistieker geworden, zakelijker. Dat zou al begonnen zijn met de komst van Ferry de Groot als chef d’équipe, hoewel hij het ook speelser heeft gemaakt. Uiteindelijk is het meer geprofessionaliseerd. Dat heeft voordelen, zo wordt de actualiteit nu meer meegenomen in het programma. Je kunt het ook niet meer zo maken als vroeger, we zouden het tempo nu te langzaam vinden. Maar het format staat nog steeds overeind, ‘Radio Tour de France’ heeft zijn eigenheid niet verloren. Het programma staat volstrekt op zichzelf en dat is ook de kracht ervan. Het is één periode van drie weken in de zomer zijn eigen zender.”
Hollandse helden
Daarbij komt dat wielrennen zich voor Hogendoorn en Van Lunteren uitstekend leent voor radio. 
Hogendoorn: „De Franse televisie volgt met name de strijd in het top van het algemeen klassement. Dat krijg je te zien, terwijl bij wijze van spreken een Nederlandse renner een steile berg oprijdt en de etappe wint. Radio is er dan bij, Theo Koomen bijvoorbeeld kon schilderen met woorden. Het is een levend hoorspel.” Van Lunteren ziet dat ook zo en gebruikt zelfs onafhankelijk van Hogendoorn de term hoorspel om de uitzending te kenschetsen. “Wielrennen is alleen de laatste kilometers tv-geniek. Maar een radioverslag kan zó spannend zijn!”
Voor de populariteit van het programma zijn aansprekende resultaten van Nederlandse renners belangrijk, benadrukt Van Lunteren. „Je hebt helden nodig, Hollandse helden. Die zijn er nu weer, Tom Dumoulin bijvoorbeeld. Of hij nou wint of verliest, je wilt erbij zijn en het meemaken op ‘Radio Tour de France’.”
1 Trackback / Pingback