Lokale publieke omroepen informeren mensen over hun leefomgeving. Ze vormen de verbinding tussen gemeente en burgers. Maar wat is nu hun daadwerkelijke maatschappelijke impact? En welke kansen en bedreigingen zijn er? Onafhankelijk onderzoek toont aan dat de betekenis van de omroepen onmiskenbaar groot is, maar dat een onzekere financiering hun taak sterk onder druk zet.
Het onderzoek Lokale omroepen: De stem van iedere burger – Een onderzoek naar de maatschappelijke relevantie van de derde laag in het publieke omroepbestel van strategisch adviesbureau AethiQs toont aan dat lokale publieke omroepen onmisbaar zijn in de samenleving. De omroepen verzorgen pluriforme informatie voor de bewoners in al hun diversiteit. In een tijd waarbij maatschappelijke instituties, waaronder de publieke media, onder druk staan, zorgt de lokale omroep juist voor betrokkenheid en gemeenschapsgevoel. Zij brengen informatie vanuit de gemeente en omgekeerd ook ‘van de straat naar de raad’. Hierdoor weet de gemeente wat er leeft onder de bewoners en hoe haar beleid landt in de praktijk. De lokale omroep activeert ook mensen. Uitzendingen of publicaties zorgen ervoor dat mensen de lokale politiek actiever volgen of deelnemen aan sociale projecten in hun wijk.
Als vertellers, controleurs en verbinders hebben lokale publieke omroepen dus een wezenlijk aandeel in het leven van de lokale gemeenschap en het functioneren van de lokale democratie. Ze worden als betrouwbaar gezien en bereiken in vergelijking met andere media meer laagopgeleiden en mensen met een niet-westerse achtergrond.
Maatschappelijke impact en kwetsbaarheden
De maatschappelijke impact van de lokale publieke omroepen kan in vijf conclusies worden gevangen:
- Waarheidsvinding staat centraal, naast journalistieke onafhankelijkheid. In een tijd van nepnieuws is dit een groot goed;
- Ze dragen effectief bij aan de lokale democratie;
- Ze hebben dezelfde belevingswereld als de wijkbewoners, luisteren naar hen en zorgen ervoor dat zij de gebeurtenissen in hun leefomgeving begrijpen. Ze creëren daarmee een gemeenschapsgevoel dat zorgt voor betrokken burgers;
- Door hun zichtbaarheid, laagdrempeligheid en herkenbare content activeren zij burgers om goede dingen te doen voor hun leefomgeving;
- Ze steunen op de inzet van vrijwilligers, die uit de lokale samenleving komen.
Twee factoren maken de omroepen kwetsbaar:
- de druk op hun onafhankelijkheid, doordat de gemeente zowel financier is als één van de voornaamste te controleren instanties;
- financiële onzekerheid. De bijdragen vanuit de gemeenten verschillen, maar zijn vaak laag. Hierdoor zijn er bij veel omroepen te weinig professionele journalisten en is de bedrijfsvoering weinig strategisch.
Vijay Gangadin, managing partner en onderzoeker AethiQs: “We hebben voor dit onderzoek uitgebreid gesproken met mensen en organisaties uit een brede maatschappelijke laag. Van gemeentefunctionarissen, onder wie burgemeesters en wethouders, tot omroepmedewerkers (directeuren, bestuursleden, PBO-leden), maar ook vertegenwoordigers van het bedrijfsleven tot medewerkers van maatschappelijke organisaties uit onder meer de culturele sector, het onderwijs en de zorg. En uit al die gesprekken komt duidelijk het beeld naar voren dat de lokale publieke omroep ertoe doet, van belang is voor de lokale gemeenschap en breed wordt gedragen.”
Professionalisering en structurele bekostiging
Het AethiQs-onderzoek ziet voor de NLPO en de omroepen mogelijkheden om te verbeteren. De voornaamste aanbevelingen zijn:
- Zet in op heldere bekostiging en stabiliteit in de financieringsstructuur, bij voorkeur direct vanuit het ministerie;
- Meet de resultaten niet alleen aan het bereik. Ook maatschappelijke relevantie is een belangrijk criterium. Ga planmatiger werken en geef onder meer scenariomanagement, stakeholdermanagement en risicomanagement een plek in de bedrijfsvoering;
- Zorg voor professionalisering op journalistiek én op bestuurlijk en bedrijfsmatig vlak, onder meer via professionelere PBO’s (programmabeleidbepalende organen), een duidelijke taak ook voor de omroepen zelf;
- Stimuleer innovatie bij de omroepen en groei mee met de maatschappelijke dynamiek.
De aanbevelingen sluit volgens de NLPO aan bij het proces van professionalisering dat de lokale omroepsector al langer doormaakt. Zo wordt ingezet op opleidingen voor omroepmedewerkers en het samenwerken in streekomroepen. Daarnaast financiert de NLPO een universitaire leerstoel om de sector verder te onderzoeken.
Om daadwerkelijk te komen tot lokale publieke omroepen die optimaal functioneren, is structurele én betere bekostiging noodzakelijk, zo geeft het onderzoek De stem van iedere burger aan. De ‘tijdelijke subsidieregeling pilot journalistieke professionalisering lokale publieke mediadiensten’ is nuttig, doch slechts een tijdelijke oplossing. Een betere en meer structurele financiële ondersteuning is een voorwaarde voor een goed functionerende lokale publieke omroep, om haar (wettelijke) rol in de samenleving goed te vervullen. Een structurele verhoging van de basisbekostiging (bij voorkeur vanuit het Rijk) garandeert de maatschappelijke publieke taak. Bij een tekort aan middelen komt de controleerbaarheid van de lokale democratie onder druk te staan. Dit zal de kloof tussen politiek en burger vergroten. De overheid moet zich realiseren dat zij belang heeft bij de borging van de democratie en van daaruit de vraag stellen: hoeveel geld is beschikbaar om de burger van onafhankelijk journalistieke nieuws te voorzien en de verbinding te versterken op lokaal niveau?
Marc Visch, directeur-bestuurder NLPO: “Er wordt al lang gesproken over het maatschappelijk belang van lokale publieke omroepen. Nu hebben we die impact en relevantie voor het eerst door onafhankelijk onderzoek helder en concreet aangetoond. En komt opnieuw naar voren dat om tot een journalistiek én bestuurlijk professionele organisatie te komen, die optimaal functioneert, structurele en betere bekostiging noodzakelijk is. De lokale omroep is van meerwaarde voor de samenleving en speelt een unieke rol binnen het publieke bestel.”
Informatie over het onderzoek
De centrale conclusie is dat de maatschappelijke relevantie van lokale publieke omroepen aantoonbaar is én breed wordt gedragen door de onderzoeksgroepen. 57 mensen zijn geïnterviewd, te weten omroepmedewerkers (van directeuren tot vrijwilligers), leden van PBO’s, functionarissen van gemeenten (waaronder burgemeesters en wethouders) en andere stakeholders.
Bij de definiëring van het begrip maatschappelijke relevantie kwamen zij tot zeven aspecten: (1) verzorgen van (objectief en diepgaand) lokaal nieuws, (2) bijdragen aan gemeenschapsgevoel en lokale identiteit, (3) bijdragen aan participatie van bewoners, (4) mensen en organisaties bereiken, (5) talentontwikkeling binnen de omroep, (6) communicatiekanaal van de gemeente, en (7) toegankelijke informatie bieden.
De gehanteerde methodiek is het waardenraamwerk van AethiQs om relevantie en impact te meten, dat vier dimensies kent: (1) relevantie en legitimiteit, met als centrale vraag: waarom zijn we relevant? (2) besturingsfilosofie: hoe geven wij betekenis aan deze relevantie? (3) maatschappelijk doel: waaruit kunnen wij deze betekenis herleiden? (4) beweging en betekenis: kunnen wij zien dat we echt van betekenis zijn?
Links
Geef als eerste een reactie