Tot 1989 hadden we nog geen commerciële televisie in Nederland. We moesten het doen met de publieke netten Nederland 1, 2 en 3. Met RTL-Véronique kwam daar verandering in. De manier waarop televisie werd gemaakt in Nederland zou nooit meer hetzelfde zijn. Datzelfde gold voor de zendervormgeving. In de afgelopen 25 jaar heeft RTL4 talloze metamorfoses gehad maar altijd was de vormgeving baanbrekend en opvallend. Hoe zag het er vroeger ook alweer uit? En hoe klonken de tunes?

1989 – 1990

De hoofdvormgeving van RTL-Véronique is ontworpen door Top Drawers. Het bestond uit 3D-animaties met Amerikaanse wolkenkrabbers. Om de vormgeving verder te ontwikkelen vanuit Nederland werd Willem van den Berg aangesteld, die eerder de vormgeving voor VPRO-televisie maakte. De identiteit moest vooral Amerikaans zijn. Van den Berg kreeg van RTL-directeuren Lex Harding en Ruud Hendriks alle ruimte. “Bij de VPRO was het al snel goed. Daar had je veel autonomie”, aldus van den Berg. “Bij RTL moest het Amerikaans zijn. Want Amerika was het voorbeeld voor commerciële televisie.”*

In de leader zien we wolkenkrabbers en Irene Moors op rolschaatsen.

Pors Impact Creative – Véronique leader met overzicht (1989)

Voor het Véronique Nieuws ontwerpt Van den Berg een doek met iconische architectuur uit de hele wereld. De thuisbasis van RTL in Luxemburg staat ook op het doek. Voor de ontbijtbulletins waren de gebouwen op klaarlichte dag te zien terwijl in de avond je alles zag in het donker gefotografeerd.

Het Véronique nieuws decor met de dag- en avondopstelling tijdens de testuitzending.

In het kader van efficiency besluit de Luxemburgse omroep zo veel mogelijk vanuit Luxemburg te organiseren. Dit gold ook voor het grafische werk. “Bij RTL waren we in het begin, als commerciële omroep, een vos in een kippenhok. We maakten een programma en het geld stroomde binnen”, aldus Van den Berg. Op dat moment werkte Véronique nog met omroepsters. Ze deden de aan- en afkondigingen vanuit Luxemburg. “Maar in Luxemburg was er niets te doen. Die mensen waren daar elke avond ladderzat van verveling. Dus kwam ik met het idee om de omroepvormgeving grafisch op te lossen. Zo werd ik art-director voor RTL. Ik had nog nooit van die term gehoord.”

De grafische vormgeving van Véronique. Een programmaoverzichtje, een reclamebumper. Daarna groeide het verder. De voice-over van het station was Jos Bergenhenegouwen.

De communicatie tussen grafici uit Frankrijk, het hoofdkantoor uit Luxemburg en de medewerkers in Nederland verloopt moeizaam. Het heeft ongeveer een half jaar geduurd, maar toen zag de directie dat ook wel in. Het besluit viel om zelf een grafische unit aan te schaffen. “Ik lette niet op wat de NOS deed, ik wilde onbevangen te werk gaan. Maar tegelijkertijd mocht het niet op het werk van de concurrent lijken, er waren altijd mensen die dat in de gaten hielden”, zei Van den Berg daar later over.

De speelfilm leader: We zien diverse wereldsteden zoals de Twin Towers, een vliegtuig, auto’s en een UFO verschijnen. Later zou het RTL4 logo tot 1993 worden gebruikt

Pors Impact Creative – Véronique Speelfilm leader zonder geluidseffecten (1989)

De muziek van RTL-Véronique werd gecomponeerd door het Amerikaanse bedrijf Thompson Creative. De eigenaar Larry Thompson kwam persoonlijk naar Nederland met de mastertracks om de leaders en bumpers te voorzien van Nederlandse gezongen teksten. Het pakket had als titel Starship One. In de beginperiode gebruikte Véronique meestal de ‘logo sound’ van dit station. Later werd er voor de programma’s een vervanging gezocht. Om speciaal muziek te componeren voor een programma, wat duur was, werd gekozen voor Amerikaanse library music (productiemuziek). Dit houdt in dat voor een televisie- of radioprogramma uit een soort bibliotheek vanaf LP’s of CD’s kan worden gekozen voor de gewenste muziek.

Shots uit de library music archief

Voor het programmaoverzicht, dat altijd aan het eind van de avond werd vertoond, gebruikte Véronique muziek uit de database van Carlin Production Music. Het nummer heet Worldvision en is gecomponeerd door Kevin Jarvis. De hele track duurt ongeveer 3 minuten. De versie op de televisie duurde ongeveer anderhalve minuut.

Carlin Production Music – Worldvision – Véronique overzicht (1989)

De verschillende reclamebumpers van Véronique.

De oorspronkelijke reclame jingles van Véronique kwamen uit Starship One maar later werd een track gebruikt uit de bibliotheek van Carlin. Deze track heeft (heel passend) als titel Commercial Break en is gecomponeerd door Wolfgang Käfer. Dit is de volledige versie zoals die niet op televisie was te horen.

Carlin Production Music – Commercial Break – Veronique reclamejingle (1990)

De programma’s van Véronique waren voornamelijk aangekochte (dus: buitenlandse) producties. De pijlers waren onder andere de 5 Uur Show, Telekids, Veronique Nieuws en sport in Match. Toen Véronique ging samenwerken met Joop van den Ende Producties uit Aalsmeer, kwamen de sterren met hun programma’s. Die waren voorheen bij de publieke omroepen te zien. Presentatoren zoals Jos Brink (Wedden Dat..?!), Henny Huisman (De Soundmixshow), Koos Postema (Klasgenoten), Tineke de Nooij (Tineke) en Hans van der Togt (Rad van Fortuin) waren vanaf 14 februari 1990 bij Véronique te zien.

Véronique Programmaschema van week 41: 9 t/m 15 oktober 1989. Dit was bedoeld voor adverteerders om promo’s/reclameblokken te reserveren. Klik op het plaatje voor een vergroting.

Pors Impact Creative – Véronique eindleader (1989) NOOIT GEBRUIKT

1990 – 1997

Met de promotiecampagne Zet’m Op 4, die in december 1989 startte, werd de naamsbekendheid van Véronique steeds groter. De presentatoren van Véronique gingen het land in en kijkers konden geld winnen. Mede vanwege dit grote succes werd de zender vanaf 17 september 1990 omgedoopt tot RTL4. De look werd compleet veranderd en ging gepaard met een compleet nieuw logo, aankondigingen en inleidende beelden van programma´s.

Het logo van RTL4, een viertje in een cirkel, is ontworpen door een Luxemburgse designer. De originele kleur van het logo was rood.

Voor een nieuwe look and feel van RTL4 kwam er ook andere muziek. Het pakket wat RTL4 tot 1997 in gebruik zou nemen, zou een enorm succes blijken. De muziek was gecomponeerd door Hans van Eijck. Van Eijck kwam via Henny Huisman in contact met de televisiewereld. Zijn eerste opdrachten waren het componeren van de leadermuziek voor de Mini Playback Show en de Soundmixshow (toen nog KRO). Joop van den Ende was de producent van deze programma’s en die vroeg Van Eijck ook voor andere grote shows.

De oorspronkelijke zendervormgeving voor RTL4 was bestemd voor TV10. Echter deze zender kreeg geen groen licht om uit te zenden. In de studio werden opnieuw de tunes ingezongen; ditmaal met RTL4 ipv TV10.

Hans van Eijck Muziekproducties – TV10 bumpers (1989) NOOIT GEBRUIKT

De vormgeving uit 1990, 1992 en 1995. In de loop der jaren hebben er diverse updates plaats gevonden maar het logo bleef altijd gelijk.

Het muziekpakket omvat meer dan honderd tracks en kent gezongen jingles als “Vrienden voor het Leven… bij RTL4”, “Goede Tijden…hij RTL4” en “Straks bij…RTL4”. Hieronder een compilatie van diverse korte bumpers en jingles van RTL4 gecomponeerd door Hans van Eijck.

Hans van Eijck Muziekproducties – RTL4 jingles en bumpers (1990)
Hans van Eijck Muziekproducties – RTL4 avondoverzicht (1990)

Het beeldmerk van RTL4 blijkt buitengewoon sterk te zijn. RTL4 huisontwerper Willem van den Berg hierover: “Ik heb wel een paar keer een voorstel voor nieuw logo neergelegd, maar de directie was huiverig. Ik heb slechts wat aanpassingen kunnen doorvoeren. Voor RTL5 kreeg je veel meer vrijheid, die zender heeft een heleboel logo’s gehad. Eerst een beeldmerk met de letter V, toen eentje met een krul. Ik nam RTL5 nooit helemaal serieus in die tijd. Dat deed je erbij. RTL probeerde destijds vooral alle doelgroepen te claimen. Zodat niet een andere zender op het idee kwam om daar iets mee te doen.”

Diverse uitingen met het beroemde IP Indiaan-logo. Dit logo werd ook gebruikt bij de buitenlandse RTL-zenders.

Hans van Eijck Muziekproducties – RTL4 reclame IP bumpers (1990)

1997 – 1998

In de deze vormgeving was het logo in de vorm van een stralende zon.

Midden jaren ’90 kwam de klad erin bij de programma’s van RTL4. De kijkcijfers liepen langzaam terug en er moest worden ingegrepen. In de zomer van 1997 werd een grote metamorfose gelanceerd. De zender werd verjongd, programma’s geschrapt en de meeste programma’s kregen een nieuw jasje. Het RTL Nieuws kreeg bijvoorbeeld ook een compleet nieuw decor en leader. De zendervormgeving kon dus niet achterblijven. Er kwam zelfs een nieuw RTL4-logo in de vorm van een zon. Er werd voortgeborduurd op het oude logo. De muziek onderging een grondige restyling door — wederom — Hans van Eijck.

Hans van Eijck Muziekproducties – RTL4 jingles en bumpers (1997)
Hans van Eijck Muziekproducties – RTL4 programma-overzicht (1997)

1998 – 2001

Deze vernieuwing bij RTL4 sloeg ook niet aan. De kijkcijfers liepen nog verder terug. Dit was voor de RTL-directie in het voorjaar van 1998 de aanleiding om een zogenoemde taskforce in het leven te roepen. Topman Pieter Porsius was verantwoordelijk voor de reorganisatie binnen het bedrijf. De programma’s die tot dan toe kaskrakers waren, sneuvelen: Rad van Fortuin, De Vijf Uur Show en Het Spijt Me.

Bert van der Veer werd aangesteld als programmadirecteur om deze grondige operatie in goeie banen te leiden. Van der Veer vertelde destijds in het Nieuwsblad van het Noorden over de veranderingen: “Als nu een programma is afgelopen, krijg je een aftiteling, een medeling dat het programma in opdracht van RTL4 is gemaakt door die en die producent. Het IP-indiaantje en als het tegenzit tijdens de boodschappen ook nog een paar promo’s. Dat moet dus anders. Je moet de kijkers zo vloeiend mogelijk door de avond heen leiden.”

De nieuwe vormgeving van RTL4 zag er fris en modern uit.

RTL wil het grafische werk aan freelancers uitbesteden. Willem van den Berg, die acht jaar lang art-director was voor RTL4 en RTL5, moest het veld ruimen. In 1999 begint hij zijn eigen ontwerpbedrijf ‘n Berg Werk. De zenderstem, Jos Bergenhenegouwen, moest eveneens vertrekken. Voor de nieuwe stijl werd het Amerikaanse designbureau Pittard Sullivan ingehuurd om een compleet nieuwe uitstraling voor de zender te realiseren. Ze hadden hiervoor eerder al bij Pro Sieben, TF1, BRT TV1 en CBS de vormgeving onder handen genomen. De restyling ging gepaard met een compleet nieuw logo en pakket nieuwe promo’s. In de idents stonden het gezin en het dagelijks leven centraal. Voor de aanvullende vormgeving — de zogenoemde seizoensleaders (herfst, winter, lente en zomer) — werd vormgever Rob van den Berg aangesteld.

Bernhard Joosten Muziekproducties – RTL4 leaders en bumpers (1998)
Bernhard Joosten Muziekproducties – RTL4 avondoverzicht (1998)

2001 – 2004

Deze vormgeving werd meer gericht op lifestyle en kenmerkte zich door zwarte balken.

In 2001 kwam een wijziging in de vormgeving. Gewone mensen bleven centraal staan. Inmiddels was er bij RTL een grafische afdeling opgericht onder de naam: RTL Creatie. Geert van Ooijen kreeg de leiding over alle uitingen van de RTL-zenders. De update van de muziek werd verzorgd door Bernhard Joosten die op dat moment een van de drie vaste componisten was van RTL4, samen met Ruud Voerman en Stephen Emmer.

Bernhard Joosten Muziekproducties – RTL4 bumpers (2001)
Bernhard Joosten Muziekproducties – RTL4 overzicht (2001)

2004 – 2007

Hippe en moderne uitstraling met mensen in de hoofdrol.

In 2004 kwam er weer een bestaande wijziging in de vormgeving. Dit keer bleef het thema (gewone mensen) ook nagenoeg ongewijzigd. Het RTL4 logo werd in augustus 2005 veranderd met de komst van RTL8. Maar de vormgeving bleef verder ongewijzigd. De slogan luidde: Je raakt niet uitgekeken. Ook tekende Bernhard Joosten weer voor deze muziek.

Bernhard Joosten Muziekproducties – RTL4 leaders en bumpers (2004)
Bernhard Joosten Muziekproducties – RTL4 programma-overzicht (2004)

2007 – 2008

De sterren schitteren op het scherm in deze leaders.

In juni 2007 ging RTL4 over op breedbeeld (16:9). Dat maakte nieuwe zendervormgeving noodzakelijk. Voor de nieuwe idents en bumpers werd gebruik gemaakt van de vaste gezichten van de RTL4-programma’s. Je zag onder andere Daphne Bunskoek en Robert ten Brink schitteren in de leaders. De kijkers kregen tegelijkertijd een kijkje achter de schermen door een zogenoemde panorama view waarbij de camera 360 graden ronddraaide. Deze keer werd de muziek gecomponeerd door Stephen Emmer, die eerder al de muziek voor RTL Boulevard en Yorin verzorgde.

Stephen Emmer – RTL4 leaders en bumpers (2007)

2008 – 2013

Creatieve uitingen zoals schaatsen, koffiebekers en ijsklontjes vliegen over het scherm.

Hoewel de vormgeving een andere dimensie gaf aan de huisstijl van RTL4, kwam in het voorjaar van 2008 weer een complete andere huisstijl. De grafische vormgeving werd ‘rustiger’. Erland Galjaard, programmadirecteur van RTL 4, zegt daarover: “Ik ben zeer trots op onze nieuwe huisstijl. Niet alleen bieden de idents een rustpunt op de zender, ze verhogen ook de herkenbaarheid en het onderscheid van RTL 4.” De nieuwe huisstijl werd ontworpen door afdeling Creatie van RTL Nederland. De muziek is geschreven door Stephen Emmer en zijn bedrijf E-station.

Stephen Emmer – RTL4 leaders en bumpers (2008)

2013 – heden

Promo idents zijn de trend in deze vormgeving.

Met deze vormgeving zijn we aanbeland bij het heden. Wederom is de muziek afkomstig van Stephen Emmer. RTL4 kreeg ook een nieuw logo bestaande uit Tetris-achtige vormpjes waarop een glimmend effect is toegepast.

Programmadirecteur Erland Galjaard legt uit wat de gedachte is achter de vormgeving: “We kijken vooruit. We gaan met het logo en de huisstijl verder in de ingeslagen richting, met behoud van de eigen identiteit en de eigen kleur, oranje. Daarbij lenen de nieuwe bewegende elementen zich voor ludieke samenwerkingen met externe partijen. En waar ik ook heel blij mee ben is dat de RTL 4-gezichten een prominentere plaats in onze zendervormgeving gaan krijgen.”

De huisstijl is ontworpen en ontwikkeld door Findesign, in samenwerking met RTL 4.

Stephen Emmer – RTL4 leaders en bumpers (2013)

*Noot: De citaten van Willem van den Berg zijn afkomstig uit het boek Vorm van Vermaak door Roy van Vilsteren en Liselotte Doeswijk waaraan wij veel dank zijn verschuldigd. De screenshots en documenten zijn afkomstig uit het archief van Michel van Dijk.