Radio- en tv-programma’s bewaren en bijvoorbeeld hergebruiken, is relatief eenvoudig. Maar hoe archiveer je andere elektronische media, zoals websites of games? Welke criteria leg je aan en hoe maak je dat materiaal toegankelijk? Wytze Koppelman, conservator Cultuur en Entertainment bij Beeld & Geluid, is er dagelijks mee bezig.
De programma’s van de publieke omroepen lopen automatisch binnen in het archief van Beeld & Geluid. Bij dat materiaal horen metadata, waaruit blijkt wie het heeft gemaakt, welke muziek er te horen is, wanneer het is uitgezonden en ga zo maar door. Handig, want het maakt archiefmateriaal doorzoekbaar en geschikt voor hergebruik. Maar Beeld & Geluid is niet alleen het rtv-archief van de publieke omroepen; in principe verzamelt het instituut mediaproducties van elke Nederlandse maker, als die het materiaal door het instituut wil laten bewaren.’
Research
‘Wij werken er hier met een heel team aan en doen ook research. Hoe vaak duikt een onderwerp op, hoeveel views heeft bijvoorbeeld een filmpje gehaald, hoeveel mensen zijn geabonneerd op een bepaald YouTube-kanaal, is een productie in de prijzen gevallen? En er moet een Nederlands aspect aan zitten. In het geval van de gamesindustrie hebben we een pilotproject gedaan, waarvoor we met mensen uit het veld hebben gepraat. Wat zou volgens hen waardevol zijn om in de collectie op te nemen? We hebben een tijdlijn van de gamesindustrie gemaakt, en een Nederlandse gamescanon. We zijn bezig om alles uit die canon binnen te halen. Eén van de eerste Nederlandse gamesmakers, Radarsoft, bestaat nog. Daarvan hebben we alles verzameld. De oudste Nederlandse game in de canon dateert uit 1980. En dan moet je de collectie ook af en toe updaten. De canon loopt nu tot en met 2017, het jaar dat bijvoorbeeld Horizon Zero Dawn uitkwam, gemaakt door Guerilla Games uit Amsterdam. Inmiddels is er een vervolg, Horizon Forbidden West.’
‘Vroeger lag er een focus op radio en tv,’ zegt Koppelman, ‘maar sinds 2019 hebben we een nieuw beleidsplan en kijken we echt breder. Maar alles opslaan wat in dat steeds verder uitdijende medialandschap gebeurt, is lastig. Je moet het technisch goed bewaren en het moet interessant zijn. Maar dat medialandschap ontwikkelt zich razendsnel. Kijk alleen al naar sociale media, die snel opkomen maar ook weer kunnen verdwijnen. In 2004 bijvoorbeeld is Facebook begonnen, maar inmiddels zie je dat veel jongeren geen Facebookaccount meer nemen, dat is meer iets voor ouderen geworden. En hoe zorg je ervoor dat je niet alleen uitingen vastlegt, maar ook de beleving? De mp4-filmpjes op bijvoorbeeld Facebook of TikTok kun je opslaan, maar hoe zit dat met comments? En hoe houd je een game uit 1980 ook in de toekomst speelbaar?’
‘Je moet niet te lang wachten, want als je niet oppast is het alweer weg’
Wytze Koppelman
Achteraan
Waar in de begintijd van radio en later televisie veel materiaal verloren is gegaan, zijn omroepen inmiddels wel doordrongen van het belang van archiveren. In de wereld van nieuwere media is dat besef minder aanwezig, merkt Koppelman. ‘Voor bijvoorbeeld makers van websites, online-video of games zijn wij als archief niet het eerste waaraan ze denken. Die maken een productie en gaan door naar het volgende project, hun focus ligt op de toekomst. Voor het archiveren van websites werken we samen met we partners.’ Desondanks heeft Beeld & Geluid al een collectie op gamesgebied opgebouwd. Koppelman: ‘Om een paar titels te noemen: Jazz Jackrabbit van onder andere Arjan Brussee, destijds gemaakt voor Epic Megagames, dat inmiddels Epic Games heet en bekend is van Fortnite, en het oeuvre van Vlambeer, waaronder Ridiculous Fishing.’
Museum
Games hebben ook een plek in het nieuwe museum, dat Beeld & Geluid aan het bouwen is als opvolger van de ‘experience’. ‘Mensen hebben een wezenlijke behoefte aan interactie,’ zegt Koppelman. ‘Bij games is interactiviteit makkelijk te realiseren, maar bij een medium zoals televisie veel minder, al kun je bijvoorbeeld wel stemmen op een kandidaat in een talentenjacht. Games hebben een eigen plaats in het museum. We willen mensen op een speelse manier laten ervaren hoe al die dingen die op jou als mediaconsument afkomen, nou eigenlijk werken en in elkaar zitten.’
Al met al vindt Koppelman dat hij als conservator in een relatief luxueuze positie zit, al is achteroverleunen er niet bij. ‘Je kunt even kijken aan de zijlijn wat er allemaal gebeurt, hoe het zich ontwikkelt. Maar je moet niet te lang wachten met besluiten of je iets in de collectie wilt opnemen, want als je niet oppast is het alweer weg en ben je te laat. Dat wil je niet.’
Bas Nieuwenhuijsen
oto: Maan Limburg (Wytze-Koppelman-by-Maan-Limburg)
Bijschrift: Wytze Koppelman kan niet achteroverleunen
Geef als eerste een reactie