Gerard Baars (destijds TROS, later programmadirecteur van AVROTROS) ontdekte het talent van Antoinette Hertsenberg en haalde haar naar de omroep. Bijna dertig jaar later is ze als iconisch voorvechter van consumentenrechten een scherp interviewer, die in haar programma Radar niemand makkelijk laat wegkomen. Maar televisie is lang niet het enige kanaal waarvan ze zich bedient.
Eerder dit jaar kreeg ze de Media Oeuvre Award van Spreekbuis, vooral vanwege haar kwaliteiten als interviewster. Maar Hertsenberg begon haar loopbaan ooit aan de andere kant van de camera en de microfoon, onder meer als woordvoerster van de Dierenbescherming. In die functie viel ze op tijdens een uitzending van NOVA in 1994. ‘Gerard Baars benaderde me, hij vond me geknipt voor de televisie. Ik had daar zelf nooit aan gedacht,’ vertelt Hertsenberg. ‘Ik kwam uit Apeldoorn, werkte voor de Dierenbescherming en had er nooit bij stilgestaan dat ik bij de tv zou kunnen werken. Dus toen Gerard mij benaderde, dacht ik: maar wat moet ik dan voor de televisie doen, wat wil hij dan? Maar goed, praten kan altijd, al had ik dus echt niet het idee dat het kat in het bakkie was. We hadden vervolgens een leuk gesprek, het klikte wel, we konden lachen met elkaar, dus dat zat wel goed. En hij was serieus, hij kwam snel met het voorstel voor een consumentenprogramma, waarvan ik niet alleen de presentator maar ook de eindredacteur zou worden.’
Aanloop
Dat werd Radar dus. Baars zag er geen bezwaar in dat Hertsenberg noch als presentator, noch als eindredacteur ervaring had. ‘Hij vond dat ik inhoudelijke bemoeienis met het programma moest hebben en me, als presentator, niet moest laten sturen door een eindredacteur. Daarmee nam hij een risico. Het programma en ik kregen de kans om te groeien. De eerste twee jaar waren niet per se leuk, vond ik. Dat ik de eindredactie deed, terwijl er mensen in de redactie zaten met meer ervaring, viel niet bij iedereen in goede aarde. Hoezo mag zij dat doen? Die eerste jaren was het niet makkelijk, ik voelde dat ik mij moest bewijzen terwijl ik het vak leerde. Het heeft een paar jaar gekost voordat het programma z’n vorm had gekregen. We hebben het gewoon gedaan. Ik dacht steeds: ‘ik kan altijd weer wat anders gaan doen als het mislukt’. Maar op een gegeven moment werd het leuk.’
Gezondheidszorg
Als eindredacteur en presentator van Radar is ze met alle aspecten van het programma bezig. ‘Ik ben er erg bij betrokken. Bij de keuze van de onderwerpen, hoe we die aanpakken, reportages samen met de makers bekijken, de teksten, de interviews. Radar hangt echt aan mij, nu al 27 jaar lang.’ Toch is Radar bepaald niet het enige programma van Hertsenberg, zo maakte ze Opgelicht?!, presenteerde ze Twee Vandaag en later EenVandaag, en verdiepte ze zich in de zorg. ‘Na 16 jaar Opgelicht?! wilde ik iets anders en heb ik een voorstel gedaan om wat over de gezondheidszorg te doen. Dat werd Zorg.nu en later Dokters van morgen en nu Beter! Het is een mooi en belangrijk onderwerp, met bijvoorbeeld vragen over hoe we de zorg betaalbaar houden en hoe je mensen kunt stimuleren om met hun gezondheid aan de slag te gaan. Wat gaat wél goed, wat geeft hoop?’
Moederschip
Hoewel ze dus veel naast Radar doet, komt ze nooit helemaal los van haar eerste programma. ‘Alle andere, nieuwe dingen neem ik mee naar Radar. Dat is het moederschip.’
Bij die ‘andere, nieuwe dingen’ horen bijvoorbeeld internet en sociale media. ‘De website van Radar is al jaren de best scorende programmasite binnen de NPO. We hebben onder meer een groot testpanel van mensen die meedenken, een soort thermometer die we in de samenleving kunnen steken. De website was ooit een aanvulling op het tv-programma, waar we naar konden verwijzen voor meer informatie. Maar het is nu echt een onderdeel van Radar, naast de tv. De site maakt nieuws en is een manier om voeling te houden met het publiek. Vroeger ging dat via de telefoon, maar dat was niet vol te houden. Over Aegon kregen we 80.000 telefoontjes in een week! De receptie werd er gek van en je kunt niet al die mensen antwoord geven en ook nog een programma maken.’
‘Niet praten zonder iets te zeggen, daarvoor is geen tijd’
Antoinette Hertsenberg
Waar er vroeger aan de telefoon direct contact was met kijkers, verloopt dat nu veelal via de e-mail. De relatieve anonimiteit (je weet niet meteen wie er achter een reactie zit) vindt ze geen probleem. ‘Mensen die een e-mail sturen, krijgen altijd een reactie met bijvoorbeeld aanbevelingen en telefoonnummers voor meer informatie. Dat is vaak voldoende. Als we besluiten met iemand aan de slag te gaan, hebben we wel rechtstreeks contact en blijkt snel genoeg wat voor iemand dat is. Anonimiteit in de uitzending kunnen we garanderen, maar we willen natuurlijk wel zelf weten met wie we te maken hebben.’
Confronterend
Hertsenberg is bekend geworden als geducht interviewer: ‘Ze weet als geen ander elke opponent op de knieën te krijgen, van malafide woekerpolis-jongens tot slecht voorbereide woordvoerders’, aldus Angela de Jong en Richard Otto (jury van de Media Oeuvre Award 2022). ‘Radar is live televisie, waarin ik confronterende interviews moet doen in beperkte tijd,’ zegt Hertsenberg. ‘Dat is een moeilijke tak van sport. Je moet je heel goed voorbereiden. Het is altijd een gevecht met de tijd. Je moet de dossiers goed lezen, maar je niet verliezen in details en je concentreren op het belangrijkste, echt weten hoe het zit. De mensen die ik interview mogen niet praten zonder iets te zeggen, daarvoor is geen tijd. Ik krijg vaak de kritiek dat ik niemand laat uitpraten. Dat klopt, als ze iets zeggen dat er niet toe doet. We geven ze wel de kans om iets te doen of een voornemen uit te spreken. Van tevoren veel vragen bedenken, kan een grote fout zijn. Stel gewoon een paar vragen om tot de kern door te dringen. En als interviewer moet je goed luisteren, soms ingaan op wat mensen zeggen en alle vragen die je had bedacht loslaten.’
Impact
Haar programma’s hebben veel maatschappelijke impact. Dat ligt vooral aan de thema’s die ze aansnijdt, denkt Hertsenberg. ‘Het gaat om onderwerpen waarmee echt wat aan de hand is, zaken waar gewone mensen tegenaanlopen. Die moet je goed uitzoeken en op een toegankelijke manier brengen, zodat iedereen het kan begrijpen. En je moet natuurlijk wel kijkers hebben.’ Dat laatste is minder makkelijk dan vroeger. Hertsenberg: ‘Televisie krijgt minder aandacht, er is veel concurrentie van bijvoorbeeld YouTube, Instagram en Facebook. Maar de tv is nog steeds een krachtig medium, en de verschillende platforms kunnen elkaar versterken. Een filmpje op TikTok dat 900.000 keer wordt bekeken, dat moet je serieus nemen. Door andere platformen te gebruiken dan televisie, kun je ook andere doelgroepen bereiken. Jongeren bijvoorbeeld, die minder tv kijken. Nieuwe media bieden extra mogelijkheden, kunnen ook als proeftuin fungeren. Dat is leuk.’
Op welk medium ze ook bezig is, haar motivatie blijft hetzelfde. ‘Als burger is het soms moeilijk om je recht te halen, in je eentje tegenover een groot bedrijf bijvoorbeeld. Een advocaat inschakelen is duur en biedt geen garantie op succes. Dan is het fijn als er een programma is dat krachten bundelt en zaken zichtbaar maakt. Mensen wijzer maken en helpen om hun recht te halen!’
Toch bijzonder dat de best scorende programmasite binnen de NPO geen banner van Ster bevat. Je vraagt je af….waar doen ze het van…