In 1986 zette een vandaal-schilder in het Stedelijk Museum zijn stanleymes in het reusachtige expressionistische abstracte schilderij ‘Who’s Afraid of Red Yellow and Blue III’ van de Amerikaanse schilder Barnett Newman, waarna de New Yorkse restaurator Daniel Goldreyer het, op aanbeveling van de weduwe Annalee Newman, mocht herstellen voor een bedrag van een miljoen dollar.
Ondertussen was de verzekeringswaarde van het schilderij dat het Stedelijk Museum in 1969 aankocht voor 271.635 gulden en 90 cent al snel van een miljoen naar een hoger bedrag gestegen (in 1981 1.5. miljoen gulden). Na de vernietiging bedroeg de verzekeringswaarde zes miljoen gulden. Het Stedelijk Museum had een miljoen over voor de restauratie door Daniel Godreyer. De restauratie van het gecompliceerde werk had de zegen van toenmalig SM-directeur Willem Beeren, die het met een glas champagne met de restorator vierde, waarna een Amerikaanse advocaat onmiddellijk de blijdschap van Beeren en zijn zegen over de restauratie officieel verwoordde in een hartelijk schrijven naar Amsterdam over dit fenomeen.
Beeren was echter helemaal geen expert die de kwaliteit van de restauratie kon beoordelen volgens de geldende regels van dit specialistische vak. Dat was Elisabeth Bracht wel, die een week later in New York arriveerde en haar totale afkeuring aan het SM rapporteerde: het doek was na restauratie onherstelbaar beschadigd door een oploslaag die de oorspronkelijke olieverf onomkeerbaar zou aantasten. Het resulteerde in een afzichtelijke strijd over veel geld en macht. De advocaten van restaurator Daniel Goldreyer eisten 250 miljoen gulden van de gemeente Amsterdam. En de gemeente Amsterdam betaalde uiteindelijk toch nog 770.00 gulden (Volkskrant) als afkoopsom uit vrees voor een kostbare slepende juridische Amerikaanse afwikkeling.
Voordat de vandaal-schilder in 1997 zijn stanleymes opnieuw in een werk van Barnett Newman zette (ditmaal ‘Cathedra’) belde hij (in de documentaire van Visser zien/ horen we een antwoordapparaat) de nieuwe SM directeur Fuchs , die zijn droge afwijzing over dit voornemen uit, terwijl twee aarzelende mieren bewegen op de rand van een gele band. Waarop de vandaal-schilder daadwerkelijk wederom een volgend werk van Barnett Newman (Cathedra) om zeep helpt. Ditmaal besluit het S.M. direct om de restauratie ‘binnenshuis’ te laten uitvoeren. En Fuchs legt in de wandelgangen, jaren later, nog even uit voor de documentairemaakster dat dat cadmium rood, de kleur van ook de brandspuit van het museum, daadwerkelijk hét cadmiumrood is waarover we het hebben bij de restauratie van het eerdergenoemde fameuze schilderij nummer III (in 1969) van Newman.
Het is een lang en bizar verhaal dat documentairemaakster, kunstenares Barbara Visser (en onlangs in 2017 interim-artistiek IDFA directeur) aangreep als onderwerp. Voor haar documentaire ‘The End of Fear’. lijkt ze (voor bescheiden kenners van haar werk als kunstenaar/performer) wederom gefascineerd te zijn door het conceptuele spanningsvlak tussen originaliteit en reproductie; de vraag wat is kunst? Een onderwerp dat met het het drama rondom de restauratie van ‘Who ’s Afraid of Red, Yellow and Blue III’ centraal staat.
Banrnett Newmann (geboren 1905) die zijn leven al verlaten had in 1970; ver voordat dit kwalijke internationale portemonnee-kunstdrama geschiedde, wordt geciteerd in aanvang van Visser’s documentaire. Per megafoon horen we zijn stem, of zien we een -voor het oog vluchtig voorbijschietend- citaat: Bombastisch: “To explain a painting is of no value, because estethics is to the artist, what ornothology is to birds”, declameert hij in het begin van haar documentaire.
Het lijkt in deze documentaire op wat het is: pure oplichterij, kleren van de keizer, harteloos bedrog, gedragen door overtuigde en gedegen academici en juristen en naaste belanghebbenden. Ontluisterend, maar gearchiveerd door een maakster die zich als jong schoolkind bij de aanblik van dit heiligdom (Who’s afraid of Red, Yellow and BlueIII) heel ongemakkelijk voelde tijdens een educatief schooluitstapje. ‘Kleine haatgevoelentjes’, hoor je een bezoekster timide bekennen in deze docu, tegenover een camera begin jaren 70 in dit heiligdom, het walhalla van de goede smaak.
The End of Fear. Regie: Nederland 2018 Barbara Visser. 70 minuten. 
Documentaire (medegefinancierd door VPRO).
Te zien vanaf 1 februari 2018.
Dineke de Zwaan journalist, tekstschrijver, researcher, recensent, redacteur. Voor alles wat met media, film, fotografie, kunst, cultuur en educatie te maken heeft.
Geef als eerste een reactie