Arjan Lock is, naast directeur van de EO, sinds 8 maart 2018 ook voorzitter van het College van Omroepen (CvO). Spreekbuis.nl interviewde Lock als voorzitter van het CvO, en in een paar vragen als EO-directeur, over de aangekondigde bezuinigingen.
In hoeverre maakt het CvO zich zorgen over de huidige situatie van de aangekondigde bezuinigingen?
“Het CvO heeft hier een heldere opvatting over. Wij zeggen: ‘Het is niet goed van de politiek dat de directe link tussen terugvallende STER-inkomsten en de bezuiniging zo hard wordt gemaakt’. Minister Slob vindt dat het tekort van € 62 miljoen door de NPO opgehoest moet worden. Ik snap dan de reflex van de NPO om de begroting sluitend te maken, dat is ook hun bestuurlijke verantwoordelijkheid. Het CvO vindt dat de kern van het probleem begint bij het ministerie van OCW; bij de politiek. Aan de formatietafel is deze bezuiniging ook niet op tafel gelegd. Het woord kwalijk wil ik niet gebruiken, maar Sander Dekker had er transparant over moeten zijn. Diegene die op zijn stoel zou komen te zitten had hij helderheid moeten verschaffen over problemen die er zijn of die er in de nabije toekomst aan dreigden te komen. Ik weet dat de coalitiepartijen zich niet bewust waren van dit dreigende tekort door de tegenvallende STER-inkomsten. Dat had echt anders gemoeten.’
De trend van dalende STER-inkomsten was al ingezet. Had men er niet al rekening mee moeten houden? En hoe kan de politiek en Hilversum voor de toekomst structurele oplossingen vinden voor verdere daling van STER-inkomsten?
“Ook het CvO heeft nagedacht over consequenties van mogelijke bezuinigingen. Het CvO wil echt de verantwoordelijkheid op zich nemen voor een deel van de tekorten. Alleen zeggen dat de politiek het probleem rond de dalende STER-inkomsten moet oplossen is laf. Het CvO wil bijdragen aan de oplossing. Maar we vinden de manier waarop de NPO invulling geeft aan de bezuiniging een hele onverstandige.”
Het is dan heel oneigenlijk dat de politiek de link legt tussen de terugvallende STER-inkomsten. Dat gaat buiten ons om, het gaat om externe factoren waar wij geen enkele invloed op hebben.
Het CvO heeft in een brief (exclusief te lezen, red.) aan de Kamer van 2 juli jl. aangegeven dat het bereid is om een deel van de AMR (de Algemene Media Reserve) weer op orde te brengen. Zou je deze bereidheid verder willen duiden?
“De omroepen willen de verantwoordelijkheid nemen voor de incidentele problemen, ook als dit ons echt wat kost. Dat gaat om miljoenen. BCG kijkt hierbij naar onze organisatiekosten en die van de NPO. Wij kijken ook naar onze reserves en taken die we kunnen laten vallen, ondanks dat dit auw gaat doen. Dat moet dan maar. Het CvO heeft daarnaast het voorstel te kijken naar de inflatie-indexering. Dat bedrag wordt normaal gesproken uitgekeerd om stijgende kosten te compenseren. Dat zouden we in kunnen zetten om de reserves van het ministerie aan te vullen. Het andere probleem is de structureel dalende STER-inkomsten. Daarvan zegt het CvO: ‘De overheid maakt afspraken met de NPO, in een prestatieovereenkomst. Hierbij gaat het om marktaandelen en het bereiken van doelgroepen. Deze afspraken voert de NPO volgens afspraak uit. De NPO presteert echt naar behoren.’ Het is dan heel oneigenlijk dat de politiek de link legt tussen de terugvallende STER-inkomsten. Dat gaat buiten ons om, het gaat om externe factoren waar wij geen enkele invloed op hebben. Deze hebben te maken met de internationalisering en dat reclameboeren hun heil ergens anders zoeken dan bij de traditionele media. Het CvO vindt het dan een plicht van de politiek, als de publieke omroep echt belangrijk gevonden wordt, dat zij daar haar verantwoordelijkheid voor neemt. Onze oproep aan Den Haag is om voor de komende jaren hier de verantwoordelijkheid voor te nemen.”
De minister gaf aan dat de NPO haar potje van € 24 miljoen ook maar moet aanspreken.
“Minister Slob heeft geen gelijk dat hij dit mediawet-technisch kan opleggen. Binnen Hilversum zijn er de potjes ORMA (Overgedragen Reserve Media Aanbod) en RMA (Reserve Media Aanbod). Dit laatste potje is het geld dat omroepen in reserve houden waarbij een afgesproken maximum geldt. Dit geld is nodig voor een gezonde bedrijfsvoering, bijvoorbeeld om in te zetten voor sociale regelingen, maar ook voor het bekostigen van extra programma’s. Voor de andere reserve (ORMA), geldt dat er lang geen € 24 miljoen beschikbaar is. De omroepen hebben geen bakken vol reserves. Maar het CvO is bereid om ondanks dat uit de reserves een bijdrage te leveren om de programmering te ontzien.”
Jullie eigen geld, dus niet het geld dat wordt beheerd door OCW?
“Precies.”
Arie Slob heeft ook gezegd dat er ‘geen reden voor paniek’ is. Heeft hij daarin wel gelijk?
“Ik moet dan varen op wat hij daar zegt. Als ik nu kijk naar de manier waarop de NPO de bezuinigingsvoorstellen invult, kan ik me heel goed voorstellen dat er heel veel mensen zich in Hilversum ongerust maken over de consequenties van die voorstellen. Het gaat dan over journalistieke- en geschiedenisprogrammering, de educatieve programma’s en levensbeschouwelijke programmering. De programmering die bij uitstek bij een publieke omroep hoort.”
Het gesprek in de politiek en in Hilversum zou moeten gaan over de maatschappelijke waarde van onze programma’s.
Tijs van den Brink schreef in zijn column Doe ff normaal met z’n allen… van 6 juli dat hij zich ‘een pion’ voelt in de programmatische discussie over de bezuinigingen. Heb je dit gevoel in de afgelopen weken vaker gehoord van programmamakers?
“Het meest frustrerende voor programmamakers, die met hart en ziel werken, is dat het lijkt alsof andere krachten deze werkdrive te neer drukken en zeggen dat het best een beetje minder kan. Iemand als Tijs had makkelijk iets anders kunnen gaan doen, maar kiest ervoor om mooie publieke programma’s te maken, soms voor een groot en soms voor een klein publiek. Het is dan frustrerend dat er opnieuw geld af moet en dat de NPO er voor kiest fors te snijden in kwetsbare programmering. Het gesprek in de politiek en in Hilversum zou moeten gaan over de maatschappelijke waarde van onze programma’s.”
Dat besef moet terugkeren bij de NPO, maar ook bij de politiek?
“En in onze samenleving.”
De NPO en de politiek zouden beiden de hand in eigen boezem moeten steken.
De boeman zou niet alleen de NPO moeten zijn, die in kleine programma’s schrapt, maar ook politiek Den Haag.
“De oorsprong van het probleem is de koppeling aan de STER-inkomsten. De invulling van de bezuinigingen is onverstandig en onwijs. Dingen van waarde kun je maar een keer kapotmaken. De NPO en de politiek zouden beiden de hand in eigen boezem moeten steken.”
Zijn de bezuinigingen daadwerkelijk al ingekleurd? Frans Klein zei in de NRC van 29 juli dat er ‘formeel nog geen besluit is genomen’, terwijl eindredacteur Brandpunt + Henk van der Aa aan de andere kant zegt dat de NPO het besluit ‘kenbaar heeft gemaakt aan zijn redactie’.
“Het is waar wat Frans Klein zegt. Het zijn plannen. Het is pas een besluit als Frans iedereen heeft gesproken en hij een voorstel bij de Raad van Bestuur neerlegt. De RvB moet dat accorderen, de verwachting is dat dit zogenoemde plaatsingsbesluit (een officieel besluit, red.) op 17 juli zal plaatsvinden. Als omroepen kunnen wij hiertegen in bezwaar gaan, waarna een commissie kijkt naar de argumenten van de NPO en de bezwaren van de omroepen. Mocht de RvB van de NPO niks met dit advies doen kunnen de omroepen alsnog naar de rechter.”
Wat is de rol van CvO in de beroepsmogelijkheden? Kan het advies geven?
“Nee, het CvO kan alleen iets vinden van de begroting. Er zullen misschien omroepen zijn die zeggen: ‘Ik vind het prima zoals de bezuinigingen nu gaan’. Er zijn collega’s die er minder boos over zijn.”
Zijn het de omroepen die vooral amusement en sport uitzenden die tevreden zijn?
“Ik hoor een breed gedeeld gevoel van onvrede, onverstandigheid en onterechtheid over de manier waarop er nu keuzes worden gemaakt. Die solidariteit is belangrijk, terwijl het sommige omroepen ook minder raakt.”
Hoe concreet zijn de plannen voor levensbeschouwelijke programmering bij de Evangelische Omroep?
“Tot op vandaag geldt dat Frans nog steeds van plan is om meer dan de helft (2/3, red.) van de beschouwelijke programmering te schrappen. Ik zie bij hem nog weinig beweging. De EO heeft, in de 10 jaar dat ik nu directeur ben, nooit gekozen voor de eerdere genoemde formele bezwaarprocedure. Maar als het zo blijft zoals Frans het mij heeft verteld, dan ligt er maar een weg open… Het gaat mij om het principiële punt dat de NPO heeft dat gezegd dat het minder levensbeschouwing wil en dat concreet maakt door budgetten te halveren. Een beetje EK kost nog veel meer dan het levensbeschouwelijke budget van € 18 miljoen. Wij houden straks niks over, dat is echt schandalig.”
Een beetje EK kost nog veel meer dan het levensbeschouwelijke budget van € 18 miljoen. Wij houden straks niks over, dat is echt schandalig.
De bezuinigingen voor levensbeschouwelijke programmering voelen als een mokerslag, zei je.
“Het klinkt misschien alsof ik voor mijn eigen belang opkom, en dat speelt eerlijk gezegd ook zeker mee omdat het om mijn mensen en onze programma’s gaat. Maar ik vind het belangrijker dat in ons publieke bestel de smaakmakers ruimte moeten hebben om hun eigen verhaal te kunnen vertellen, toevallig is dat bij de EO de levensbeschouwelijke programmering. Hetzelfde geldt dat Omroep MAX niet meer voor ouderen zou mogen programmeren om hun missie uit te kunnen voeren. Dan kan de NPO net zo goed ophouden te bestaan. Het zit zo in ons DNA dat wij verhalen willen vertellen over het geloof en God. Als je dat weg zou halen dan misken je het karakter van het publieke bestel.”
Krijgt de EO veel bijval, ook binnen het College van Omroep, tegen deze specifieke bezuiniging die zo raakt aan de kern van de publieke omroep?
“Ja, dat merk ik gelukkig wel. Wij vinden als CvO is dat de maatschappelijke waarde van onze programmering centraal moet staan. Dat kan met brede programmering, maar dat moet volgens het CvO ook met kleine programma’s vanuit de missies van omroepen. Het belang van pluriformiteit wordt door iedereen onderschreven.”
Levensbeschouwelijke programmering geldt als heilige kernwaarde?
“Ja, maar dat geldt ook voor journalistiek, educatief en cultureel. Dit zouden niet de categorieën moeten zijn waar je als eerste in zou moeten snijden.”
Leg maar aan de politiek uit dat het schrappen van een groot programma als Boer zoekt vrouw consequentie heeft dat de STER nog meer inzakt.
Nadat de bezuinigingen naar buiten kwamen ontstond er op de sociale media en in de politiek een geluid en sentiment dat zich tegen de NPO ging keren. In hoeverre tast dit de beeldvorming en ongeloofwaardigheid over de NPO aan, waarbij het vooral lijkt dat de publieke omroep vooral inzet op amusement, programma’s met BN-ers en sportrechten?
“Dat is een te zwart-wit beeld. Ik begon het gesprek dat ik begrijp in welke spagaat de NPO zit, namelijk de druk vanuit de politiek om op te draaien voor tegenvallende STER-inkomsten. Om deze vrije val in de programmering te keren snap ik dat heel goed, maar mijn bezwaar is dat je daarmee je draagvlak – als het gaat om je maatschappelijke waarde – aan het ondergraven bent. Ik vind dat de NPO de consequenties van die bezuiniging veel voelbaarder moet laten zijn. Niet alleen schrappen in de vier eerder genoemde categorieën, maar kiezen om deze als laatste aan te pakken. Leg maar aan de politiek uit dat het schrappen van een groot programma als Boer zoekt vrouw als consequentie heeft dat de STER nog meer inzakt.”
GroenLinks heeft in haar vragen aan de minister gesteld: ‘Waarom wordt er niet gekort op sport en amusement?’ Ook andere politieke partijen hebben kritiek op de specifieke programmakeuzes in de bezuinigingen. Schaadt het niet de geloofwaardigheid dat het elke keer lijkt dat de NPO alleen op de journalistieke, culturele, geschiedenis en levensbeschouwelijke programma’s bezuinigd en niet de kijkcijferkanonnen? Klein noemt in zijn plannen niet Boer zoekt Vrouw en sportrechten. In de NRC zei hij dat de kijker van Tegenlicht voldoende aan zijn trekken komt. Maar niet dat dit ook geldt voor de amusement- en sportkijker.
“Frans Klein heeft gezegd dat het belangrijk is om een breed publiek te bereiken, daarom wordt NPO 1 voor een belangrijk deel ontzien. Het argument is dat de NPO sterk, zichtbaar en relevant moet blijven. Zolang de politiek niet de veiligheid geeft over de consequenties bij nog meer dalende STER -inkomsten zegt Frans misschien dan wel terecht: ‘Ik kan wel hard schrappen in NPO 1, maar dat hebben we volgend jaar niet een gat van € 30 miljoen, maar € 50 miljoen’. Ik vind dat de NPO veel meer moet laten merken dat zij de hoeder zijn van de maatschappelijke waarde en kwetsbare programmering. Leg dan maar de verantwoordelijkheid bij de politiek en laat het weten dat het verdriet doet dat je grote programma’s moet schrappen. Iedereen snapt dat als er zo’n fors bedrag bezuinigd moet worden, dat iedereen eronder lijdt. Ook de EO snapt dit. Daarom pleit ik ervoor dat de bezuiniging op een evenredige manier plaatsvindt.”
Iedereen snapt dat als er zo’n fors bedrag bezuinigd moet worden, dat iedereen eronder lijdt. Ook de EO snapt dit. Daarom pleit ik ervoor dat de bezuiniging op een evenredige manier plaatsvindt.
Afsluitend van dit gesprek een paar vragen over NLZIET en NPO Start. Tegen het advies van de Raad voor Cultuur (rapport Zicht op zoveel meer, red.), een voorwaarde van OCW en een meerderheid in de Tweede Kamer kiest de NPO toch om in te zetten op NPO Start, in plaats van NLZIET. Ook Niels Baas van NLZIET zei eerder op Spreekbuis.nl NLZIET een ‘unieke krachtenbundeling’ te vinden. Ook hier draagt de keuze van de NPO niet bij aan goede beeldvorming.
“Ik ben een groot liefhebber van ons prachtige bestel. Ik vind wel dat we met elkaar na moeten denken over hoe toekomstbestendig het is wat we doen. Ik zie ook dat buiten de publieke omroep er veel partijen zijn die dingen van maatschappelijk en publieke waarde maken, en die ook onder financiële druk staan. We zouden moeten nadenken om allianties aan te gaan met deze partijen. De kern van ons bestel is de pluriformiteit, niet een paar mensen zouden moeten bepalen wat het Nederlandse publiek moet zien. Vanuit alle hoeken van onze samenleving zou inhoud op tafel moeten komen die via de publieke omroep wordt gedeeld. Ik ben blij met de omroepen en de rol die zij spelen.”
Op onderdelen zit er best wat in het plan van Paul Römer, maar in de kern is het een heel slecht plan.
Wat is je mening over het plan van Paul Römer?
“Op onderdelen zit er best wat in, maar in de kern is het een heel slecht plan. De NPO, lees NOS en NTR, zitten safe en de rest van de omroepen worden productiehuis en de commercie wordt met tromgeroffel binnengehaald. Dit plan is niet mijn visie op de toekomst, ik vind het ook een on-Nederlands model dat geen recht doet aan het unieke van ons bestel: pluriformiteit, gedragen door makers die met passie een bijdrage aan de samenleving willen leveren. Maar zoals gezegd, ik ben voor allianties met externe partijen die onderwerpen van publieke waarden willen maken, zoals kranten.”
NLZIET zorgt voor die toekomstbestendigheid en die samenwerking.
“Ik zie andere partijen met name Videoland promoten. Het is te makkelijk om daar de NPO alleen de schuld van te geven. Ik ben erg voor één platform in Nederland waar alle content in zichtbaar is, maar binnen dat platform moet de content van de publieke omroep herkenbaar aanwezig zijn. Je moet als kijker straks weten dat Temptation Island echt uit een andere bron voortkomt dan Tegenlicht. Samenwerking is prima, maar erken elkaar in je rol. Ik kan prima leven met het advies van de Raad voor Cultuur, dan moet er echt iets veranderen – ook bij commerciële partijen – ons die publieke ruimte te gunnen.”
bron foto’s Arjan Lock: EO-pers/Willem Jan de Bruin.
bron foto minister Arie Slob: Rijksoverheid, beeld: Valerie Kuypers.
1 Trackback / Pingback