Radio Veronica veroorzaakte zelf einde aan voordeel van de twijfel

De oliecrisis van een half jaar eerder lag in de nazomer van 1974 vers in het geheugen. Ook de verloren WK-voetbalfinale, eerder die zomer tegen West-Duitsland, hield Nederland bezig. En dan naderde na bijna vijftien jaar ook nog eens het einde van zeezender Radio Veronica.

In 1971 waren fans op pad gegaan om handtekeningen te verzamelen voor behoud van het commerciële muziekstation. Veronica claimde dat binnen enkele weken een miljoen kaarten met de tekst Veronica blijft als u dat wilt waren binnengekomen. De zender kon de adhesiebetuigingen goed gebruiken, Veronica’s naam was beschadigd door betrokkenheid van de directie bij een brandstichting op het schip van het naburige Radio Noordzee.

Veronica kon in politiek Den Haag niet langer rekenen op het voordeel van de twijfel. Onder de bezielende leiding van discjockey en programmaleider Rob Out vocht het personeel voor voortbestaan van het radiostation aan de wal.

De in verlegenheid gebrachte directie gaf Out en zijn mensen carte blanche. Luisteraars hoorden op de zender Wij houden stand – Veronica moet aan land, gezongen op het intro van Woodstock van Matthews’ Southren Comfort. Op 18 april 1973 demonstreerden in Den Haag tienduizenden fans voor Veronica, het baatte niet.

Ratjetoe van programma’s
Veronica is de geschiedenis ingegaan als een station dat een steen in de Nederlandse radiovijver gooide met een informele presentatiestijl, levendige vormgeving en vooral popmuziek. Maar in de eerste jaren was Veronica nog lang geen rock and roll. De programmering was een ratjetoe van brave muziekprogramma’s en gesponsorde kwartiertjes en halfuurtjes.

Dat moest anders, vond de jonge programmaleider Willem van Kooten, die vanaf 1961 bekend werd als dj Joost den Draaijer. Hij verrijkte het Nederlands met termen als gouwe ouwe en met stip, en vermaakte luisteraars met olijke teksten als de wet van de communicerende hits en zijn uitsmijter niet over de dubbele witte streep – voor vrij, achter vrij en dan brrrrrr.

Veronica leed in de eerste jaren een kwakkelend bestaan, laat Van Kooten per e-mail weten van uit Portugal waar hij woont. “In mijn gymnasiumjaren luisterde ik veel naar American Forces Network en de Engelse uitzendingen van Radio Luxemburg. Ik wist precies hoe commerciële hitradio moest klinken.”

Van Kooten werd in 1964 programmaleider en bestookte zijn directie met zijn ideeën. “Ik kreeg geen gehoor. Eigenlijk wel begrijpelijk, ik was een ventje van 21 – 22 jaar. Maar wel de enige in de wijde omtrek die wist hoe het moest.”

Dj’s waren vriend van luisteraars
Van Kooten maakte gebruik van de komst van Radio Caroline voor de Britse kust. “De zender was ook in Holland en Vlaanderen goed te ontvangen. Dat hielp mij zeer. Ik zorgde voor extra paniek om mijn zin te krijgen.” Om daar op z’n Joost den Draaijers aan toe te voegen: “In het belang van land en volk en aandeelhouders”.

Veronica transformeerde naar een popzender met als spil in de programmering een hitparade: de Top 40. Eén-negen-twee (de golflengte) was een goed idee als je iets anders wilde dan de Hilversumse radio. Geleidelijk kreeg Veronica een herkenbare (horizontale) programmering met dj’s die de luisteraars toespraken alsof je hun vriend was. Het werkte, je vóelde je vriend van Jan van Veen, Tineke (de Nooij), Eddy Becker en later Tom Collins, Klaas Vaak (Tom Mulder) en Lex Harding.

De Nederlandse overheid probeerde de zender op de knieën te krijgen met de komst in 1965 van een derde Hilversumse zender. Hilversum 3 moest met een programmering van lichte muziek luisteraars van Veronica afsnoepen. Maar de concurrent op zee werd nog populairder nu het met zijn tijd was meegegaan. Van Kooten: “Hilversum 3 was er in opdracht van politiek Den Haag gekomen, enkel en alleen om Veronica het leven zuur te maken. Maar het lukte de eerste jaren niet door onkunde gepaard aan desinteresse.”

Concurrentie op land en op zee
Tegen het einde van het decennium trok Hilversum 3 steeds meer luisteraars. Inmiddels was Joost den Draaijer hier wekelijks te horen, nadat hij bij Veronica met ruzie was vertrokken. Had Van Kooten Veronica smoel gegeven met de Top 40, bij Hilversum 3 introduceerde hij een door hem gepresenteerde Top 30, nota bene in zendtijd van de VPRO. Het station kreeg hiermee eindelijk kleur. Van Kooten: “Ik begon eind mei 1969 met de Top 30, in 1970 had Hilversum 3 voor het eerst meer luisteraars dan Veronica”.

In 1971 introduceerde Van Kooten nog een hitparade, Top 50 van Radio Noordzee. En dat niet alleen, samen met Jan van Veen, ook ex-programmaleider van Veronica, was hij als Joost den Draaijer nu ook dagelijks op déze zender te horen. Tegelijk bleef hij op vrijdag de Hilversum 3 Top 30 presenteren.

De groeiende concurrentie van Hilversum 3 en die van Noordzee kwam bij Veronica hard aan. Er werd minder geluisterd, reclame-inkomsten liepen terug. Het ongemak bij Veronica nam toe, het zou een slechte raadgever zijn.

Noordzee was een jaar voor de komst van Van Kooten vanaf de Mebo 2 met zijn uitzendingen begonnen als het Engelstalige RNI. Binnen het jaar ging het wegens geldnood uit de lucht. Radio Veronica betaalde RNI maar wat graag een miljoen gulden voor het uit de ether gaan. Enkele maanden later wilden de Zwitserse RNI-eigenaren het geld terugbetalen. Veronica nam het niet in ontvangst, maar RNI lokte met een smoes de door Veronica op de Mebo geplaatste kapitein van het schip en ging weer uitzenden, nu ook met Nederlandse programma’s.

“Een station dat een steen in de Nederlandse radiovijver gooide”

Mebo onschadelijk maken
Veronica meende dat de Zwitsers de Mebo ongeoorloofd weer in handen had gekregen, ondanks een anders luidende uitspraak van een kort gedingrechter. In Dit was Veronica beschrijft Auke Kok dat Veronica herhaaldelijk aanbiedingen had gekregen van lieden die het schip van Noordzee onschadelijk konden maken. Daar wilde Veronica eigenlijk niets van weten, zegt Kok. “Aan de andere kant, de sterke (radio)signalen van de concurrent konden niet alleen luisteraars en adverteerders weglokken, maar ook alle zorgvuldig opgebouwde krediet in politiek Den Haag in één klap wegvagen.”

Zaterdagavond 15 mei 1971 hoorden Noordzee luisteraars de Engelse dj Alan West om hulp roepen, op het achterschip was brand uitgebroken. Mayday mayday, klonk het in de ether. Weldra liepen in Scheveningen drie mannen tegen de lamp die het vuur hadden aangestoken.

De betrokkenheid van Veronica viel al snel niet meer te ontkennen. De Scheveningse duikers zouden van Veronica een beloning krijgen als ze de Mebo in Nederlandse wateren wisten te krijgen. In het laatste onderhoud van onder andere directeur Bull Verweij met de duikers was het letterlijk over brandstichting gegaan, schrijft Kok. Verweij zei dat hij dat niet serieus had willen nemen, maar hij moest een jaar de cel in.

Politieke doodsklok
De brand had geen slachtoffers gemaakt, maar voor zowel Veronica als Noordzee luidde nu de politieke doodsklok. Net als Veronica vocht ook Noordzee, inmiddels zonder Van Kooten en Van Veen, maar met Tony Berk, Ferry Maat en Leo van der Goot, voor zijn voortbestaan. Radio Noordzee, hou ‘m in de lucht, het moet bijna tegen beter weten in zijn geweest.

Per 1 september 1974 werd in Nederland het internationale verdrag van kracht dat medewerking aan buitengaatse stations verbood. Veronica, dat inmiddels op 538 meter uitzond, hield er een dag eerder mee op. Rob Out in de laatste minuten: “Met het afscheid nemen van Veronica sterft ook een beetje de democratie in Nederland. En dat spijt me voor Nederland.”

Het Wilhelmus volgde, om precies zes uur ging het kristal uit de zendapparatuur en was Radio Veronica verleden tijd. Twee uur later ging ook Radio Noordzee uit de lucht.

Voor dit verhaal is onder andere gebruik gemaakt van een door Juul Geleick samengestelde historisch overzicht op de website van Stichting Norderney. Daar is ook een stream te horen met onder andere programma’s die op Radio Veronica zijn uitgezonden.