Taco Zimmerman (AVROTROS): Stoppen met Eredivisie ok, maar blijf af van NPO 3

Als het aan algemeen directeur Taco Zimmerman van AVROTROS ligt, kan het Eredivisievoetbal in het kader van de bezuinigingen bij de publieke omroep verdwijnen. Hij schat dat met de uitzendrechten een bedrag van 20 tot 25 miljoen is gemoeid. Hij treedt daarmee in de sporen van MAX-voorzitter Jan Slagter die eerder in Spreekbuis een gelijksoortig pleidooi hield. Ook wat hem betreft kan een deel van de dure sport naar de commerciële omroep, maar dan wel met de restrictie dat wordt uitgezonden op een open net.

Taco Zimmerman zegt zich te realiseren dat de Eredivisie samenvattingen nogal wat STER-inkomsten genereert, ‘maar het voetbal kóst ook ontzaglijk veel geld’. Hij vraagt zich af wat nog de toegevoegde waarde is, vooral omdat commerciële partijen het zo graag willen hebben. Voetbal staat garant voor een belangrijke bijdrage aan het totale marktaandeel van de publieke omroep, zo realiseert hij zich, maar de NPO zou in zijn inhoudelijke keuzes scherper aan de wind mogen varen. ‘Dan verlies je wat marktaandeel maar word je als publieke omroep herkenbaarder’. Het is een illusie dat de honderd miljoen euro die de publieke omroep moet bezuinigen weggehaald kunnen worden bij de overhead en niét de programmering zal raken. Dat is onmogelijk. ‘Het is echt ingewikkeld. Je kúnt dit bedrag niet aan de achterkant bezuinigen. Zou dat wel zo zijn dan zouden we ons dood moeten schamen over de vraag waarom we dat niet al doen. Het zou betekenen dat we buitengewoon inefficiënt werken en dat is niet zo. Dat heeft onderzoek uitgewezen’. 

Je kunt een mammoettanker niet als speedboot besturen
Taco Zimmerman is afkomstig uit het bedrijfsleven. Tot 2022 gaf hij als directeur-eigenaar leiding aan het productiebedrijf Tuvalu, bekend van programma’s als Maestro, Het Verhaal van Nederland en Kamp Koningsbrugge. Sinds maart staat hij aan het hoofd van AVROTROS, een omroep waar vierhonderd mensen werken, niet de grootste omroep qua ledenaantal (dat is MAX) maar wel -naar eigen zeggen- een van de succesvolste omroepen van Nederland. Hij meet het af aan het feit dat zijn omroep met veel goed bekeken programma’s alle lagen van de bevolking bereikt, ongeacht welvaart of opleiding. Met zijn ondernemers-ervaring kan hij de werkwijze van het bedrijfsleven en de publieke omroep vergelijken en dat valt goed uit voor de publieke omroep, zo heeft hij vast kunnen stellen. ‘Het AVROTROS consumentenprogramma Radar wordt met hetzelfde budget gemaakt als de budgetten waar ik als producent mee werkte. Ik denk zelfs schraler, want we moeten er eigen geld opleggen om al die rechtszaken te behandelen die je als consumentenprogramma over je heen krijgt omdat je een bedrijf aanpakt’. Er zijn ook grote cultuurverschillen. In zijn eigen bedrijf kon hij snelle beslissingen nemen, ‘wilde je naar links, dan ging je naar links’. Nu functioneert hij in een bestuurlijke omgeving met overleg, veel overleg. ‘De publieke omroep manoeuvreert als een mammoettanker. Veel vergaderen, lange besluitvormingsprocessen, veel mensen die er hun zegje over moeten doen’. Hij heeft er zich bij neergelegd. ‘Een mammoettanker moet je niet willen besturen als een speedboot. It is part of the job’.

De overstap was wel even wennen, geeft hij toe. Werkte hij als producent doorgaans in de luxe van de anonimiteit, in Nederland ben je kennelijk ineens iemand als je ‘omroepbaasje’ bent. Hij ontdekte het in de Volkskrant, waar hij tot zijn verrassing als vraag voorkwam in de kruiswoordpuzzel. ‘Taco’, zo vroeg de Volkskrant, ‘hoort daarbij de naam Dibbits, hoofddirecteur van het Rijksmuseum of Zimmerman, directeur van AVROTROS?’. Dit markante begin van zijn ‘beroemdheid’ -de puzzel- zit inmiddels achter glas en staat met een knipoog te pronk op de kast. Hij is de eerste om het belang ervan te relativeren. Het is de functie die de aandacht trekt, niét de persoon. Morgen kan de waardering weer over zijn.

Voor hij overstapte werd hij gewaarschuwd voor de slangenkuil, waarin hij zich zou begeven. Maar de collegiale sfeer die hij aantrof viel mee. ‘Er wordt op een heel redelijke toon met elkaar gediscussieerd, met respect. De eerlijkheid gebied te zeggen dat er door de vele bestuurswisselingen nu ook een nieuwe wind waait. Er is een hele oude laag weg.Nieuwe mensen namens de NOS, WNL, ON, NTR, AVROTROS. Je merkt toch dat mensen die er al langer zitten minder bereid zijn om over hun eigen schaduw te springen. Ik ben aangenaam verrast.’

AVROTROS is een geslaagd voorbeeld van een omroepfusie
Hoewel hij programma’s produceerde voor de publieke omroep had hij toch niet helemaal een compleet beeld van wat er achter de schermen precies gebeurt, zegt hij. ‘Nu ik hier rondloop ben ik echt onder de indruk. Het is veel meer dan ik dacht. De strategie die AVROTROS drie jaar geleden heeft ingezet wérkt: met cultuur en rechtvaardigheid als centrale thema’s. Twee terreinen waarop je in deze tijd van polarisatie mensen kunt verbinden’. Hij ziet het samengaan van AVRO en TROS dan ook, in tegenstelling tot de kritiek die soms ook klinkt op het onduidelijke profiel van ‘de algemene’, als een van de meest geslaagde voorbeelden van de omroepfusies. De samenvoeging heeft het Muziekfeest op het plein (voormalig TROS) en het Prinsengrachtconcert (AVRO) onder één dak gebracht. Van Concertgebouw tot André Rieu. Het heeft AVROTROS gemaakt, zo zegt hij, tot de omroep die met veel programma’s alle lagen van de bevolking bereikt, dwars door stad en regio heen’.

Die fusie in 2014 tussen AVRO en TROS was een ingrijpende aangelegenheid. Het kwam de nieuwe omroep op stevige kritiek te staan: onvoldoende uitgesproken, onzichtbaar, overbodig. ‘Het heeft tijd gekost om ons te hervinden’, zegt hij. Zijn de fusieomroepen de schrik nog maar nauwelijks teboven, inmiddels hangt alweer de volgende reorganisatie boven de markt. Hoewel er nog volop over wordt overlegd,leven er in Den Haag gedachten om de onafhankelijke omroepen in groepen onder te brengen in Omroephuizen,mogelijk niet meer dan zes. Dat zijn bestuurlijke eenheden die de besluitvorming moeten stroomlijnen. Het betekent dat opnieuw moet worden overwogen wie met wie in de toekomst in zo’n bestuurlijke eenheid moet samengaan. Hij wil niet vooruitlopen op dat proces, maar geeft toe dat er oriënterende gesprekken lopen met mogelijke partners, omzichtig en in stilte. ‘Er wordt geflirt. Er wordt gegeten, gedronken, er wordt afgetast, in stapjes’. Samen met KRO-NCRV?, wil ik weten, ooit eerder in de recente omroepgeschiedenis samenwerkingspartner van de AVRO. Hij wil niet het achterste van zijn tong laten zien. Na het stellen van de vraag blijft het stil…

Je hebt wel snel de transformatie gemaakt van zakenman naar diplomaat!

Er volgt een daverende lach en een klap op tafel…

‘Dat vind ik wel héél pijnlijk dat je dat zegt. Nou ja… ik snap het wel’…

Symboolpolitiek
Bij de omroepen bestond de hoop dat er na de fusies van 2014 rust zou ontstaan op het bestuurlijk en politieke front. Dat is een illusie gebleken. 

Hebben jullie daardoor reden om je belazerd te voelen?

‘Ja…De publieke omroep is al dertig jaar het kind van de rekening. Eerst werd commerciële omroep tegengehouden. Toen via een achterdeur toch toegelaten. Dan krijg je de afschaffing van kijk- en luistergeld met de belofte dat het omroepbudget nooit onderdeel zou worden van politieke uitruil. Bij de eerstvolgende kabinetsformatie werd er al bezuinigd. We zijn een speelbal geworden van de politiek. De publieke omroep is onafhankelijk, politici hebben er geen invloed op. De enige manier om er greep op te krijgen is via bezuinigingen. Honderd miljoen eraf zie ik als een vorm van pesten. Men vindt kennelijk: inhoudelijk krijgen we er onze vinger niet achter, dan doen we het maar met geld. Het is symboolpolitiek. Net als de gedachte dat het opheffen van NPO 3 iets zou opleveren. Dat is een ridicuul idee. Je moet nooit een zender opheffen. Een zender in de lucht houden kost namelijk niets. Dat is tegenwoordig een computer. Met het sluiten van NPO3 verlies je zes procent marktaandeel, de Sterinkomsten lopen fors terug. Je krijgt minder geld van kabelaars en je onderhandelingspositie wordt slechter. Als je bedoelt dat het búdget verlegd moet worden naar online, ondemand: ok daarover kun je praten. Maak er een herhaalzender van of een sport en cultuurzender, maar opheffen? Dat is een domme beslissing? Nóóit doen’.

Ik hoor je niet zeggen dat er bezuinigd kan worden op de NPO, waar het budget en het aantal werknemers sterk is gestegen? Er werd ooit geprogrammeerd met vijf mensen, nu werken daar een paar honderd mensen.

Bizar he?… Voor we toekomen aan een te gemakkelijkoordeel: die toename heeft óók te maken met het feit dat de NPO aan ik weet niet hoeveel voorwaarden moet voldoen en over van alles en nog wat verantwoording moet afleggen aanhet ministerie van OC&W. Misschien kan ook die regeldruk eens wat lager.

Is dat het bewijs dat de overheid zich via een achterdeur steeds meer met de publieke omroep bemoeit?

Het valt mee. De staatssecretaris wilde zich juist niet mengen in de discussie over Ongehoord Nederland. Maar hoe er in het parlement gesproken wordt over de publieke omroep helpt natuurlijk niet. Martine van der Velde, mediawoordvoerder van de PVV, noemde de NPO een ‘nutteloos ding’. Ik heb haar gesproken. Ik wil weten waar dat vandaan komt. Het beeld bestaat dat de omroep links is, maar dat klopt niet.  Je moet het stellen van kritische vragen niet verwarren met links. De politicus-van-het jaar verkiezing van Een Vandaag(AVROTROS) is in het verleden een paar keer gewonnen door Wilders.  Zo’n verkiezing (tegenwoordig is dit het politieke moment van het jaar) doen we onafhankelijk en betrouwbaar. Komt Wilders daarin naar boven, dan is dat zo. Ik heb haar rondgeleid. Als je in gesprek gaat lukt het toch om common ground te vinden, heb ik gemerkt.

Tot wat voor conclusie leidde het gesprek?

Ze kwam binnen met het idee dat de publieke omroep een nutteloos ding is, maar bij het afscheid zei ze ‘het kan wel een tandje minder’. Dat vind ik al een heel andere uitspraak.

Misschien bedoelde ze dat bij de publieke omroep kritische vragen op bepaalde terreinen wél worden gesteld en op andere terreinen niet?

Ik waag het te betwijfelen of dat zo is, maar zo wordt het wel voorgesteld.

Migratie is niet het thema waarop de publieke omroep kritisch is!

Daar sla je de spijker op zijn kop. Dat is een onderwerp waarvan je misschien kunt zeggen dat de publieke omroep dat de afgelopen jaren te voorzichtig heeft aangepakt, maar ik ga niet mee in het frame dat we niet alle geluiden uit de samenleving laten horen en we zijn geen links bolwerk.

Waar staat de AVROTROS?
Waar staat de AVROTROS in het maatschappelijke spectrum?

Van oudsher kon je het etiket liberaal op AVRO en TROS plakken. Er waren nauwe banden met De Telegraaf. Dat is voorbij.

AVROTROS heeft geen mening zullen anderen zeggen?

Dat zou flauw zijn. We willen Nederland verbinden en dat doen we met cultuur, zonder religie, zonder politiek. We zijn neutraal in onze verslaggeving. Een Vandaag ligt wel eens onder vuur: dat zou goed bij de NOS passen, wordt wel gezegd. Een Vandaag is zo gemaakt dat we iedereen in Nederland bereiken en in het bijzonder ook de provincie. Dat is een keuze. De nieuwe koers is zichtbaar bij EVA. Ze maakte een prachtige start en het lukt om het gesprek van de dag te voeren en er is aandacht voor cultuur. Ik heb hier een leuke groep mensen aangetroffen die vooruit wil. Ik ben in een warm bad terechtgekomen, enorm blij mee.

De AVRO en de TROS waren politiek geëngageerd en het is de keuze van AVROTROS om dat niet meer te zijn?

Yes…we hebben afstand genomen van de verzuiling

Deelname aan Songfestival nog onzeker
Taco Zimmerman trad bij AVROTROS aan onder een slecht gesternte, namelijk op het moment dat Joost Klein voor deelname aan het Eurovisie Songfestival werd gediskwalificeerd wegens onaanvaardbaar gedrag. Er was veel emotie en dat benam een goed zicht op wat er feitelijk gebeurd was. Daarover is Taco Zimmerman nu ondubbelzinnig: Joost maakte een afwerend gebaar naar een te opdringerige camera, maar dat kon op geen enkele manier uitgelegd worden als een bedreiging of een dreigement. ‘Daarvan is hij inmiddels 100 procent zeker’. Wel bleek er aan de organisatie het een en ander te ontbreken, leidend tot een sociaal onveilige werkomgeving.

Rond het incident hangt nog altijd een waas van geheimzinnigheid en ook AVROTROS blinkt niet uit in een royale openhartigheid over wat zich achter de schermen afspeelt. Nog steeds is onzeker of Nederland volgend jaar zal meedoen aan het Songfestival en met wie.

Hoe staat het daar nu mee?

Hou de pers goed in de gaten.

Op dit moment, hier aan tafel, ben ik de pers, dus misschien kun je het mij zeggen?

Hahahaha… We moeten voor 1 november bij de EBU aangeven of we meedoen…

Overweeg je om ermee te stoppen?

Dat hoor je binnenkort, maar we zouden geen uitstel hebben gevraagd als dat geen serieuze overweging was.

Jullie hebben nog niet het besluit genomen om mee te doen?

Nee

Zou het niet beter zijn om hierover in het kader van jullie nieuwe profilering wat meer open te zijn?

Het is een delicate zaak. We zijn in gesprek met de EBU over het feit dat daar dingen moeten veranderen. We willen eerst zekerheden, voordat we besluiten om weer mee te gaan doen.

Is er een moment geweest dat jullie dachten: we stoppen met deze onzin?

Die sfeer was er op enig moment binnen het bedrijf. Het gold voor de komende editie, we hebben niet overwogen om ervoor altijd mee te kappen.

TON VERLIND