Achter de kuchknop #40: Unieke STER-spot met Alfred Lagarde

Sommige verhalen bij de radio blijven verborgen voor de luisteraar, soms maar beter, soms ook jammer ter lering ende, vooral, vermaak. Het zijn de verhalen van programmamakers en technici die zich achter de kuchknop afspelen in de studio en op locatie. Elke maand een nieuw bericht van achter die knop, mogelijk door de tijd niet meer geheel accuraat, licht aangesterkt of afgezwakt.

“Ik hou m’n hart vast!” Zo eindigt Ron Vergouwen elke zondag in het programma De Perstribune op radio 1 een blokje met radiobloopers. Radiobloopers zijn van alle jaren. Maar in 1988 werd er een kostbare blooper gemaakt, die was niet om te lachen.

Destijds kwamen de reclameblokken van de STER nog niet uit een computer, maar werden gewoon vanaf analoge bandjes gestart door de technicus in de ECK (Eind Controle Kamer). Overzichtelijk, voor elk uur was er een bandje met daarop het blok wat vóór het nieuws gedraaid diende te worden en een tweede blok, te draaien na het nieuws. Na afloop haalde de technicus het bandje van de recorder, deed terug in het koffertje en zette het bandje voor het volgende uur scherp. Wat kon er fout gaan? Nou, dat lezen we in een NOB-memo uit maart 1988:

“Gedurende een hele ochtend zijn alle STER-spots van een vorige dag uitgezonden! Het zal u duidelijk zijn dat dit voor ons bedrijf een stevige en kostbare uitglijder is. Door nonchalance en routine zijn er een aantal zaken misgegaan. De ECK-technicus van de vorige dag heeft verzuimd om een streep of kruis door het etiket van de sterdoosjes te halen. De sterkoffer van de vorige dag is niet geplaatst in de kast retour Fonotheek. De ECK-technicus op de uitzenddag heeft niet op de koffer en niet op de doosjes de dag gecontroleerd. Pas toen er een doosje uit de koffer kwam met een kruis door het etiket werd de fout onderkend“.

‘Asjemenou!’ Loekie was not amused.

Pas in 1993 werd afscheid genomen van het analoog uitzenden van de STER op de radio. Tot die tijd waren het nijvere technici die, zeven dagen per week van ‘s morgens vroeg tot ‘s avonds laat, in een studio op de eerste verdieping in het Muziekpaviljoen, schuin boven de studio van Radio 3, het zweet uit de knieën lieten klotsen om elke dag die STER-blokken te monteren. In die ruimte stonden acht bandrecorders, Telefunken M15’s, zeven exemplaren voor weergave en een voor de opname.

Elke dag bracht een bestelbusje (in Radioland bekend als de Bellenbus of Bandenwagen) grote koffers van het STER-pand, gelegen aan het Lapersveld, naar het Mediapark. In elke koffer ruim 80 kleine recorderbandjes, voor elk spotje een apart bandje (zie foto onder). Die spotjes moesten in de juiste volgorde op een verzamelbandje worden opgenomen (zie ook foto hieronder). Elk spotje moest in een blok gescheiden worden door een kort tussenpingeltje. Daarvoor stonden drie Spotmasters opgesteld, voor de begin-, tussen- en eindpingel. (Funfact: tijdens de Top 2000 worden die tussenpingels geskipt). De opgenomen bandjes werden in een aluminium koffer geplaatst, een koffer vol was voor één zender voor een hele dag. In de hoogtijdagen waren er ruim 700 van die STER-banden in omloop die in 40 verschillende koffers de weg in Hilversum vonden naar ECK (Eind Controle Kamer) of ER (Eindregie).

Maar dan toch, in 1993 sloeg ook de automatisering toe in STER-land. Een gecompliceerd systeem werd uitgerold in Hilversum. In de NOB Audiokrant van december 1992 lezen we:

“Het ligt in de bedoeling dat omstreeks maart ’93 de huidige handelingen in ECK en ER’s met koffers en bandjes vervangen worden door een computer. Dan komt de STER uit de computer. Voor Nederland levert Studer-Digitec dit systeem. Het grootste deel komt in het STER-gebouw te staan. Daarnaast komt er een unit in de computerruimte van het Verbindingscentrum en er komt in elke ER en in ECK-3 een terminal met harddisk. Het systeem in het VC staat permanent in verbinding met het STER-gebouw via een 64k datalijn”.

Na enkele weken van schaduwdraaien kwam het moment dat het analoge tijdperk definitief werd afgesloten. Een bijzonder moment. De technici die al die dagen, weken en jaren hun analoge rondjes draaiden in het STER-hok meenden dat het gepast was dit op een bijzondere manier vorm te geven. Er werd een tekstje geschreven en aan Alfred Lagarde (1948 – 1998) gevraagd dat in te spreken. De man met een geweldige laag laag in zijn stem. Alfred vond het prima, “da’s goed jongen, zeg maar wat ik moet zeggen…”. Hij nam plaats in de kleine studio van het Veronicapand aan het Lapersveld, stukkie verder dan het STER-pand. Hij las snel de tekst door en sprak de spot in. Een dag later vormden zo’n 18 technici een koor en zongen op de klanken van de oude STER-pingel: “Dit was de laatste STER door ons gemontéérd!” Die opname werd in VARA-studio 5 gemaakt door technicus Hans Bunt. Inmiddels was er contact geweest met een medewerker van de STER, ook die vond het best.

De laatste analoge STER-spot werd in maart 1993 eenmaal op slechts één zender uitgezonden. Helaas is niet meer te achterhalen op welke dag en welke zender dat geweest is. Wie het weet, mag het zeggen.

Gelukkig is wel de spot bewaard gebleven. Met dank aan Alfred, ‘The Big Bad Al’.

Volgende maand een nieuwe Kuchknop. De Optimod bestaat 50 jaar. Maar de introductie van dat apparaat op Radio 3 in 1986 verliep niet zonder slag of stoot. Jeroen van Inkel was enthousiast, Wim van Putten had wat bedenkingen.

sybrand.verwer@gmail.com

Op de foto: links een STER-uitzendband, voor zaterdag 14.00 uur op radio 2. Daarnaast zes bandjes zoals die bij de STER aangeleverd werden. Op elk bandje één spotje.