(door Margo Smit / NPO Ombudsman) Het blijft een heikel punt: hoe ga je om met beelden die als schokkend ervaren kunnen worden? Als Staatsbosbeheer begint met het afschieten van edelherten in de Oostvaardersplassen, dan weet de ombudsman dat er klachten komen als een stervend dier wordt getoond. Maar moet dit beeld dan van de zenders gebannen worden, zoals een groot aantal klagers wil?
De beelden
Op maandag 10 december kan Staatsbosbeheer eindelijk beginnen met het schieten van 1830 edelherten in het gebied rond de Oostvaardersplassen. Na veel protest keurt de rechter het goed dat op deze manier de populatie niet zo groot wordt dat er in de winter te weinig voedsel zou zijn in het gebied. Eén fotograaf en één tv-camera zijn erbij als de boswachters zo zorgvuldig mogelijk proberen aan de hen opgelegde taak te voldoen.
Het zijn de beelden van het schieten van een hertenkalf in het NOS Journaal van 17, 18 en 20 uur die ervoor zorgen dat de mailbox van de NOS en de ombudsman gevuld raken. Al zegt de presentator in de uitzending van 20 uur voorafgaand aan de reportage dat er “voor sommige mensen schokkende beelden” in voorkomen en staat die tekst ook duidelijk bij een filmpje op de website.
Niet vertonen?
De klagers noemen het tonen van de beelden “olie op het vuur” in een zaak “die toch al zo gevoelig ligt”, “gruwelijk” en “niet meer aan mijn kinderen uit te leggen”. Moet het afschot – waarvan een aantal klagers aangeeft echt wel te snappen dat het moet – dan maar “in stilte” plaatsvinden, zoals een verdrietige moeder schrijft? “Laten die boswachters hun werk doen zonder media, wat voegt dit toe?”
De ombudsman mengt zich niet in het dispuut rond de grote grazers en heeft geen oordeel over de rechtmatigheid van het al dan niet afschieten van de herten. Maar de ombudsman is wel van mening dat het op een afgewogen manier tonen van deze laatste stap in de hele strijd rond de Oostvaardersplassen – van jacht tot schot en het door de pootjes zakken van een hert – wel iets toevoegt en dus journalistiek een terechte keus is.
Juist omdat de beelden laten zien dat de boswachters zorgvuldig te werk gaan, anders zou wellicht het beeld rijzen dat Staatsbosbeheer iets te verbergen heeft. Maar ook om te tonen dat er – misschien lelijke maar echte – consequenties zitten aan dit door de rechter bekrachtigde besluit van de provincie. Afschieten is doden, mooier wordt het niet. En juist dat het tot dat doden komt, is deze dag het nieuws.
Hoe schokkend beeld te gebruiken?
In een nieuwsuitzending voor volwassenen moet je niet omzichtig om de schokkende kant van het nieuws heen sluipen. Je moet heftig beeldmateriaal wel duidelijk aankondigen, zodat het deel van het nieuwspubliek dat niet wil kijken, die mogelijkheid heeft. Om acht uur gaat dat goed maar in de journaals van 17.00 en 18.00 uur wordt niet gewaarschuwd. Dat had wel gemoeten, schrijft de hoofdredactie van het NOS Nieuws rechtstreeks aan klagers. En verder “hebben we er ook voor gekozen om veel beeld niet te laten zien”, schrijft de hoofdredactie. “Het naspartelen van het jonge hert duurde langer dan getoond. En ook de doodstrijd van het moederhert duurde – veel – langer. Daar hebben we niets van laten zien. Dat was immers niet nodig om het punt te maken en duidelijk te maken hoe afschot gaat.”
Omdat er moeders klaagden, deed de ombudsman nog even navraag bij het Jeugdjournaal, experts in de afweging hoe belangrijk maar aangrijpend nieuws aan heel jonge kijkers te presenteren. Het Jeugdjournaal zond een reportage uit waarin wel de boswachters, de kogels en een geweer voorkwamen, en heel veel herten in de verte. Het daadwerkelijke schieten kwam niet in beeld, omdat dat voor deze specifieke jonge doelgroep wel als te heftig werd beoordeeld. Er werd in woorden uitgelegd wat er was gebeurd.
Samen kijken
Moet de verdrietige klagende moeder dan maar niet meer met haar kinderen naar het Journaal van 20.00 uur kijken? Dat hangt wat de ombudsman betreft helemaal van de leeftijd van de kinderen af. Onderzoek door pedagogen toonde aan dat sámen met kinderen kijken naar vervelend of schokkend nieuws (waarbij dus gelijktijdig uitleg gegeven kan worden) niet schadelijk is.
Maar als de kinderen nog jong zijn, ga dan vooral goed zitten voor het Jeugdjournaal en bekijk dat met zijn allen. Het Journaal van 20.00 uur is een nieuwsuitzending voor volwassen kijkers, en die moeten – mits van te voren gewaarschuwd – ook weten hoe het lelijke gezicht van onze besluiten en acties er soms uit ziet.
Fascinerend blijft onderwijl wel dat een in beeld stervend dier altijd (en veel) reacties oproept, in tegenstelling tot een uitgehongerd Jemenitisch kindje. De ombudsman mag het niet met elkaar vergelijken, maar dit kan ík nou weer niet aan de kinderen uitleggen.
Geef als eerste een reactie