Jurgen van den Berg (NOS Radio 1): ‘Nieuws maken is heel lastig’

Jurgen van den Berg is presentator van het NOS Radio 1 Journaal (elke werkdag tussen 6.00-9.30 uur). Eline Maarse sprak hem over zijn passie voor radio, zijn voorbeelden en of een nieuwslezer wel een mening mag hebben.

Hoe lang blijf je het NOS Radio 1 Journaal presenteren?
In eerste instantie hadden we voor drie jaar afgesproken. Die termijn is nu voorbij en we hebben het voor drie jaar verlengd. In principe wil ik het nog drie jaar doen. Ik kan redelijk goed tegen dat vroege opstaan dus dat is geen reden om ermee te stoppen. Het is wel zo dat ik soms denk dat ik iets heel anders moet doen en niet zo vast moet blijven zitten in het nieuws.

Wat zou je dan willen doen? Documentaires maken of Temptation Island presenteren?
Haha nee hoor, televisie trekt me sowieso niet. Ik heb nooit dat soort dingen gepland, ze komen op mijn pad. Ik zat ooit bij RTL FM en toen stopte dat nogal onverwachts en belandde ik bij 3FM als nieuwslezer van Giel Beelen. Dat heb ik vervolgens vijf jaar gedaan en toen kwam er weer iets anders voorbij. Dus wat hierna komt, ik weet het niet. Misschien wel naar Radio 5, lekkere gouwe ouwen draaien. Of echt iets heel anders, ik vind koken leuk… dus misschien word ik wel ergens kok. Maar radio, in welke vorm ook, zal ik er altijd bij blijven doen.

Wat bedoel je met heel iets anders?
Je kunt jezelf toch ook heel nuttig maken voor de maatschappij? Met oude mensen wandelen of verzorgen. Of een tijdje de wereld in trekken. dat lijkt me ook geweldig. Ik heb tegenwoordig een vriendin die ook allemaal plannen heeft en dan zouden we zoiets samen kunnen doen. Maar dat is nu niet aan de orde.

Wat hoor ik nu? Heeft de eeuwige vrijgezel Jurgen eindelijk plannen met een vrouw?
Ja maar niet dat ik ga trouwen of kinderen krijgen! Plannen in de professionele sfeer, iets voor onszelf beginnen. Het is alleen nu echt niet aan de orde, en misschien knoop ik er over drie jaar nog wel een periode aan vast. (met een knipoog) Als ze me dan nog willen natuurlijk. Je moet altijd zorgen dat je weg bent voor ze tegen jou gaan zeggen: misschien moet je wat anders gaan doen.

Als je moet kiezen tussen een sportprogramma, een muziekprogramma of een echte nieuwsshow, wat wordt het dan?
Weet je wat het grappige is. Ik heb heel vaak met bazen dit soort gesprekken gehad. Dit is mijn derde periode bij de NOS maar ik heb er eerder gezeten en toen deed ik Radio 2 erbij. Toen zeiden de bazen van het Radio 1 Journaal, ‘kies nou eens een keer wat je wilt.’ Maar ik vond de afwisseling het leukst. Ik zat vijf jaar lang bij Giel en was zijn vaste nieuwsman maar daarnaast deed ik ook sport bij Langs de Lijn en deed ik ook af en toe het Radio 1 Journaal. Ik zou die afwisseling juist iedereen aanraden.

Maar nu is de afwisseling weg en ben je de vaste presentator van het NOS Radio 1 Journaal.
Dat klopt, alleen doe ik wel in mijn vrije tijd een dj-programma op Ice Radio. Dat is elke vrijdagochtend van 10:00 tot 12:00 en wordt zaterdag herhaald. Daar luistert dan misschien een anderhalve man en een paardenkop naar, maar ik heb er wel veel lol in. Daar kan ik lekker los met mijn eigen muziek. Het kost me wel veel tijd maar is ontzettend leuk om te doen.

Jij hebt het NOS Radio 1 Journaal veranderd. Dat wil zeggen dat met jouw komst er echt wat dingen anders zijn, iets losser dan men gewend was. Daar was best wat kritiek op in het begin maar uiteindelijk draaide dat bij. Hoe is dat nu?
Leuk dat je het vraagt want toevallig kreeg ik van de week een overzicht van alle ochtendshows van een heel jaar. Dat was van afgelopen jaar dus nog met de ochtendshow van Edwin Evers op 538 erin verwerkt. Wij stonden gewoon op de derde plaats! Na 538 en Radio 2, ik was echt zo trots toen ik dat las! Zowel intern als extern hebben ze goed gekeken of de vorm waarin ik die show maak, de juiste is. Ik wilde graag een andere toon en ik vind het heel mooi dat het goed aanslaat en we een belangrijke factor zijn in de ochtend. Ik ben natuurlijk heel benieuwd naar de cijfers nu Evers weg is. Vlak ons niet uit!

Vind jij dat de NOS genoeg nieuws zelf maakt of dat jullie teveel alleen het nieuws volgen?
Nieuws maken is heel lastig, dat voorop gesteld, dat wil iedere nieuwsorganisatie. Dat lukt ons heus wel hoor bij de NOS. Maar ja, ik zou heus wel willen dat we nog wat bepalender zouden zijn en daar wordt hard aan gewerkt.

Voor mijn gevoel werd er vroeger meer onderzocht door de NOS.
Ik denk dat dat niet zo is. Er zijn ook organisaties die zichzelf heel goed in de picture zetten over wat ze zelf allemaal onderzoeken. Wij zijn wat dat betreft iets bescheidener. Tuurlijk zou het fijn zijn om wat meer primeurs te hebben maar dat lukt soms niet. Het Radio 1 Journaal is wel een programma dat je ’s ochtends aanzet en waarbij je in een notendop het belangrijke nieuws hoort met goede correspondenten en verslaggevers. Ik hoop dat onze toon de mensen aanspreekt en dat je af en toe ook kunt ademhalen en soms iets leuks hoort naast het nieuws. Achter de schermen is er natuurlijk wel een NOS-onderzoeksredactie die voortdurend zaken uitzoekt.

Er is een hele discussie over wel of niet reclame op de publieke omroep. Jij hebt je daarin gemengd en gezegd dat wat jou betreft, de reclame eruit mag. Vind jij dat je als presentator van het NOS Radio 1 Journaal dat zomaar kunt zeggen?
Dan moet ik wel even de context erbij vertellen. We hebben een rubriek ‘De kritiek van Jan Publiek’ en daar kwam een vraag over een uitspraak van Shula Rijxman, de voorzitter van de Raad van bestuur van de NPO, over een reclamevrije omroep. Het blijkt dat het als je de reclame eruit haalt, het de burger 80 cent per persoon per jaar meer kost. Ik wist dat niet en ik vind het ook heel weinig. Als je daarmee al die reclame eraf kunt krijgen, dat vind ik wel een overweging waard. Toen kwam er een vraag of dat ook voor onze reclameblokken geldt. Wij hebben in een uur wel 10 minuten reclame, ik zou die tijd liever aan inhoudelijke dingen besteden.

Ik zeg dat niet omdat ik bij de publieke omroep werk. Ik vind dat Nederland een publieke omroep moet hebben. Hoe je dat invult en wat daar nog af kan, daar kun je hele discussies over voeren maar je moet het wel hebben naast sterke commerciële partijen. Als die publieke omroep reclamevrij kan zijn door mensen 80 cent extra te laten betalen, zou ik daar onmiddellijk voor tekenen. Zo heb ik dat gezegd en daar is volgens mij niks mis mee. Ik ben los van presentator van het NOS Radio 1 Journaal ook burger van dit land en dit is iets waar ik een mening over mag hebben. Van die 80 cent wordt heus mijn salaris niet betaald. Het is meer om aan te geven dat ik het een goed idee vind omdat ik er dagelijks mee te maken heb.

Daaraan vooraf gaat vaak de principiële discussie of we een publieke omroep moeten hebben in Nederland. Sommige politici zeggen: ‘Doek het maar op want het kost alleen maar geld.’  Dat is een vrij kortzichtige visie. Ik vind dat er heel goede dingen bij de NPO gebeuren en dat mensen een kans krijgen en er mooie programma’s worden gemaakt. Ook een heleboel bullshit en dat mag er wat mij betreft meteen afgegooid worden. Maar als je kijkt naar een Lubach, Keuringsdienst van Waarde, prachtige buitenland-series van de VPRO. Dat is allemaal publieke omroep. Jong talent dat een kans krijgt en uiteindelijk wordt weggekaapt door commerciële zenders, dat gebeurt allemaal. Het zou een saai land worden als we alleen maar afhankelijk zouden zijn van de commerciële zenders en commerciële partijen zoals Facebook en Google.

Vroeger was je als presentator anoniem en zat je in een kleine radiostudio het nieuws te lezen. Maar bij jou staat er een camera op je gericht en worden er achteraf filmpjes van gemaakt. Hoe erg ben je daar mee bezig als je de show doet?
Niet, maar het is wel waar wat je zegt. De gevolgen ervan, daar krijg je wel mee te maken en soms is dat ook negatief. Maar die camera levert ook mooie dingen op. Ik woon in Utrecht en dronk laatst koffie op het terras en er liep een man voorbij. Ik zag gewoon dat hij me herkende vanwege die beelden. Ik blijf het bijzonder vinden dat mensen daar ’s morgens naar kijken. Die man liep voorbij en kwam even terug om me aan te spreken. Hij bleek in de buurt te wonen. Een oudere man die architect was geweest en we maakten een leuk praatje. Toen kwam er iemand anders langs en die vroeg hoe het met hem ging. Hij antwoordde “niet goed want ik heb nog maar drie maanden te leven.” Hij bleek een hersentumor te hebben. Bijzonder toch dat die man een hele heftige tijd meemaakt en toch speciaal terugloopt naar mij om iets aardigs te zeggen. Dat vond ik zo mooi..

Je bent niet ijdeler door die camera’s geworden?
Dat was ik toch al. Ik zorg altijd dat ik mijn haar goed gekamd heb. Ook om 4 uur ’s ochtends. in dat opzicht ben ik een a-typische radioman.

Is er een programma op de radio dat jij ook wel had willen presenteren?
Het is geen open sollicitatie maar ik zou best Met Het Oog op Morgen willen doen.

Ben je daar nooit voor gevraagd? Das ook wonderlijk!
Jij zegt het, maar ik vind dat dus ook! (zegt Jurgen met een grote knipoog)

Ben je jaloers als je hoort wat dj’s als Edwin Evers verdienen?
Nee, ik heb nog nooit iets voor het geld gedaan. Ik lees soms over die bedragen, ook van tv-mensen, dat verdien ik allemaal niet. Maar ik ben heel tevreden met wat ik wel verdien en ik doe het leukste werk dat er is. Radio was vroeger een hobby waar ik veel tijd en geld in stak, net zoals veel collega’s.. Uiteindelijk ben ik dat punt voorbij gekomen dat het me meer kostte dan het opleverde en dat is toch prachtig.

100 jaar radio

Heb je radiohelden?
Toen ik door de radio werd gegrepen, was ik ergens tussen de zeven en tien jaar oud. Ik luisterde toe altijd naar een programma van de VPRO op Hilversum 1. Dat waren twee duo’s van verslaggevers die zonder geld de wereld in trokken en die deden daar elke week verslag van. Nu zou je dat elke dag doen maar toen was dat elke week. Dat vond ik zo bijzonder! Ik luisterde ook veel naar Leo van der Goot, die zond ’s nachts uit, was grappig en wist veel van muziek. Van hem heb ik echt veel geleerd. Ik luisterde ook veel naar Radio Luxembourg, die hadden veel nieuwe plaatjes en leuke dj’s. Naar Ferry Maat luisterde ik vanwege zijn goede muziek en timing. Later kwam daar ook inhoudelijke voorbeelden bij zoals Cees Gravendaal en Kees Sorgdrager van Met Het Oog Op Morgen. Ik ben ook dol op de dj’s die daarna kwamen zoals Frits Spits, Felix Meurders, Rob Stenders en Giel Beelen.

Kun je twee dingen noemen die de radio veranderd hebben?
Op techniek gebied is er heel veel veranderd waardoor het makkelijker geworden is. Ik heb zelf als verslaggever gewerkt in de jaren ’80 en moest dan met een Nagra op pad. Dat is een bandapparaat met 12 batterijen, je kreeg gewoon echt een hernia van het tillen van dat ding. Ik liep daar de hele dag mee rond. Hij maakte wel fantastische opnames. Dan kwam je met je bandje bij een technicus en die ging dat letterlijk plakken en knippen met een schaar. Tegenwoordig doen verslaggevers dat zelf en dat spelen ze door vanaf de gekste plekken van de wereld. Dat is een enorme verandering. Het andere dat ik zou willen noemen is de toon waarin we communiceren met de luisteraar. Als ik het even dichtbij hou, bij Radio 1, onze toon is veel dichter bij de mensen. Sommige mensen vinden dat nog steeds vreselijk, maar uit allerlei onderzoeken blijkt het toch het beste aan te slaan.

Heb je wel eens een grote blunder begaan?
Blunders zijn achteraf vaak om te lachen maar soms zou je willen dat je er zelf niet bij was. Ik werkte vroeger bij de regionale omroep in Drenthe en toen gingen we vanaf de TT in Assen uitzenden. De omroep was net gestart en er waren allemaal nieuwe mensen met weinig ervaring en we deden de TT voor het eerst. We deden verslag van de 80cc race. We gingen er vol in en deden heel enthousiast verslag. Toen bleek aan het einde dat we de testronde hadden verslagen. Dat stond de volgende dag groot in de krant. ‘Radio Drenthe doet verslag van testronde.’ Op dat moment was het niet leuk maar ik kan er nu hard om lachen.

Zie je toekomst in radio?
Ja. Tegenwoordig is podcast heel erg hot. In feite is dat gewoon ouderwetse radio. Ik heb er net eentje opgenomen want dat doen we altijd na het NOS Radio 1 Journaal om 10:00 uur over een groot onderwerp. Dan heb je een lang gesprek met twee mensen. Vroeger deed de VPRO niet anders, zond alleen maar lange gesprekken uit en andere omroepen trouwens ook. Dat zijn nu podcasts en het enige verschil is dat je nu zelf bepaalt wanneer je het wilt horen. Ik schaar dat ook onder de radio en daarvan is het eind nog lang niet in zicht. Aan nieuwsradio is altijd behoefte. Als er nu een vliegtuig uit de lucht valt, dan zetten mensen toch Radio 1 op omdat je steeds wordt geupdate. Muziekradio is een ander verhaal. Het is niet meer nodig om dat live te horen. Ik denk dat je uiteindelijk verhaaltjes krijgt van je favoriete dj waar je zelf je eigen Spotifylijstje omheen kunt draaien en dan maak je in feite je eigen radiostation.

Tot hoe lang blijf jij radioprogramma’s maken?
Ik ben nu 54 en heb geen idee. Wat mij betreft altijd. Al is het bij de bejaardenomroep in het verzorgingstehuis. Dan doe ik een uurtje met gouwe ouwen tussen twee en drie. Maar dan zijn gouwe ouwen natuurlijk Bastille en Fat Boy Slim, dat zijn dan de oldies.

Dit interview is mede mogelijk gemaakt door ondersteuning van Stichting Hilversum Marketing.