Premier Rutte had zich op een verkiezingsbijeenkomst in ongemeen scherpe bewoordingen uitgelaten, zo zei de NOS-presentatrice in een vooraankondiging voor Het Journaal. Vol verwachting doorstond ik de terreur van de reclame om daarna kennis te nemen van de brainwave van de premier.
Het viel tegen
Het bleek nogal tegen te vallen. De premier attaqueerde geheel volgens verwachting en via voor de hand liggende lijnen VVD-concurrent Forum voor Democratie op een thema, waarmee die partij zichzelf in deze verkiezingsstrijd voor het Europese Parlement niet echt profileert. Het gaat over de Nexit, het eventuele uittreden van Nederland uit de Europese Unie, een onderwerp waarover de nieuwkomers in de politiek zelf nogal verschillend denken. ‘Forum voor Democratie is pro-Europa, dus tegen de EU’, lees ik op de website. ‘We zijn voor samenwerking met andere landen, maar tegen een ‘ever closer union’ en tegen steeds verdergaande integratie van lidstaten’. Geen woord over het verlaten van de EU.
Het zal zo’n vaart niet lopen
Met dat uitreden zal het heus niet zo’n vaart lopen. Dat weet Rutte als de beste waar het gaat om zijn eigen beloftes. Bovendien heb ik de lijsttrekker van FvD voor de Europese Verkiezingen op de schaarse momenten dat verslaggevers aan hem vroegen wat zijn inhoudelijke standpunten nu precies betekenen, horen zeggen dat een Nexit niet hoeft te lijken op de zelfmoordmissie van de Britten. Het kan ordentelijk, op basis van akkoorden, zoals Nederland door de eeuwen heen in een turbulente internationale wereld aardig zijn broek heeft weten op te houden.
Discussiëren over de manier waarop Nederland zich in de toekomst moet verhouden tot Europa en de rest van de wereld lijkt me helemaal niet zo’n slecht idee, zeker niet als de bereidheid bestaat die discussie open in te gaan. Vooralsnog zijn de gevestigde partijen succesvoller in het verdacht maken van hun tegenstanders, dan het prikkelen van het bewustzijn.
De scherpte bestond alleen in het hoofd van de NOS-verslaggever
De scherpte van het betoog van de premier viel dus nogal tegen. Het leek door de ruimhartige aandacht van Het Journaal meer op een uitzending voor politieke partijen. Die scherpte bestond alleen in het hoofd van de NOS-verslaggever. Rutte verscherpte mijn blik geenszins en ik verwachtte dat ook niet van deze premier die kiezers voor een heldere visie bij voorkeur naar de opiticiën verwijst. Het wereldbeeld van Rutte is eenvoudig; we moeten door op dezelfde weg. Dat is een wat achterhaalde beleidsvisie, want steeds meer mensen zijn ervan overtuigd dat we ons op een doodlopend spoor bevinden en dat het roer om moet, ook al weten we nog niet zo goed hoe dat dan precies moet.
Zolderkamer
Het toekomstbeeld van de premier is zo simpel dat het lijkt alsof het op een regenachtige middag op een zolderkamertje in elkaar is geknutseld, precies het verwijt dat Rutte zijn politieke tegenstander Baudet maakt. Zelf zou ik niet zo denigrerend doen over ideeën die op zolderkamertjes worden uitgebroed. Daar ontstonden Google en Facebook, de grootste successen van de laatste jaren.
Debattrucs
Terug naar de Nexit. Rutte past een handige debattruc toe. Hij voorspelt de ondergang van de lage landen als de visie van Baudet wordt gevolgd. Om zijn argumenten kracht bij te zetten deed de premier nog een stevig snufje angst in zijn verhaal. Die onbekende Nexit –waarvan dus niemand weet hoe die er uit zou moeten zien- zou de veiligheid van Nederland in gevaar brengen. Alsof Europa op dat punt zo succesvol is. Ik verwijs naar de oplopende spanningen met Rusland en het dubieuze bondgenootschap met Oekraïne en meen me vaag te herinneren dat de Europese veiligheid is geborgd in de Navo en niet in de EU.
De EU is geen ideaal, het is een economisch concept. De Europese Unie sloopte alle binnengrenzen om groen licht te geven aan het neoliberale model van de vrije handel, waarvan multinationals als Unilever en Shell meer profiteerden dan de gemiddelde Nederlandse burger. Door de kabinetten Rutte nog eens extra beloond met gigantische belastingmeevallers. Ik bedoel niet voor de burger, maar voor Shell dat dank zij een afspraak met de fiscus de afgelopen jaren zo’n 8 miljard euro in kas mocht houden, terwijl Nederlanders gewoon het volle tarief betalen. Binnengrenzen vielen weg, want goed voor de internationale handel, maar de buitengrenzen werden vergeten (vervelende onkostenpost), waardoor we worden overspoeld met een tsunami aan maatschappelijke problemen, waarvan de rekening niet bij Shell en Unilever wordt gedeponeerd, maar bij de 17 miljoen Nederlandse burgers. Wat ik wil zeggen: hieraan ligt een visie ten grondslag waar we best eens kritisch naar mogen kijken.
Laten we eens debatteren over de toekomst
Ben ik voor een Nexit? Geen idee. Lijkt me niet realistisch. Maar ik ben wel geïnteresseerd in het realiteitsgehalte van onorthodoxe oplossingen. Ik neem afstand van het gemak waarmee afwijkende opvattingen voortdurend worden geridiculiseerd, niet alleen in de politiek maar ook door de media. Het geldt voor Baudet, Marianne Thieme, Henk Krol. Dat is onterecht, ook al hangen sommige nieuwe ideeën met ijzerdraadjes aan elkaar. Ontstond zo niet ooit de digitale revolutie? Wat is erop tegen om beter naar de voorgestelde oplossingen te luisteren? Misschien dat in een open debat interessante en realiseerbare alternatieven ontstaan voor de uitputtingseconomie waarin de premier almaar blijft geloven, naar ik mag hopen tegen beter weten in.
Rol voor de NPO
Daar ligt ook een mooie taak voor de NPO: faciliteer het debat over de toekomst van Nederland door het serieus te nemen. Niet het politieke debat, want dat leidt tot meer van hetzelfde, maar het maatschappelijke debat. Neem meer afstand van gevestigde ideeën, reken af met goedkope debatingtrucs, leg een arm om het nieuwe en houd dus op om voor de hand liggende gedachten te presenteren als ‘scherp’ en de oppositie te demoniseren. Dit is geen pleidooi vóór Baudet. Dit is een pleidooi voor een fatsoenlijke discussie over de toekomst van Nederland, waarbij ook onorthodoxe opvattingen op hun waarde worden beoordeeld. En verlos ons van die onnavolgbare wezenloze verkiezingsdebatten, waarin journalisten louter optreden als verkeersleider en niet als kritische ondervragers.
Ton Verlind is een Nederlands journalist, voormalig verslaggever, presentator, eindredacteur van Brandpunt, hoofd informatieve programma’s en mediadirecteur.
Het valt me op dat zowel Rutte als Baudet schermen met doemscenario’s. De neoliberale premier waarschuwt tegen onze ondergang als Nederland de EU en de NAVO zou verlaten. Zaken overigens, die de FvD inderdaad niet ondubbelzinnig bepleit. De populistisch nationalistische voorman van Forum op zijn beurt roept rampvisioenen op als uitvloeisel van massa-immigratie- en milieu- en klimaatbeleid. Angst wordt al eeuwen gebruikt (misbruikt?) als middel om de politieke keuzes van het publiek te manipuleren. Ironisch is dat beide kemphanen historicus zijn en toch een les van de geschiedenis hadden moeten leren. We hebben begin deze maand weer herdacht en gevierd wat het zaaien van collectieve angst, haat, twijfel en onzekerheid maatschappelijk en cultureel teweeg kan brengen. De twee opponenten vissen tevens in dezelfde conservatieve en soms zelfs reactionaire vijver. Ze vormen twee kanten van dezelfde machtsmedaille. Een echte discussie over hoe je een evenwicht tussen internationale samenwerking en nationale zelfstandigheid op Europees niveau zou kunnen nastreven, zal er wel niet komen. Er lijkt een oceaan te gapen tussen de superstaat van Rutte en het eiland van Baudet. Maar in werkelijkheid is het misschien maar een slootje vol kroost tussen twee kavels in dezelfde polder. Schijnvertoning!
HET FvD
Top reactie, niks aan toe te voegen.