Arjan Snijders: ‘3FM is pas 10 jaar de zender zoals het ooit bedoeld was’

Op 11 oktober is het precies 50 jaar geleden dat PvdA Minister Maarten Vrolijk de eerste Nederlandse popzender opende: Hilversum 3, later Radio 3 en nu (NPO) 3FM.

Radiokenner Arjan Snijders schreef over het jubileum het boek ’50 jaar 3FM, Van vrolijke puinhoop naar Serious Radio’, waarin hij terugblikt op de roemruchte geschiedenis van de popzender. Het boek van ruim 500 pagina’s is onthullend, informatief, zeer inhoudelijk en op een positieve manier soms een beetje nerd-achtig te noemen. In het boek staan mooie uitgebreide interviews met dé toonaangevende diskjockeys uit heden en verleden, inclusief – en dit is pikant – voormalige Veronica DJ’s Erik de Zwart en Jeroen van Inkel. 

Arjan Snijders schreef eerder Herinnert u zich deze nog?, over de omroep Veronica na de zeezendertijd en Rap van Fortuin over de geschiedenis van de commerciële radio en televisie in Nederland.

Spreekbuis.nl mediajournalist Peter Schavemaker las alvast het boek en sprak met Arjan Snijders.

In de uitnodiging van de boekpresentatie van aanstaande donderdag (24 september) staat dat het een ‘ultiem excuus’ voor je was om dit boek te schrijven. Wat voor soort boek wilde je maken?
“Ik vond het altijd heel gek dat er nooit een boek over 3FM was verschenen, naast alle eerder gepubliceerde radioboeken. Ik wist dat in 2015 het 50-jarig jubileum gevierd zou worden, al in 2011 ben ik begonnen met het informeren of en hoe ik het boek zou kunnen uitbrengen. Hierin ben ik samen met Rob Stenders opgetrokken. Ook doordat ik kennis heb vanuit de binnenkant van 3FM vond ik het leuk om een boek over de zender te schrijven. Daardoor heb ik als schrijver een meerwaarde, waardoor ik wel eens een verhaal kan doorprikken. Het is dan leuk als je weet hoe het echt zit.”

Is deze inside informatie ook een nadeel, omdat het boek kan verzanden in een nerdboek?
“Ja, als je mij ongeremd laat schrijven en selecteren kan het wat te nerdig worden. Daarom had ik ook een uitgever nodig die de eindredactie zou doen en af en toe aan de rem kon trekken.”

Is het boek een soort biografie van 3FM geworden? In het boek uit je gezonde kritiek, maar er staan ook – een beetje de nerdkant- foto’s van jezelf in het boek en de beschrijving van je vriendschappen met 3FM DJ’s.
“Ik had vooraf niet een einddoel. Ik vind het als schrijver leuk om mezelf te laten gidsen door de verhalen zelf, zonder vooraf keuzes en vorm te kaderen. De materie stuurt me in het schrijven. Dat gold ook voor de interviews met de DJ’s. Ik had al snel een lijst met sleutelfiguren, maar de extra tijd die het uitwerken van meer interviews zou kosten en de deadline die na negen maanden op komst was hebben gezorgd dat ik pragmatische en scherpe keuzes heb gemaakt. Hieruit is wel de huidige radioreeks bij KX Radio ontstaan, waarin ik extra DJ’s uitnodig en oude fragmenten laat horen. Dat is een perfecte aanvulling en verdieping. In het begin wilde ik de uitgave van het boek koppelen aan een televisiedocumentaire, maar het script en de voorgesprekken die vooraf nodig waren werkte te veel als vooraf bedachte kaders, die als een toneelstukje voelde. Toen ik bijvoorbeeld dieper in de ontstaansgeschiedenis van Hilversum 3 dook zag ik dat het veel genuanceerder lag dan het al oude verhaal uit het Veronica kamp dat de zender alleen maar was opgericht om Radio Veronica te bestrijden. Hierna is het aparte hoofdstuk hierover ontstaan. Dit had ik van te voren niet voorzien.”  

In je boek benoem je Henk Terlingen meer als de eerste Nederlandse DJ op Hilversum 3, in plaats van Herman Stok die zelf in het boek zegt: ‘Ik was geen DJ, maar presentator en samensteller’. Stok wordt door velen gezien als de eerste Nederlands diskjockey.
“Ja, misschien is dat wel zo. Je kunt ook Willem van Kooten aanwijzen als eerste DJ, maar hij was al eerder DJ bij Radio Veronica en pas later op Hilversum 3. Voor mij is iemand een DJ wanneer hij/zij vrij, zonder papiertje improviserend presenteert op muzikale intro’s en bedjes. Herman Stok had vaak zelfgeschreven teksten, hij sprak ook geen intro’s vol. Henk Terlingen had iets meer van een DJ, hoewel hij nu als braaf zou worden beschouwd…”

In het boek uit je kritiek op de vroegere Hilversum 3 radiodagen, zoals de AVRO maandag, de VARA dinsdag en TROS donderdag. Je beschrijft de solistische rol en opstelling die de TROS destijds in nam. Naar buiten toe leek Hilversum 3 toen één radiozender. Waarom wilde je deze situatie, waarbij alle omroepen op aparte eilandjes leken te opereren, zo helder te duiden?
“Ik wist als luisteraar wel dat ze elkaar beconcurreerden, ook op de zender vuilbekten ze over elkaar. Maar uit gesprekken voor het boek bleek dat het soms heftiger was. Ik was zelf een liefhebber van deze radiodagen, muzikaal waren ze rijker dan met het huidige geformateerde 3FM. Het geruzie en gedoe hebben wel ontwikkelingen tegengehouden. De details hierover hebben mij op het pad gebracht dat de centraal geleide versie die er nu is te prevaleren is boven de zeven losse eilandjes van destijds. Al die narigheid is, achteraf bezien, onhandig voor het station geweest. Hoe anders had het kunnen gaan wanneer de omroepen samen hadden opgetrokken? Dat is voortschrijdend inzicht, zo zat ik er niet in toe ik aan het boek begon.”

De VARA heeft op ‘3’ altijd een vooruitstrevend rol gespeeld. Geldt dat ook nu nog?
“De omroepen hebben nu vrijwel niets meer te zeggen over de inhoud van de programma’s, dat tijdperk is voorbij. Giel Beelen past bij de VARA omdat hij uitgesproken is, maar verder dan dat gaat het niet meer. Giel heeft inmiddels een statusaparte gekregen waarbij hij zijn eigen platen mag uitkiezen. Maar deze status dankt hij niet aan de jarenlange VARA eigenwijsheid op ‘3’. Hopelijk leren de DJ’s na het lezen van het boek hoe een omroep zoals de VARA destijds zo vooruitstrevend was. Het gros van de huidige DJ’s hebben echt geen weet van de achtergronden van omroepen. Giel kent het oeuvre van Felix Meurders helemaal niet, iemand met wie hij –als VARA enfant terrible- vaak wordt vergeleken.”  

De rol van de NOS (later NTS en NTR) op ‘3’ wordt door je boek ook groter dan iedereen voorheen dacht.
“Ja, dat klopt. Dat realiseerde ik me tijdens het schrijven. De NOS was de eerste omroep waardoor horizontale programma’s werden geprogrammeerd (Avondspits, Radio Tour de France). Hoewel ik vind dat het niet bij de missie van de omroep hoort heeft de NTR nu nog steeds een prominent blok op 3FM (programma ‘MetMichiel’ van Michiel Veenstra).”    

Uit je boek blijkt dat de hitparades een soort redding zijn geweest voor Hilversum 3, en het cement waren voor meer samenwerking. Maar er waren ook omroep-oorlogjes over de hitparades.
“Ja! Als hitparade gek komt in dit deel van het boek mijn eigen persoonlijke voorkeur naar voren. Hoewel er inderdaad vaak tussen omroepen oorlogjes waren over hitparades op ‘3’ bleek uit onderzoek van de luistercijfers dat de hitparades één van de belangrijkste programma’s van de zender waren. Je hebt gelijk, in de jaren zeventig fungeerde de hitparades als een soort brug tussen alle programmadagen. De gezamenlijke keuze voor één schijf droeg ook bij aan de vorming van één station.”

In hoofdstukken 6, 7 en 9 ga je uitgebreid in op de komst van Veronica in het publieke bestel (in 1976) en de rol van Veroncia op ‘3’. Je schrijft: ‘Dat de voormalige concurrent op Hilversum 3 aan boord komt is een rare situatie voor alle betrokkenen’. Dankzij deze teksten komen de rollen van Radio Veronica en Hilversum 3, de tegenstanders van destijds in een ander licht te staan. Dat is mooi gedaan.
“Veronica liet op Hilversum 3 horen dat ze daar eigenlijk niet wilden zitten, in de radioarchieven zijn veel fragmenten te vinden waarin Lex Harding uitgebreid loopt te mopperen – op zender!. Dat was wel typisch en had Veronica eigenlijk niet moeten doen, dat wil ik wel als nuance aanbrengen. Ik vind het ook leuk om de constatering op te schrijven dat Veronica, in de 20 jaar op ‘3’ eigenlijk zijn beste programma’s heeft gemaakt, als publieke omroep. Inderdaad die uitzendingen hebben ‘3’ ook voor later gevormd. Nog steeds grijpt het commerciële Radio Veronica terug naar die tijd. De programma’s destijds waren aanzienlijk beter dan wat er daarna is gekomen en wat er voor zat, waarbij de zeezendertijd volgens mij meer romantiek is geweest.”

Is het wrang dat Erik de Zwart het 50-jarig bestaan van 3FM boycot. Zijn kritiek op ‘3’, die hij al jaren heeft en recent nog uitte, komt uitgebreid in het boek voor. Dat zou wel eens een relletje kunnen opleveren…
“(lacht) Dat zou best kunnen. Hij heeft voor dit boek geen nieuwe interviews gegeven, ik citeer uit vorige interviews. Zijn kritiek is nog steeds heel actueel. Hij heeft iedereen van Veronica verboden om mee te werken aan de jubileumactiviteiten van 3FM.”

Ook Jeroen van Inkel komt aan het woord…
“Ja, ook hij wordt uitgebreid geciteerd.”

Rob Stenders – je noemt hem in je boek één van de boegbeelden- heeft een prominente rol in de geschiedenis van ‘3’. Niet alleen als DJ maar je duidt ook zijn belangrijke rollen achter de schermen. Verder is de onthulling in het boek interessant dat Rob Stenders Frits Spits had willen opvolgen bij de Avondspits, maar net een contract had getekend. Je schrijft dat Stenders het destijds ‘moeilijk’ heeft gehad met het feit dat hij Spits hierdoor niet kon opvolgen.
“Ja, dat weten oprecht niet zoveel mensen. In naam was Paul van der Lugt zendercoördinator de baas, maar werd enorm gesouffleerd door Stenders. Die credits gun ik Rob.”

Klopt het dat je vindt dat ‘3’ in 2004 pas echt een publieke zender is geworden, hiervoor ging het (bijna alleen) over omroeppolitieke spelletjes waarbij de luisteraar op de tweede plaats kwam. Na 2004 is er bijvoorbeeld door Serious Radio en de evenementen veel meer interactie gekomen.
“Ja, dat was echt een omslagjaar. Toen heeft de zender zichzelf uitgevonden zoals nu nog steeds opereert en werkt. Voor die tijd was het publiek maar deels enthousiast.”

Dat is pas 10 jaar geleden…
“Ja, 40 jaar zoeken, uitproberen en ruziemaken. 3FM is pas 10 jaar de zender zoals het ooit bedoeld was.”

Ben je nu tevreden als luisteraar van 3FM?
“Dit is wel een privésmaak. Ik word muzikaal gezien nu minder gestuurd en gevoed door 3FM dan vroeger door Hilversum 3 en Radio 3. Dat is niet helemaal vergelijkbaar, omdat je toen nog geen Spotify en andere digitale bronnen had. Vroeger had je de radio nodig om nieuwe muziek te leren kennen, die rol is verdwenen van de radio. 3FM overdrijft dat naar mijn idee te veel, ze doen alsof ze nog steeds een muzikale gids zijn en de zender nodig hebt om nieuwe muziek te leren kennen. Dat is natuurlijk niet echt zo.”

De Verrukkelijk 15 van de VARA (van 1983 tot 1989 uitgezonden op Hilversum 3, red.) deed dat wel, een programma dat nu te vergelijken is met Spotify.
“Ja, dat klopt. Dat was echt een muzikale gids. Ik zou het leuk vinden als zoiets weer zou bestaan.”

www.radioheld.nl de website van Arjan Snijders

Het boek (ISBN nummer: 9 789085 670391 / uitgeverij FC Klap) over 50 jaar 3FM wordt aanstaande donderdag 24 september gepresenteerd tijdens een bijeenkomst in het voormalige muziekpaviljoen op het Media Park, de plek waar voorheen de studio’s van Hilversum 3 te vinden waren. Tegenwoordig huist 3FM in de Peperbus.