Wanneer is iemand een pionier? Of een baanbreker? En hoe belangrijk is uiterlijk? Dat is de vraag die zich nogal eens opdringt op de tentoonstelling Mediavrouwen. Dat Mies Bouwman een pionier is, staat natuurlijk buiten kijf.
En als dan ook de fotograaf onze ’Koningin van de televisie’, Mies, door fotograaf Sacha de Boer is geportretteerd, heb je een logisch openingsbeeld van de tentoonstelling. De blik van de fotograaf heeft de tikkeltje ondeugende blik van de ’koningin’ prachtig gevangen, haar sprankelende ogen, de licht spottende mond en de vele lijntjes in haar gezicht. Het is een plaatje.
De tentoonstelling wil verder gaan dan alleen het plaatje. ’Mediavrouwen’ moet een eerbetoon zijn aan enkele van de grootste vrouwelijke makers van de Nederlandse televisiegeschiedenis, documentairefilms, videokunst, internet en fotografie. En het is tegelijkertijd de aftrap van de samenwerking van het Nederlands Instituut Beeld en Geluid en het museum. Dat geeft een breed beeld van makers, maar tegelijkertijd kan natuurlijk nooit iedereen uitvoerig aan bod komen. Het is een keuze, waarbij populariteit en baanbrekendheid tellen. Het laat ook iets zien van de emancipatie van beeldbepalende vrouwen.
Van een aantal vrouwen worden fragmenten van programma’s, video’s of interviews vertoond, die soms hilarisch zijn, en soms een sterk tijdsbeeld geven, soms wonderlijk en soms ook weer heel serieus. In totaal komen er dertig vrouwen voorbij, en in de interviewfragmenten is dat regelmatig juist bij mannen aan talkshowtafels. Er zijn ook vrouwen van wie slechts een kort verhaaltje te lezen is, of van wie alleen de naam wordt genoemd. Dat had best wat meer mogen zijn, maar ja, ook een tentoonstelling kan nu eenmaal niet volledig zijn.
Er zijn beelden bij die al veel televisiekijkers al zullen kennen, zoals Mies bij ’Open het Dorp’. Haar stem trilt als ze het programma afsluit met een grote bos rozen in haar armen en de woorden ’Dit was de fijnste dag en nacht in m’n leven’.
In een ander fragment relativeert ze – aan tafel bij Ivo Niehe – haar carrière door te vertellen dat ze in het begin ook maar vijfhonderd kijkers had en dat tv-kijkers alleen al keken ’als het maar bewoog’. Ze is altijd zichzelf gebleven, en daar zit bij haar en ook bij veel van de andere mediavrouwen vaak hun kracht. ’Doe maar gewoon, dan doe je al gek genoeg.’
Het blijft heerlijk om te zien hoe een deelnemer aan een van haar spelprogramma’s uit z’n dak gaat als hij een kleurentelevisie heeft gewonnen.
Seksuele gevoelens
Zo’n heerlijk tijdsbeeld is ook het radiofragment waarin Germaine Groenier (te beluisteren met een koptelefoon in een soort grote lampenkap) in een interview vertelt over haar radioprogramma ’Germaine sans gêne’ (1977) waar luisteraars op een openhartige manier over seks konden praten. Bijvoorbeeld ’Mijn man wil dat ik zijn penis in mijn mond neem en dat wil ik niet’ of ’Ik heb eigenlijk geen seksuele gevoelens’. Tot adviezen komt Groenier niet, of nauwelijks. ,,Ik kon wél goed luisteren’’, zegt ze in een interview.
Opvallend is dat het in veel scènes gaat over uiterlijkheden van vrouwen, bij wie het in het begin toch altijd belangrijker was hoe hun haar zat, vertellen journaalpresentatoren. Sunny Bergman (’Beperkt houdbaar’) en Sophie Hilbrand (’Sophie in de kreukels’) houden het schoonheidsideaal graag kritisch tegen het licht.
Over uiterlijkheden gesproken: voor de jonge Rotterdamse moslima Ruba Zai, fashionista en influencer met ruim 1,1 miljoen volgers, draait het daar in haar instagramfilmpjes nou juist weer wel om: ze vertelt in een uitzending van Jinek (2017) supertrots te zijn dat ze als hoofddoekdragende influencer door Dolce & Gabbana is gevraagd voor een fotoshoot.
Van internetpionier Marleen Stikker zijn beelden te zien uit 1994, waarin ze uitleg geeft over het experiment ’De Digitale Stad’ dat de geheimen van het internet begrijpelijk wil maken voor gewone mensen.
Een favoriet van museumdirecteur Stef van Breugel is de videokunst van onder andere het kunstenaarsduo LA Raeven. In een tamelijk vervreemdend filmpje, duwen de tweelingzussen elkaar onder water om elkaar uiteindelijk weer koesteren. Het gaat de zussen volgens de uitleg om ’individualisering en het onderdrukkende effect van het streven naar perfectie’.
Bezoekers die in de tentoonstelling namen missen, mogen ze opschrijven. Dat gebeurt: onder andere Loretta Schrijver, Catherine Keyl, Floortje Dessing en Anne van Egmond worden genoemd. En dan is er de vraag: Welke mediavrouw vind jij een echte ster? Plak een stickertje bij hun naam. Op dit moment staan Sophie Hilbrand en Mies Bouwman op de eerste plaats. Maar er kan nog van alles veranderen…
EXPOSITIE
Mediavrouwen, pioniers in de wereld van beeld en geluid, Museum Hilversum, Kerkbrink 6, Hilversum, t/m 31 december. Open ma t/m zo 11-17 uur.
Geef als eerste een reactie