In oktober bestond 3FM 50 jaar en bracht Arjan Snijders het boek: 50 Jaar 3FM, van vrolijke puinhoop naar Serious Radio uit. Er is gekozen om vooral de highlights te vermelden, waardoor oa een serieus hoofdstuk over de techniek sneuvelde. In 10 delen wordt de techniek achter 3FM in woord en beeld onder de aandacht gebracht. Dit maal deel 2: De ‘Eind Controle Kamer’ (ECK)
Centraal gelegen tussen de 2 DJ-studio’s was een riante Eind Controle Kamer (ECK) ingericht. Van hieruit, door dubbel glas, was er goed zicht op de dj’s in actie in beide DJ-studio’s. In die tijd verliep elke uitzending van een publieke radiozender via een ECK. Ook deze ruimte was gestijld met dezelfde kleurenpracht, zelfs alle stoelen waren voorzien van paarse bekleding. Ook hier een riante hoeveelheid aan audio apparatuur. De MBI regeltafel bevatte 22 faders voor o.a. 4 Telefunken bandmachines, 2 Sonifexen, 2 draaitafels, 4 microfoons. Verder een voor die tijd ongekende kast vol met soundprocessing. In deze ECK werd door de technicus van dienst de STER gestart, het nieuws, weer en verkeer geschoven via de binnenkomende lijnen, (IML’s in het jargon). Deze waren aan de zijde der presentatoren niet uitgevoerd, want de dj kon natuurlijk niet beslissen of er een inkomende lijn met waardevolle inhoud voor het programma beschikbaar was…
(afbeelding) De Eind Controle Kamer (ECK) in het nieuwe Radio 3 Centrum. Hier met technicus Gerard Dekker aan de knoppen. Gerard corrigeert hier het laagmidden van kanaal 2. Waarschijnlijker zit Gerard aan een willekeurig knopje, omdat de fotograaf een stukje actie wil… Nog net een stukkie in beeld links naast de tafel het grijze bedieningspaneel van de Philips CD spelers. En opmerkelijk: in die tijd was op tv, rechts achter in de hoek, wel eens het testbeeld zichtbaar. Kom daar nu nog maar eens om… Achter het glas de grote DJ-studio: DJ1. De rode bol markeert dat de DJ-microfoon openstaat.
(afbeelding) Die rode bol op de vorige foto heeft een 2e leven gekregen in een willekeurige thuisstudio. Bij het slopen van studio’s in Hilversum verdwijnt altijd een heleboel in de afvalcontainers. Na het storten zijn er altijd van die radiotypjes die bruikbare artikelen weer uit die containers vissen. Deze foto is omstreeks 11 over half zeven genomen naar wij dachten, zo valt af te lezen op een ander stukje radiogeschiedenis. Betreft een originele, analoge studioklok. Werd vroeger aangestuurd door een centraal klokkensysteem. Een handige collega die weet aan welke kant je een soldeerbout moet vasthouden heeft een printje gebouwd met DCF ontvangst die deze klok tot op de seconde nauwkeurig in de pas houdt.
Verder was de technicus verantwoordelijk voor de microfooninstelling van de dj (“Staat mijn standje er in?”) en veelal ook voor het starten van bandfragmenten. Niet alles werd vooraf op cart gezet. De Telefunken M21 bandmachine in de dj-studio werkte lang niet zo soepel als de M15A van hetzelfde merk, dus liet de dj de technicus die wel bij de M15A kon vaak banden instarten.
Telefunken M15A, moeder alle bandmachine. In het kader van 50 jaar 3FM op de teller 333.
(afbeelding) Zeldzaam kastje, snelheidsregelaar voor de M15A bandmachine. In elk studiogebouw was er maar een exemplaar beschikbaar. Dergelijk kastje werd gebruikt door Meta de Vries voor het spelletje “Toontje Hoger” op de AVRO maandag. Kastje ontwikkeld en gebouwd door technische afdeling van het Facilitair Bedrijf van de NOS in de jaren ’70.
En het was aan de techniek om de dj-studio tijdig “op de lijn te zetten”.
Destijds was het de gewoonte om dit pas te doen in de slotpingel van de STER. Dat had als voordeel dat de presentator met open faders kon proefdraaien tot dat moment, maar vooral om te voorkomen dat per abuis een STER-spot verminkt werd. Een dagrapport van een technicus waarin hij moest melden dat een reclameboodschap niet correct was uitgezonden leverde geen pluspunten op bij de beoordeling.
De standjes werden voor de dj-microfoon ingevoerd in een Orban 787 processor, een blauw apparaat met veel knoppen, veel instellingen lees: parameters. Met de komst van dit apparaat kwam ook het eerste computerscherm in de studio, een monochrome Atari beeldbuis gekoppeld aan een Atari ST-1040. Het zou nog enkele jaren duren voor de volgende computer geïnstalleerd werd. Dat betrof een systeem van waaruit de reclames gestart werden, ter vervanging van losse bandjes.
Klokken
Ook een revolutionaire vernieuwing in die tijd; een digitaal klokkensysteem. De technicus in de ECK voerde in het centraal klokkensysteem de starttijd in van het reclameblok, voorafgaand aan het nieuws. Op displays in alle studio’s van Radio 3 telde er een klok naar nul en op die nul werd handmatig de STER gestart. Op het hele uur de pips en aansluitend nieuws. STER, pips en nieuws waren heilig. Geen grappen mee uithalen, niet goed voor je carrière. De pips, officieel tijdsein genaamd, werden in september 1989 ingekort, van 6 korte naar 2 korte en 1 lange, pip, pip, piiiiip.
(afbeelding) Officieel memo waarin kond wordt gedaan van het halveren der pips. Bij Afdeling C zoeken ze nog technici en het nieuws wordt nog verzorgd door het ANP.
Facilitair
Die woensdag in oktober 1987 was niet alleen een moment van technische omslag. Destijds was de Divisie Radio Faciliteiten van de NOS verantwoordelijk voor de levering van alle middelen voor de publieke radio (De NPO bestond nog niet).
Het bedrijf lag echter zwaar onder vuur van de omroepen. Zij zagen de gedwongen winkelnering vaak als een last, de NOS bepaalde wat goed voor hen was. Dus een reorganisatie was aanstaande en daar zouden er nog veel van volgen (“Een maand niet gereorganiseerd, is een maand niet geleefd”).
Bij de nakende reorganisatie van radio werd het uitgangpunt: de NOS gaat de dienst verlenen en niet meer de dienst uitmaken. Het nieuwe Radio 3 centrum was de eerst zichtbare voorbode hiervan. Elke radiostudio uit die tijd, dat waren er op dat moment 60 (!) verdeeld onder de diverse omroeppanden in Hilversum, werden gekenmerkt door het NOS-grijs met gedateerde schrootjeswanden. Dat moest anders.
De nieuwe studio’s werden eigentijds aangekleed met paars als hoofdkleur en lichtgroen en blauw als contrastkleuren. Indirecte verlichting en verlaagde plafonds maken het geheel compleet. Vormgever Jaap de Groote van NOB Decor was verantwoordelijk voor het ontwerp van het nieuwe onderkomen van de nationale popzender.
(afbeelding De toenmalige radiodirectie van het Facilitair Bedrijf van de NOS. Een vrolijk gezelschap zo te zien. Foto gemaakt in de grote DJ-studio tijdens de 1e uitzending vanuit het nieuwe Radio 3 Centrum.
Het was niet alleen een vertegenwoordiging van technische NOS talenten die de keuzes maakten er werd naar de klant geluisterd. Ondermeer Jeroen van Inkel en Frits Spits waren nauw betrokken bij de ingrijpende vernieuwing. Het budget was ruim, want in die tijd sleten de plinten vooral door het geld dat er tegenaan klotste. Het budget zou anderhalf miljoen gulden bedragen. Maar het mocht wat kosten, Radio 3 was destijds de grootste. Wat Eddy Keur tot de vrouwelijke luisteraar aan de telefoon verwoordde als: “Zo meisje, en hoe voelt dat, nu je op de grootste van
Nederland zit?”
(afbeelding) Het motto voor de omslag binnen het Facilitair Bedrijf van de NOS, de Klant de dienst verlenen i.p.v. de dienst uitmaken: altijd 100%.
Geef als eerste een reactie