Léonie Sazias (50PLUS): ‘Stop met het politiek bashen van de publieke omroep’

Het Hilversumse Tweede Kamerlid Léonie Sazias werkte jarenlang bij de publieke omroep. Haar omroepcarrière begon op 30 april 1980 als omroepster bij Veronica. Hierna maakte ze televisie- en radioprogramma’s bij de TROS (De Ojevaarsjo en Dierenmanieren, red.), de AVRO, RTL4, FOX en Omroep MAX, waar ze van oktober 2008 tot december 2012 – samen met Henk Mouwe – op Radio 5 Nostalgia het radioprogramma Wekker Wakker presenteerde. Na haar omroepcarrière was Léonie Sazias vanaf 2006 raadslid in Hilversum, sinds 23 maart 2017 is ze Tweede Kamerlid voor 50PLUS en woordvoerder voor de portefeuilles volksgezondheid en sinds de zomer van 2019 ook voor media.

Tijdens het mediadebat van 11 september 2019 zei je: ‘Als je ooit gewerkt hebt voor de publieke omroep, dan kom je daar eigenlijk nooit los van.’ Even later in hetzelfde debat zei je dat je de visiebrief ‘met meer dan gemiddelde belangstelling’ hebt gelezen. Hoe is het om aan de andere kant te zitten?
“Ik heb de omroep echt in mijn hart zitten; ik heb er jarenlang met ontzettend veel plezier én ook hard gewerkt. Ik heb bij de omroep gewerkt in de mooie tijd. Ik denk dat ik een klein beetje weet hoe het werkt; althans vanaf de makerskant. Dat is een heel ander perspectief dan de bestuurderskant. Ik heb de mediaportefeuille kort geleden overgenomen, in de bestuurlijke kant moet ik nog wel ingroeien. Gelukkig heb ik een breed netwerk binnen de omroep en veel mensen die mij hierbij kunnen helpen en informeren.”

Je hebt je in de Hilversumse raad regelmatig uitgesproken over de omroepen en de rol van de Mediastad.
“Dat klopt, het ging toen vooral om het Mediapark en niet zozeer over het bestuur van de omroep, dat zit in Den Haag. Eerlijk gezegd moest even inkomen in de beleidsmatige- en bestuurlijke kant. Ik begon in 1980 bij Veronica en al sinds die tijd wordt er onderling gepraat hoe we ons zuilensysteem anders kunnen inrichten. Ik weet niet anders dat daar over wordt gepraat en vergaderd. En het schiet nog steeds niet op…”

De zijde van de makers ken je zeer goed, dit maakt ook deel uit van het Haagse mediabeleid, bijvoorbeeld als het gaat om werkgelegenheid, zoals (flex)contracten (de arbeidsmarktpositie, red.). Op 10 september 2019 nam je, samen met je collega mediawoordvoerders in de Kamer de petitie Publieke Omroep juist nu! in ontvangst, die 15.083 keer werd ondertekend.
“Zeker, in het mediadebat is er door de partijen regelmatig gesproken om de makers in de toekomst meer zekerheid en invloed te bieden. Ik heb de stukken van de mediadebatten goed doorgelezen, maar heb hierover nog geen standpunten van de minister kunnen vinden. Tijdens het genoemde debat heb ik het, eerlijk gezegd, niet gehad over de stagiaires die binnen de omroep af en toe uitgewoond worden als volledige arbeidskrachten.”

Mediawethouder Wimar Jaeger is nog niet bij mij in Den Haag geweest. Hij heeft mijn nummer.

Leonie Sazias

De discussie over de werkgelegenheid in de media in de Kamer raakt ook de gemeente Hilversum als Mediastad, waar ruim 12.000 Hilversummers werkzaam zijn binnen de media. Heb je hierover contact (gehad) met Wimar Jaeger, de mediawethouder van Hilversum?
“Ik heb Wimar Jaeger hierover nog niet gesproken, maar dat zou ik best wel eens kunnen doen.”

Is de mediawethouder bij je langs geweest in Den Haag om te praten over omroepbeleid en regelgeving? Tijdens een interview bij BM Talk zei Jaeger dat hij in 2019 op het gebied van regelgeving, bijvoorbeeld kijkend naar de advertentiemarkt een slag wil slaan. Jaeger: ‘Dat is goed voor het hele mediabestel. Als we vanuit de advertentiemarkt alleen maar kijken naar televisie of de radio en wat er bij de Nederlandse mediabedrijven wordt besteed aan advertentiegeld, en dus niet naar de totale markt kijkend dan zijn we echt niet goed bezig. De gemeente Hilversum kan hier iets aan doen door spoorslags, ik zou bijna zeggen bijna wekelijks gesprekken te hebben met Kamerleden, met de minister, met het ministerie van OCW en met het ministerie van Financiën waarbij ik ze letterlijk vraag om de wetgeving aan te passen op Nederlands niveau – met een handhaving door het commissariaat voor de media en anderzijds in Europa te kijken of er ten opzichte van de buitenlandse concurrentie het speelveld gelijk is gemaakt.’
“Wimar Jaeger is nog niet bij mij in Den Haag geweest. Hij heeft mij nog niet benaderd, terwijl hij mijn nummer heeft.”

Het valt mij op dat in Kamerdebatten de (economische) toekomst van Hilversum als mediastad geen rol speelt. Zie je voor jezelf hierin een rol weggelegd, gezien je achtergrond?
“Ik zal dit meenemen.”

Vind je het soms lastig om objectief naar het mediadebat te kijken, omdat je zo lang in de media hebt gewerkt?
“Nee, ik vind het juist heel fijn dat ik het voor de publieke omroep kan opnemen. Ik begrijp niet waar dat Kamerbreed NPO-bashen vandaan komt. (boos) Ik heb echt het gevoel dat onze publieke omroep wordt gebashed en bespuugd.”

Jammer genoeg bleek onze motie tegen reclameluw kansloos

Leonie Sazias

Waar blijkt dat bashen uit?
“Neem mijn motie over het reclamevrij maken. In dit onderwerp heb ik me de laatste tijd ingebeten. Ik vraag me af voor welk probleem dit een oplossing is. 50PLUS stemde als enige voor. Ook de linkse partijen stemden tegen. Waarom? Het idee van een reclameluwe publieke omroep en het plan voor NPO 3 vind ik belachelijk. Jammer genoeg bleek onze motie kansloos. Als mediawoordvoerder van 50PLUS wil ik me in de breedte voor de omroep inzetten, het is gewoon nodig dat er een goede tegenstem komt tegen al het gebash. Ik wil in de komende mediadebatten scherp inzetten op de verplichte Europese en Nederlandse producties die Netflix zou moeten maken.”

Minister Slob zei tijdens het mediadebat van 25 november 2019: ‘Reclameluw is echt een hele grote wens. Kijk eens naar alle bijdrages van de partijen door de jaren heen, ook vanuit de Kamer. Heel veel partijen hebben daar steeds aandacht voor gevraagd.’ In dit debat zei je: ‘Ik heb de minister nu zeker twee keer horen zeggen dat dat reclameluw maken een jarenlange winst is.’ Mijn vraag is: hoe oud is die wens eigenlijk? Is die nog uit de tijd dat we twee netten hadden? Ik vraag mij af of het voor de minister ook geen tijd is voor voortschrijdend inzicht is, met de enorme veranderingen’.
 “Ja, het is een jaren oud politiek plan. Maar de tijden zijn ondertussen wel veranderd. Kinderen bijvoorbeeld kijken niet per se naar de televisie, die kijken op internet waar ze worden overspoeld door reclame.”

In mijn interview met Harry van de Molen, je collega mediawoordvoerder van het CDA, vroeg ik of het, voor 20.00 uur reclameluw maken geen ‘symboolpolitiek’ is, omdat kinderen tegenwoordig veel actief zijn op platforms zoals YouTube en Facebook waarop geen tijdslot geldt.
“Ik ben het er natuurlijk mee eens dat het symboolpolitiek is. Het plan van reclameluw is roomser dan de Paus en een totaal achterhaald idee wat nog bij de oude wetten van de televisie past. Ik vind het belachelijk, dat meen ik echt! Het is geld over de balk gooien, want de reclamegelden die de omroep dan misloopt gaan allemaal naar de grote jongens in de Verenigde Staten. Daar zien we niets meer van terug.”

Harry van der Molen (CDA): ‘NPO heeft op gebied van het jongerenpubliek een uitdaging’

Ben je bang dat de publieke omroep de kinderdoelgroep in de toekomst kwijt raakt aan Disney +, Cartoon Network, Nickelodeon en het kinderaanbod van Netflix?
“Deze ontwikkeling kun je niet tegenhouden. Voor het debat heb ik alle kinderkanalen bekeken, ook qua reclameaanbod. De NPO moet zich beter profileren op de Nederlands kindermarkt.”

Over de eerder genoemde visiebrief van minister Slob zei je dat je hierin een ‘brede analyse’ mist.
“Dat klopt, ik vind het ook een bij elkaar geraapt wensenlijstje, waarbij men hier en daar wat doet en loopt te pielen. Echt een visie naar de toekomst en over hoe de NPO zich in al het internet geweld staande moet houden, dat heb ik niet gelezen.”

De toekomstbestendigheid van de omroep zou wel eens ingehaald kunnen worden door de toekomst.

Leonie Sazias

50PLUS wil graag een toekomstbestendige publieke omroep en pleitte in het mediadebat van 3 december 2018 voor een ‘grondige modernisering’ van het publieke bestel. Hoe zie je dat voor je?
“Dat klopt, maar daar is wel een visie voor nodig. En die ontbreekt! We hebben in Nederland een uniek omroepbestel; dat rare zuilensysteem. Het heeft iets heel democratisch dat nieuwe omroepen zoals Ongehoord Nederland en andere initiatieven zich in dat zuilensysteem kunnen melden, anders dan een staatsomroep. Eén omroep is misschien wel efficiënter en goedkoper, ons systeem heeft ook wel wat. Je hebt gelijk dat de afzender van programma’s niet altijd meer duidelijk is. Omroep MAX, de EO en de VPRO hebben nog een heel duidelijk profiel. De relevantie van de omroepen is wel kleiner aan het worden. De omroepen en NPO zouden ook zelf niet moet blijven hangen in de vroegere situatie. De toekomstbestendigheid van de omroep zou wel eens ingehaald kunnen worden door de toekomst. Ik wil graag dat er een keuze wordt gemaakt tussen: we gaan door op deze voet of we gooien het helemaal op de schop. Eerlijk gezegd zou ik een oplossing ook niet een, twee, drie weten. Maar als we nou niet van dat zuilensysteem afkomen, dan moeten we er het beste van maken. De vergelijking met de BBC is vaak niet van de lucht, maar daar word ik altijd een beetje dol van. Je mag die vergelijking niet maken, alleen al qua budgetten en hun taalgebied.”

Past het VRT-model het dichtste bij hoe 50PLUS, als model voor de toekomst, de NPO ziet?
“Misschien is de VRT de minst slechte vergelijking.”

Zijn er überhaupt onderwerpen waarin je je wel in kunt vinden in de visiebrief?
“Ik vind het een bij elkaar geraapt wensen lijstje, echt.”

NPO Regio is voor de regionalen suïcide op termijn

Leonie Sazias

Even verder over het plan voor NPO 3; een ‘belachelijk plan’ zei je net.
“Ja, een collega mediawoordvoerder zei tijdens het debat dat hij de regionale zenders niet kan vinden. Hou op! Ik kijk niet elke dag naar Omroep Zeeland, maar ik kijk af en toe wel naar NH Media, die weet ik prima te vinden. De meeste mensen weten hun ‘eigen regionale’ en andere regionale omroepen goed te vinden. In het debat van 11 september 2019 zei ik inderdaad: De mensen in Limburg die Limburgs nieuws is al geregeld. Dat kan gewoon. Ik vind het echt flauwekul om de regionale omroepen op NPO 3 te zetten. Dat plan is voor de regionalen suïcide op termijn en is eigenlijk een bezuiniging voor NPO 3 om minder content te hoeven maken en NPO 3 op termijn af te schaffen. Ik vraag me af waar straks alle leuke tv-experimenten en pilots dan te zien zullen zijn. NPO 3 moet de kraamkamer en de jongerenzender blijven die het nu is.”

In het mediadebat van 11 september 2019 zei je de omvorming van het derde net tot NPO Regio een ‘grabbelton van regionale programma’s’ te vinden.
“Dat klopt.”

50PLUS vond, op 3 december 2018 nog, dat de NPO uit kosten oogpunt wel van drie naar twee netten kon gaan. Ook heeft 50PLUS sinds half 2019, bij de volgende standpunten over de media, een draai van 180 graden gemaakt. Op 3 december 2018 zei Henk Krol, destijds jullie mediawoordvoerder nog: ‘Wat 50PLUS betreft is het tijd om te kiezen voor een publiek bestel zonder reclame, een soort Nederlandse variant van de BBC of van de Vlaamse omroep, met zeer beperkte reclame.’
Terwijl je zojuist in dit gesprek zegt dat men de vergelijking niet mag maken tussen de NPO en BBC én dat 50PLUS nu een reclameluwe publieke omroep ‘een belachelijk idee’ vind.”
“Nu ben ik woordvoerder media (lacht).”

In het debat van 11 september 2019 noemde je deze draai in standpunten ‘voortschrijdend inzicht’ en onthulde je dat de fractie over het mediadossier ‘forse discussies’ heeft gehad. Hoe zijn die discussies gegaan?
“Ik werd na de zomer van 2019 woordvoerder en gaf in een fractievergadering mijn mening over onze toenmalige mediastandpunten. Ik zei: ‘Jongens, weten jullie wel hoeveel geld een reclameluwe publieke omroep kost?’ Het kostte geen moeite om Henk Krol en de anderen te overtuigen dat een reclameluwe publieke omroep onzinnig is. Ik had blijkbaar een goed verhaal om ons standpunt te veranderen.”

Minister Slob zei over deze draai, een beetje geïrriteerd, dat het altijd het goed recht is van een fractie om op een bepaald moment te zeggen: toch denken we er opeens anders over en: ‘Ik vind het ook fair dat u dat zo open formuleert.’
“Ik zag ook dat de minister een beetje geïrriteerd was, dat spijt me dan heel erg. Ik zeg het niet om hem te irriteren, maar omdat ik het echt meen dat ik niet begrijp dat de politiek anno nu nog een reclameluwe publiek omroep wil.”

50PLUS is, ondanks de plannen van NPO Regio, wel blij met de aandacht in het mediadebat voor de regionale omroep in de visiebrief.
“Absoluut. De politiek praat straks ook over de lokale omroep. Vanuit de Hilversumse raad weet ik hoe belangrijk de lokale omroepen zijn, ook om de lokale politiek naar de mensen toe te brengen.”