Juul Geleick (Stichting Norderney): ‘Onderbrengen Veronica archief bij Beeld en Geluid is soort erkenning’

Vandaag werd bekend dat Stichting Norderney haar gehele Veronica-archief bij Beeld en Geluid onder zal brengen. Spreekbuis.nl sprak met Juul Geleick over deze unieke samenwerking en het zestigjarig jubileum van Veronica.

Jaren geleden was in het KRO tv-programma de Reünie te zien dat een deel van het  Veronica-archief in een schuurtje werd opgeslagen. Gelukkig zijn enige tijd terug veel audio opnames gedigitaliseerd en vorig jaar was er zelfs een tijdelijke tentoonstelling in het 192 Museum in Nijkerk. Hoe belangrijk is het dat dit archief intact blijft?
Wij vinden dat Veronica – de zeezender die uitzond tussen 20 april 1960 en 31 augustus 1974 – een belangrijk aandeel heeft geleverd aan de Nederlandse Omroep geschiedenis. Een goed overzicht van die geschiedenis is belangrijk en moet in onze optiek compleet intact blijven als cultureel en historisch erfgoed.

Door de Corona crisis viel jullie jubileumfeest op 18 en 19 april in Beeld en Geluid in het water. Wanneer hopen jullie alsnog dit speciale jubileum te vieren?
In overleg met met het Instituut voor Beeld en Geluid  hebben we besloten dat in het weekend van 29 en 30 augustus weer te proberen als de corona crisis tenminste niet weer roet in het eten gooit. In de Veronica zeezender geschiedenis is dat ook een belangrijk tijdstip, want op 31 augustus 1974 staakten we onze uitzendingen om 18.00 uur vanwege overheidsmaatregelen.

Al pratende kwam uiteindelijk bij ons nu het besef dat er eigenlijk maar één plek is om “onze geschiedenis” te bewaren en dat is het het Instituut voor Beeld en Geluid.

Juul Geleick

Hoe is de samenwerking met Beeld en Geluid ontstaan?  
Ik ken de huidige directeur van Beeld en Geluid, Eppo van Nispen tot Sevenaer, vanuit mijn werkzame leven bij de TROS radio. Beiden hebben wij met Ralph Inbar gewerkt, Eppo bij de TV en ik bij de radio. Toen hij benoemd werd bij Beeld en Geluid kwamen we weer met elkaar in contact en ik schreef hem een mail: “Eindelijk een programmamaker als baas van Beeld en Geluid!”

Als publieke omroep medewerker (1974-2005) vond ik het altijd maar een Instituut vol met mensen die nog nooit een TV- of radio-programma hadden gemaakt en zich de passie van die makers nauwelijks konden voorstellen. Terwijl ze toch gingen beoordelen wat er bewaard moest blijven. Dat is nu trouwens wel veranderd.

Het contact met Eppo resulteerde in een uitnodiging om maar eens een kop koffie te komen drinken. Hij wist van ons Veronica verleden en ons archief. Het was tijdens de eerste ontmoeting al direct tegen Ad Bouman: ”Hé de ABTT (AdBoumanTopTien) komt binnen.”

Al pratende kwam uiteindelijk bij ons nu het besef dat er eigenlijk maar één plek is om “onze geschiedenis” te bewaren en dat is het het Instituut voor Beeld en Geluid.

Oud collega’s Lex Harding en Tineke hadden al eerder aangegeven dat het archief daar hoorde. Zowel Ad Bouman als ik hebben daar tijdens onze latere Publieke Omroep tijd wel mee te maken gehad. Het heette toen nog het Historisch archief van de Omroep. Hoewel daar toen nog in de jaren ’60, ’70 en ’80 een sfeer hing va: “Veronica ? Oh, ja die piratenzender”. Dat is nu een stuk anders geworden. Onze collectie kan in onze ogen een prachtige aanvulling zijn op datgene dat daar is. Hetgeen dat er is, is in onze ogen niet goed noch nauwkeurig beschreven omdat er simpelweg nooit mensen van Veronica de zeezender bij betrokken waren. Maar dat is nu dus anders..

We hebben al vele besprekingen gehad met de medewerkers van Beeld en Geluid en we zijn nu in het stadium beland om de samenwerking officieel te beklinken. En dat hadden we op 18 en 19 april willen doen. We zijn inmiddels achter de schermen al heel druk om de vele zaken te ordenen zodat ze bij Beeld en Geluid kunnen zien wat het archief behelst.

Het archief ook honderden veel nog nooit gepubliceerde documenten en foto’s.

Juul Geleick

Waaruit bestaat het aan Beeld & Geluid gedoneerde archief?
Oud Veronica-collega Ad Bouman en ik zijn al sinds het jaar 2000 druk doende om het archief op te bouwen en in kaart te brengen. Ad was al voor die tijd druk met het ruwweg in kaart te brengen van het originele audio materiaal dat wij in de laatste week van Veronica kregen van de directie om te bewaren. Ik heb tijdens mijn Veronica periode heel erg veel interne documenten bewaard en ben later veel oud collega’s langs gegaan om al hun foto’s en dia’s te digitaliseren. Zo bevat het archief ook honderden veel nog nooit gepubliceerde documenten en foto’s. Al dat materiaal is door de collega’s afgestaan omdat ook zij het belangrijk vinden dat de geschiedenis van Veronica als zeezender nauwkeurig beschreven wordt.

Daarbij krijgen we natuurlijk ook hulp. Vanuit de familie Verweij (de toenmalige directie) is daar Bert Verweij en de jongere generatie die een frisse blik kan werpen op ons werk, Niels Zack. Maar er zijn ook nog meer vrijwilligers die ons bijstaan.

En niet te vergeten  bijvoorbeeld Lex Harding, Willem van Kooten, Jan van Veen en Tineke vullen de zaken aan over de jaren dat Ad Bouman en ik nog niet bij Veronica werkten. Zij zijn altijd bereid om in hun “geheugen te graven”. Ad Bouman, Bert Verweij en ik, gedrieën 1947, worden toch een dagje ouder en het zou doodzonde zijn om alles verloren te laten gaan.

Ons archief eindigt op de datum waarop de Radio Veronica CV (1959-1974) opgeheven werd. Dat was 23 april 1976, dus er zitten geen documenten in die de VOS – VOO of het huidige Veronica betreffen. Daar is nog wel eens een misverstand over gerezen.

Op 18 mei 1960 waren de eerste echte uitzendingen. Waarom wilden jullie liever het jubileum in april vieren?
We vieren het op 18 april, omdat het in de Veronica geschiedenis een belangrijke datum is, we kwamen los van het strand in 1973 en daar was de hoorzitting in de Tweede Kamer en demonstratie in Den Haag. En op 20 en 21 april 1960 waren de data van de eerste testuitzending.

Volgende maand wil het huidige Radio Veronica (van Talpa) ook het jubileum vieren. In hoeverre is daar anno 2020 nog contact mee?
Ad Bouman had tot voor kort een goed contact met de programmadirecteur Florent Luyckx, maar zoals bekend heeft hij het huidige Radio Veronica verlaten. Hoe het eventuele contact is met zijn opvolger Niels van Baarlen moeten we afwachten.

We waren een volkomen legaal radio station in Hilversum net als alle anderen.

Juul Geleick

Al langere tijd wordt gesproken om het zendschip De Norderney ook een nieuwe bestemming te geven. Er waren zelfs ideeën om het schip in de vijver voor Beeld en Geluid te plaatsen. Vrijwel alle radio-uitzendingen werden gewoon in Hilversum gemaakt en het schip was slechts een technisch onderdeel van de uitzending. Toch is de Norderney hét symbool geworden van de vrije radio van zeezender maar Veronica. Is dit volgens jullie terecht? 
Ik denk dat ik het gevoel van veel oud collega’s vertolk als ik zeg dat we niet veel meer met het schip hebben als we op de huidige Norderney zijn. Van een afstand lijkt het nog op “onze” Norderney maar al dichterbij komende en zeker binnen lijkt het niet op het schip dat wij kennen. Dat is ook wellicht de reden waarom wij in sommige ogen en oren lauw reageren als mensen ons vragen waarom wij zelf het schip niet “bewaren”. Men heeft geen idee wat daarvan de kosten zijn.. En inderdaad vrijwel alle programma’s werden in Hilversum op band op genomen, het nieuws kwam wel live van de Norderney en af en toe ook live programma’s als de banden niet aan boord waren of dat wij vanuit Hilversum, met mooi weer, wel naar de Norderney gingen om live uit te zenden.

Maar verder hebben we ons nooit “verbonden” gevoeld met de zogenaamde vrije radio land piraten. We waren een volkomen legaal radio station in Hilversum net als alle anderen. Er is wel een hardnekkig misverstand dat wij een piratenzender zouden zijn, dat is op 18 april 1973 al door de 2^e kamer ontkend. Op dat ogenblik deden we niets dat door de wetgever verboden was.

Het Veronica zeezender archief is in de toekomst voor een ieder toegankelijk en dat stuk Nederlandse omroep geschiedenis blijft dus voor altijd bewaard.

Juul Geleick

De medewerkers en fans van het oude Radio Veronica beginnen op leeftijd te raken. De dj’s van toen, zoals Tineke de Nooij, Willem van Kooten Lex Harding, Chiel Montagne en Jan van Veen zijn allemaal rond de 75 jaar. Is de overhandiging van het archief ook een soort einde of kunnen we over vijf of tien jaar een nieuw jubileum verwachten?
Of wij nog een keer een jubileum gaan vieren ? Geen idee, nu zeggen we: ”Het is klaar!” Dit hebben we echter al diverse keren gezegd. In 2014 zei Lex Harding: ‘Dit is de laatste keer want over 5 jaar komen we allemaal met een rollator.”

En toen kwam daarna Lex met het museum-idee en is enige tijd een tentoonstelling geweest in het 192 Museum in Nijkerk. Het onderbrengen van het archief bij het Instituut voor Beeld en Geluid is eigenlijk ook een soort “erkenning”. In de jaren 60 was  het “not done” om voor Veronica te werken, Henk Terlingen werkte vaak mee met het sportprogramma van Henk van Dorp en Frits Barend, Mies Bouwman en vele anderen hadden daar last van en nu komt dat archief met onder andere opnamen van Mies die een ASPRO pijnstiller programma presenteert bij Veronica in het Beeld en Geluid archief!

Toch wil ik eindigen met onze waardering uit te spreken voor het geduld van de mensen van Beeld en Geluid, iedere keer als we aan het vergaderen waren zaten ze soms met open mond naar ons te kijken en te luisteren al we weer eens “vervielen” in “Oh, weet je nog ? En oh ja, dit is er ook nog”.

Nu is het aan ons nog de taak om alles voor een niet “Veronicaan” inzichtelijk te maken.  De officiële overhandiging komt zoals het nu staat op 29 of 30 augustus met Lex Harding, Willem van Kooten, Jan van Veen en Tineke samen met de directeur van het Instituut voor Beeld en Geluid, Eppo van Nispen tot Sevenaer.

Het Veronica zeezender archief is in de toekomst voor een ieder toegankelijk en dat stuk Nederlandse omroep geschiedenis blijft dus voor altijd bewaard. En als 29 en 30 augustus a.s. weer niet lukt is er wel weer een andere belangrijke datum in de Veronica geschiedenis.