De één vindt het geweldig, de ander vindt het helemaal niks. Sommigen zijn er tenminste een hele week door van slag, anderen merken er niets van. Wat je er ook van vindt, en hoe je je er ook bij voelt; het maakt niets uit: dit weekend gaat het weer gebeuren; geen ontkomen aan: de zomertijd gaat weer in. Anders gezegd: vanaf zondag is de Nederlandse kloktijd weer: UTC+2.
Hoe zat het ook al weer? De tijd is een prachtig verzinsel, gerelateerd aan de zonnestand. Staat de zon loodrecht boven de nul-meridiaan (in Greenwich), dan noemen wij dat “noon”, 12 uur in de middag; officieel 12:00 Greenwich Mean Time (GMT). De wereld is rond (360 graden), en wij hebben afgesproken dat een dag 24 uur duurt. Even kort door de bocht: per 15 graden dient te tijd derhalve een uur te verspringen om die 24 uur over 360 graden te verdelen (en zo is ook de internationale afspraak geworden), waarbij de tijd, gerekend vanaf de Greenwich meridiaan, per 15 graden naar het oosten toe een uur oploopt, en net zo hard naar het westen afloopt. Nederland ligt in de “Central European Time” zone, de 15 graden Ooster Lengte tijd, en derhalve is 12:00 GMT, hier 13:00 CET.
Om het even ingewikkelder te maken: de tijd wordt inmiddels berekend door een serie atoomklokken, en het gemiddelde van al die klokken is de UTC tijd: Universal Time Coordinated. Voor de gewone sterveling mag je stellen dat GMT en UTC hetzelfde zijn, voor wetenschappelijke en computer doeleinden zit er een wereld van verschil tussen. Ongeveer één keer in de twee jaar wordt er een extra seconde aan de GMT tijd toegevoegd om de GMT en UTC tijden weer gelijk te trekken (“de extra schrikkelseconde”).
Wat gebeurt er dit weekend? In principe helemaal niets, dat is de grap; wij gaan alleen met zijn allen doen alsof er van alles en nog wat gebeurt.
Tot zondag 02:00h wijst een Nederlandse klok de UTC+1 tijd aan; om 02:00 zeggen wij vrolijk dat het opeens 03:00 is, oftewel UTC+2. Bedenk daarbij dat de GMT niet verandert: de aarde draait gewoon haar eigen rondjes om de zon, en op tijd.
Voor één groep mensen leverde de overgang naar de zomertijd, dan wel de teruggang naar “de gewone tijd” (hier de wintertijd genoemd) een extra hobbel op: de kortegolf luisteraar. De zendschema’s van de kortegolfstations waren allemaal in GMT/UTC. Met de zomer- en wintertijd overgangen begon het gedonder in de glazen. Sommige landen kennen geen zomer- en wintertijd, niet alle landen hanteren dezelfde datum om over te schakelen naar zomer- en wintertijd en om te feest compleet te maken, hanteerden sommige stations als vertrekpunt gewoon de GMT/UTC tijd, daar waar anderen zich richtten op de kloktijd in de “target area’s”, de gebieden waarnaartoe werd uitgezonden. Kortom: met de overgang van winter- naar zomertijd en andersom was het flink oppassen geblazen: uitzendingen konden een uur vroeger, een uur later of op de vertrouwde tijd uitgezonden worden.
En zo had ik mijn geheel eigen reden om heftig tekeer te gaan tegen de zomertijd: mijn luistergedrag werd een chaos. De oplossing was extreem simpel: zelf lijstjes uittypen, en twee klokken bij de radio: één op UTC, één op de Nederlandse tijd (UTC+1 in de winter; UTC+2 in de zomer).
Als u bij mij thuis zou komen, dan is de kans groot dat u lichtelijk in verwarring zou raken: uw oog zou namelijk op drie identieke klokken vallen, met drie verschillende tijden. Stel u komt binnen om 14:00h, op een dag tijdens zomertijd. De klokken geven dan drie tijden aan:
12:00h, 12:20h en 14:00h, en alle drie kloppen ze. Die 14:00h is de tijd die wij afgesproken hebben: dat is de Nederlandse zomertijd, eigenlijk de Central European Summer Time (CEST), gedefinieerd als UTC+2. Inmiddels weet u dan dat die 12:00h de UTC/GMT moet zijn: die loopt immers 2 uur achter bij de CEST. Maar die 12:20h, wat is dat dan?
Op een haar na, woon ik op de 5 graden Ooster Lengte meridiaan. Die 5 graden is precies een derde van de 15 graden die hier eerder vermeld werd als “het verspringpunt” voor de tijd. Een derde van uur (60 minuten) is 20 minuten. Derhalve: als de zon loodrecht boven de nul meridiaan staat, staat de Nederlandse klok in de winter op 13:00h, en in de zomer op 14:00h, maar de reële zonnetijd is dan 12:00h + 1/3 van 60 minuten = 12:20h.
Haarkloverij? Integendeel! Die 5 graden Ooster Lengte tijd is beter bekend als de Amsterdamse Zonne Tijd, en tot 15 mei 1940 was dat de officiële Nederlandse tijd.
Voor mij hoeft die zomertijd niet zo nodig: het staat voor (misplaatste) maakbaarheid, en het leverde voor de kortgolf radio een chaos op. Maar verder is de tijd wel iets fascinerends: 12:00 GMT = 12:00 UTC = 12:20 AZT = 13:00 CET = 14:00 CEST.
Als u op een dag naar het NPO Radio1 Journaal luistert moet u eens bedenken dat dit wordt uitgezonden tussen 06:00-09:30; inderdaad: Nederlandse kloktijd. Op welke tijden, gerelateerd aan de zonnestand, zit Jurgen van den Berg op de zender tijdens de zomer? 06:00 – 02:00 + 00:20. Hij begint om 04.20 en stopt om 07:50. Fascinerend, nietwaar?
Geef als eerste een reactie