Artificial Intelligence (AI) biedt ook voor de regionale omroepen ongekende nieuwe mogelijkheden. Om die te verkennen en vooral ook na te denken over de betekenis ervan organiseerde de Regionale Publieke Omroep (RPO) samen met Fontys Hogeschool bij MindLabs in Tilburg een congres over AI en ethiek in de journalistiek.
RPO-bestuurder Jan Müller was vorig jaar met een delegatie omroepbestuurders in de Verenigde Staten om meer inzicht te krijgen in de kansen en valkuilen van AI. ‘We spraken onder andere Pieter Abbeel, een Belgische AI-specialist die hoogleraar is aan de Universiteit van Californië, Berkeley. Teksten en beelden genereren op basis van AI was toen al mogelijk en hij kondigde aan dat het op korte termijn, zo tussen de drie en zes maanden, mogelijk zou worden om op basis van een prompt via AI video te maken. De volgende dag waren we bij chip-bedrijf NVIDIA. De mensen met wie we daar gingen praten hadden nét een persconferentie gegeven waarin werd aangekondigd dat er vanaf dat moment met AI video kon worden geproduceerd. Ik bedoel maar: de ontwikkelingen gaan razendsnel.’
Hoe ver ga je?
Müller kreeg behoefte om eens rustig te reflecteren op wat al die ontwikkelingen nou
betekenen voor de journalistiek. ‘Er zitten ethische kanten aan de technologie. Ik denk niet dat
we ooit een programma zoals het bekende ChatGPT onze journalistieke teksten zullen laten
schrijven. Maar gebruik je AI bijvoorbeeld wel voor data-analyse? Hoe ver ga je met die
technologie, wat betekent dat voor onze onafhankelijkheid en betrouwbaarheid? De regionale
omroepen zijn bezig met een bredere digitale transformatie. We hebben daar een apart, jong
en enthousiast team voor opgericht, dat over digitalisering nadenkt en onze innovatiekalender
heeft opgesteld. AI hoort daarbij. Om de redacties bij de 13 regionale omroepen vertrouwder te
maken met de mogelijkheden, hebben we ook een AI Roadshow georganiseerd. Maar de
ethische vraag bleef tot dusver hangen. Dus was het tijd om samen met Fontys Journalistiek een
congres hierover te organiseren.’
Bewustwording
Op de congresdag op 8 februari in Tilburg waren er presentaties, workshops en gesprekken over de journalistiek-ethische kant van AI. Müller: ‘Onder de deelnemers waren journalisten, makers, studenten en leraren, maar ook trendwatchers en mensen met een juridische achtergrond om onder meer de nieuwe Europese wetgeving hieromtrent te belichten. Het gaat er in eerste instantie om dat we ons bewust worden van de kansen en risico’s. AI kan allerlei processen versnellen en kan een geweldig hulpmiddel zijn voor bijvoorbeeld data-analyse, onderzoeksjournalistiek en het personaliseren van onder meer de nieuwsvoorziening. Maar er zitten wel vraagstukken aan vast. Hoe zit het met de privacy? Raken we niet in een ‘filterbubbel’, waardoor we blinde vlekken krijgen? Wat is de invloed van algoritmen, en wie heeft daar zelf invloed op? Wij hebben als publieke omroepen een maatschappelijke taak. Wijmoeten de samenleving informeren met correcte, waarheidsgetrouwe berichten. En wij moeten de overheid controleren, een belangrijke rol in verband met het vertrouwen in de samenleving.’
Ethische kaders nodig
‘Gaandeweg moeten we kaders formuleren, waarbinnen we in de journalistiek AI kunnen gebruiken. Zo ver zijn we nog niet, het is nog te vroeg. We staan met AI nog aan het begin, we zitten in de fase van bewustwording. Laten we nu eerst vooral experimenteren ermee, maar wel behoedzaam. En we moeten gaan nadenken over ethische kaders. Mijn conclusie uit het congres is: we weten niet wat we niet weten. Dat klinkt een beetje oppervlakkig misschien, maar het is wel zo. De ontwikkelingen gaan zo snel, dat we echt nog met AI moeten leren omgaan.’
Denk vanuit gebruikers
‘Dat geldt natuurlijk niet alleen voor ons als regionale omroepen, maar voor alle journalistieke organisaties. We zullen allemaal meer en meer digitaal gaan werken, omdat de consumenten ook steeds meer digitaal kijken, luisteren en lezen. Als we relevant willen blijven en contact willen blijven houden met onze doelgroepen, moeten we innoveren en transformeren tot digitale organisaties. Daarin speelt AI zeker een rol. We moeten blijven denken vanuit de gebruikers, de mediaconsumenten. Hoe gaan die ermee om? Begrijpen ze het als wij AI gebruiken voor producties? Moeten ze dat altijd weten? Moeten we het erbij zeggen als we beeld laten zien dat met AI is gemaakt? Hoe behouden we onze betrouwbaarheid, ook als we AI inzetten? Als er nieuwe toetreders tot de sector komen, hoe weten we dan of en hoe zij AI gebruiken? Er is nu al een nieuwssite die volledig door AI wordt gemaakt, ‘De Geïllustreerde Kunstmatige Intelligentie’. Het kan dus.’
Vervolg
‘Op het congres in Tilburg waren ook vertegenwoordigers van het ministerie van OCW aanwezig. Ook de overheid zoekt naar kaders. Begrijpelijk, want wat betekent AI voor bijvoorbeeld het auteursrecht, en voor het toezicht op onder meer de publieke omroep? De overheid heeft, maatschappelijk gezien, ook belang bij betrouwbare journalistiek. Ik zou de overheid overigens niet willen betrekken bij het opstellen van ethische kaders voor AI in de journalistiek. Laten we dat als sector zelf doen. De dialoog is daarbij van groot belang. Die willen we blijven voeden. Wij gaan dus in elk geval verder met dit onderwerp, over een half jaar organiseren we weer een congres. Dan is de ontwikkeling van AI ongetwijfeld weer een stap verder, weten we meer, en kunnen we meer zicht hebben op ethische kaders.’
Geef als eerste een reactie