De stem van een nieuwslezer klonen? De nieuwsberichten die op die manier voorgelezen worden door de computer laten schrijven? Dat en nog veel meer kan dankzij ArtificialIntelligence (AI), en voor onder meer lokale omroepen is dat verleidelijk. Maar er zitten ook risicovolle of ronduit onethische kanten aan. De Nederlandse Lokale Publieke Omroep biedt wegwijzers in het AI-woud. Een gesprek met NLPO-medewerkers Lars van der Manden en Erik van Leeuwen.
Om te beginnen benadrukken ze beide dat de NLPO het allemaal niet alleen doet. ‘We praten met allerlei partijen over wat ze al doen met AI, welke kansen er zijn, waar ze tegenaan lopen,’ zegt Van der Manden. ‘Uiteraard hebben we het ook hierover met de regionale en landelijke publieke omroepen, uiteindelijk zijn we één publieke omroep en delen we onze kennis.’ Van Leeuwen: ‘Bij diverse lokale omroepen is al wat ontstaan op AI-gebied. Als NLPO vragen we ons af: hoe kijken we ernaar als sector? Dat heeft ertoe geleid dat we uitgangspunten en richtlijnen opstellen om houvast te bieden. Maar er is ook ruimte voor creativiteit.’
Professionalisering
‘Wij doen drie dingen,’ vertelt Van der Manden. ‘We delen kennis en bieden een model-richtlijn, we organiseren opleidingen en trainingen en we regelen waar nodig collectieve diensten.’ Dat klinkt misschien vooral zakelijk, maar de NLPO heeft ook een open oog voor andere aspecten. Van der Manden: ‘Het gaat ook om ethiek. Daar moet je goed over nadenken. Natuurlijk maakt elke omroep een eigen afweging, wij doen alleen een handreiking met een model om het ook over de ethische kanten te kunnen hebben.’ Van Leeuwen: ‘Bij lokale omroepen werken veel vrijwilligers. Van oudsher zijn dat vaak makers. In de sector zijn we bezig met een professionaliseringsslag, daar hoort ook bij dat je kijkt naar AI, naar de mogelijkheden en de risico’s daarvan.’
Kansen en vragen
De mogelijkheden zijn legio, beseft Van der Manden. ‘Lokale omroepen gebruiken het soms als hulpmiddel, bijvoorbeeld om invalshoeken te bedenken of berichtjes voor sociale media of Tekst TV te laten maken. Maar je kunt al grotendeels stations door AI laten draaien. Op dit moment zijn er maar een stuk of tien lokale omroepen echt vooruitstrevend mee bezig.’ ‘Bijvoorbeeld door software te gebruiken die emoties kan herkennen om een samenvatting van een talkshow te maken,’ voegt Van Leeuwen toe. Hij kan ook voorbeelden geven van de vragen en risico’s die AI-gebruik oproept. ‘Als je de stem van een nieuwslezer kloont, welke afspraken maak je dan met hem of haar? Met de bron van die stem moet je goed afstemmen wat je er wel en niet mee doet. Overigens kun je een stem ook gewoon online kopen.’ Van der Manden: ‘Niet iedereen loopt warm voor een AI-stem. Misschien kun je die het best alleen op arbeidsonaangename tijdstippen gebruiken, zoals ’s nachts. En wat doe je met een gekloonde stem als de bron bij jouw omroep weggaat? Ga je er dan toch mee door?’
Uitgangspunten
Van Leeuwen: ‘De betrouwbaarheid moet voorop staan, vinden wij.’ ‘Niet alles wat mogelijk is, moet je ook doen,’ zegt Van der Manden. ‘Journalistieke uitgangspunten, zoals hoor en wederhoor, moeten overeind blijven. En het is je journalistieke plicht om een redacteur teksten die met AI zijn gemaakt te laten controleren. Naast ethische en journalistieke aspecten zitten er ook juridische kanten aan, zoals voorwaarden in contracten. En wat gebeurt er als je bijvoorbeeld een opmerking van een wethouder uitzendt, die vervolgens roept dat hij dat niet heeft gezegd maar dat het is gefaket met AI? Kun je dan aantonen dat hij het echt heeft gezegd? Wij zijn tegenstanders van het genereren van nieuws-afbeeldingen met behulp van AI, want daarmee geef je geen beeld van de werkelijkheid maar schep je een andere realiteit. Journalistiek gezien moet je dat niet doen. Maar stel nou dat je een bericht brengt over geweld bij een speeltuin. Plaats je daar een stockfoto van een speeltuin bij, dan denken mensen al gauw dat het bij die speeltuin is gebeurd. Misschien is het in zo’n geval toch beter om een AI-beeld van een speeltuin te gebruiken, die dus niet bestaat, en er uitdrukkelijk bij vermelden dat het met AI is gemaakt. Redacties moeten zich van dit soort vragen goed bewust zijn.’
AI-dag
‘AI is nog volop in ontwikkeling,’ stelt Van Leeuwen vast. ‘Het gaat snel en we moeten er continu mee bezig blijven. Op 7 september organiseren we een aparte dag over AI, met allerlei workshops voor lokale omroepen. Spellingscontrole, audio en video nabewerken en informatie zoeken via Google vinden we gewoon. Maar hoe ver ga je met AI?’ ‘Als je je houdt aan normale journalistieke principes en je redactiestatuut, dek je al heel wat gevaren af,’ zegt Van der Manden geruststellend. ‘We willen dan ook graag kijken naar wat er mogelijk is, waar kansen liggen. Op de AI-dag lanceren we ook een netwerk van AI-ambassadeurs. Zij kunnen voor redacties dienen als aanspreekpunt en kennis verspreiden.’
Kijk voor meer informatie over AI op de website van de NLPO: www.nlpo.nl/AI hier vind je onder meer een informatiepakket en meer informatie over de trainingsdag.
Geef als eerste een reactie