Beeld en Geluid stelt Japanse propagandafilms 1941-1945 beschikbaar

Geconfisqueerd oorlogsmateriaal 75 jaar na bevrijding Nederlands-Indië online

Een unieke collectie van zeventig Japanse weekjournaals uit de jaren 1941-1945 is vanaf vandaag online vrijgegeven door Beeld en Geluid. De door Japanners gemaakte propagandafilms uit het voormalig Nederlands-Indië zijn geconfisqueerd oorlogsmateriaal en tonen nieuws over politieke ontwikkelingen en de oorlog in Zuidoost-Azië. De (Japanse) auteursrechten zijn vervallen, waardoor deze films in het publieke domein zijn en open online beschikbaar worden gesteld. Met deze beschikbaarstelling biedt Beeld en Geluid publiek, onderzoekers en onderwijsinstellingen wereldwijd de gelegenheid om de films te gebruiken voor onderzoek.

Bijzondere Japanse propaganda
Een groot deel van de films heeft een educatief propagandistisch karakter en was erop gericht om de Indonesiërs de Japanse taal en cultuur bij te brengen en gezondheid en hygiëne van de bevolking te verbeteren.

Veel van de films zijn onder dwang vervaardigd in de Nederlandse studio Multifilm Batavia, die al voor de Japanse bezetting in Jakarta was gevestigd. Deze studio, onder leiding van de Nederlandse filmpionier Jan Cornelis Mol, was in die tijd technisch en artistiek vooraanstaand. Mol beheerste diverse technieken zoals micro-cinematografie, versneld en vertraagd filmen, time-lapse, het gebruik van animaties en had ook een duidelijke artistieke inslag. De Japanners dwongen Mol hen te helpen bij het vervaardigen van de Japanse propagandafilms. Mede door de invloed en technieken van Mol zijn de Japanse propagandafilms niet alleen historisch, maar ook film- en cultuurhistorisch van bijzondere betekenis.

Geconfisqueerd oorlogsmateriaal
Deze collectie betreft geconfisqueerd oorlogsmateriaal. De films dateren uit de periode 1941-1945 en zijn afkomstig uit het voormalige Nederlands-Indië. Hier werden zij tijdens de Japanse bezetting door de Sendendu, de propaganda-afdeling van het Japanse militaire bestuur op Java, gebruikt om onder de lokale bevolking filmpropaganda te voeren. Kort na de Japanse capitulatie op 15 aug 1945 is een groot aantal van deze Japanse propagandafilms door de Nederlandse autoriteiten in Indonesië geconfisqueerd en naar Nederland verscheept. De films zijn deel gaan uitmaken van de collectie van het RIOD (later NIOD), waarbij zij na verloop van tijd ter conservering in beheer zijn gegeven bij het toenmalig Film- en Fotoarchief van de RVD, een van de rechtsvoorgangers van Beeld en Geluid. Beeld en Geluid heeft de films in beheer, gedigitaliseerd en vanaf vandaag online beschikbaar gesteld.

De beschikbaarstelling is mede mogelijk door voorafgaand onderzoek in samenwerking met NHK Enterprises, de Japanse publieke omroep.

Het materiaal is beschikbaar via: