‘Human Flow’ van de Chinese kunstenaar activist Ai Weiwei is een getuigende documentaire waarin Ai Weiwei, die tegenwoordig als balling in Berlijn woont, vluchtelingen in 23 landen filmt, die daar al een tijd vastzitten of onderweg zijn naar een beter leven. In Amsterdam neemt Ai Weiwei momenteel ook deel aan het lichtevenement ‘Amsterdam Light Event’. Met zijn bijdrage ‘Thinline’, een 6.5 kilometers lange oplichtende rode glasvezelkabel die door de Amsterdamse grachtengordel loopt en het gebied begrensd, wil hij de betekenis van grenzen ter discussie stellen.
Je zou van een kunstenaar een kunstzinnige benadering van zijn onderwerpen kunnen verwachten. Maar een streven naar schoonheid of transcendentie is bepaald niet het doel dat Ai Weiwei nastreeft. Wanneer hij iets creëert of neerzet wil hij daarmee aandacht trekken en aandacht vragen voor een issue. “Kunst is voor mij per definitie politiek”, zegt hij.
In de documentaire ‘Human Flow’ is er toevallig een suggestie van kunstzinnigheid. Wanneer de camera van grote hoogte een vluchtelingenkamp abstraheert tot een raadselachtig schilderij, schrik je naarmate de camera de grond nadert. En daar is de schok. Wat eerst voor filmische schoonheid doorging, blijkt een stille aanklacht te worden. Die mieren in de woestijn, op de paadjes tussen de (eerder nog abstracte) tenten, zijn mensen. Het beeld vertelt daarmee iets over de nietigheid van een mens op aarde en de anonimiteit van degenen die hier vluchteling zijn. Lijkt het. Want vervolgens is er – afgezien van snel voorbijvliegende citaten van dichters – geen sprake meer van kunstzinnige beelden in de 140 minuten durende journaal-achtige registratie van vluchtelingen. Het is, gezien het onderwerp, een hachelijke zaak om deze vorm te veroordelen.
In de media werd al gerept over empathiemoeheid van het publiek met betrekking tot vluchtelingen. Dat kan zo zijn. Maar juist daarom is het van belang dat filmmakers werkelijk iets toevoegen aan het onderwerp. Een documentaire die dat heel goed doet door heel dicht bij zijn onderwerp (de bewoners) te komen, is ‘The Long Season’ van regisseur Leonard Retel Helmrich, die zich afspeelt in een vluchtelingenkamp in Libanon.
Human Flow Regie: Ai Weiwei. Duitsland. 140 minuten. Nu in de bioscoop.
The Long Season. Regie: Leonard Retel Helmrich. Nederland 115 minuten. Nu in de bioscoop.
Amsterdam Light Event 30 november t/m 21 januari 2018.
Dineke de Zwaan journalist, tekstschrijver, researcher, recensent, redacteur. Voor alles wat met media, film, fotografie, kunst, cultuur en educatie te maken heeft.
Geef als eerste een reactie