Blog Sybrand Verwer: Achter de kuchknop (deel 31, juli 2024)

Sommige verhalen bij de radio blijven verborgen voor de luisteraar, soms maar beter, soms ook jammer ter lering ende, vooral, vermaak. Het zijn de verhalen van programmamakers en technici die zich achter de kuchknop afspelen in de studio en op locatie. Elke maand een nieuw bericht van achter die knop, mogelijk door de tijd niet meer geheel accuraat, licht aangesterkt of afgezwakt, waarvoor excuses.

De Citroën CX is een schitterende wagen, maar sommige onderdelen van dit Franse Wonder op Wielen zijn storingsgevoelig. Door een van die gevoelige onderdelen kwam de uitzending van Radio Tour de France op woensdag 19 juli 1989 in gevaar en dat was juist de dag waarop Gert-Jan Theunisse op de Alpe d’Huez de bolletjestrui zou veroveren.

Hoe kwam destijds het verslag van Leo Driessen achterop de motor bij Raymond Nackaerts aan in de radiostudio te Hilversum? Op die motor was in enkele koffers zend- en ontvangstapparatuur ingebouwd. Het signaal van de motor ging naar een vliegtuig dat zijn rondjes draaide boven de Tour. Hierin was ook de nodige apparatuur geïnstalleerd. Via dit vliegende relaispunt werd het radiosignaal weer omlaag gestraald naar een reportagewagen die halverwege de etappe stond opgesteld, het zgn. tussenpunt. Destijds was dat een Citroën CX 2500 Diesel. Eind jaren ’80 had het NOB (facilitair bedrijf), diverse CX’en in gebruik die als reportagewagen waren ingericht.

De Franse PTT knoopte achterop die CX enkele draadjes vast en via deze lijnverbinding kwam het signaal in studio RK4 in het Audiocentrum te Hilversum terecht. Is de etappe over de helft dan ging het vliegtuigsignaal naar de tweede reportagewagen die bij de finish stond en kon het tussenpunt inpakken. Ook bij de finish schroefde een Franse postbode draadjes aan deze wagen en dat signaal bereikte eveneens Hilversum.

De Tour de France van 1989 werd een historische editie. Gert-Jan Theunisse won de 17^e etappe die eindigde op de Alpe d’Huez en hees zich in de bolletjestrui. Maar door een ongeluk met een van de CX’en kwam de uitzending juist op die dag in gevaar. Hoe dan? Even een dag terugspoelen, dinsdag 18 juli was de dag voorafgaand aan de Alpe. Die middag vertrok technicus Bert van Putten met zijn CX diesel, met nummerbord BY-39-ZT, vanaf het tussenpunt naar de locatie voor de avonduitzending op radio 1 voor Veronica (toen nog niet commercieel maar wel met veel luisteraars). Verbinding met het tussenpunt was niet meer nodig, het vliegtuig straalde inmiddels de finishwagen aan dus hij kon op pad. Dat pad ging behoorlijk bergafwaarts met een flink aantal haarspeldbochten. Bert en CX miste in een van die spelden een stuk bocht en daardoor knalde de CX met een stevige klap tot stilstand tegen de vangrail. Bert kwam vrij met de schrik echter de schade aan de wagen was dermate ernstig dat deze uit de koers genomen moest worden. Maar de Tour wacht op niemand, ook niet op Bert en een gestrande radiowagen. De technicus bij de finish, Jan Wagendrever, reed na afloop van de etappe naar de Veronicalocatie, want ook Lex Harding wacht op niemand. De balans opmakend; voor de volgende etappe was het noodzakelijk dat er vanuit Nederland een vervangende wagen richting Frankrijk zou vertrekken. Planning radio werkte uitermate snel aan een oplossing. Er stond nog een CX in het reportagecentrum aan de Nieuwe Havenweg, een technicus werd ook snel gevonden. Dat was Paul Swart, juist op die dag vierde hij zijn 40^ste verjaardag dus hij ging van het ene feest naar het andere. In de loop van de vooravond stapte hij in de CX en neuriede zachtjes ‘Ik ga naar Frankrijk’. Streven was dat hij ergens rond 11 uur de volgende ochtend de reportagewagen zou overdragen aan Bert. De reis door België verliep voorspoedig, te voorspoedig. De CX is een fraai stukje Franse techniek, maar alles kan stuk. In het donkere België begaf de dynamo van de CX het. Geen dynamo, dan laadt de accu niet op. En dan dooft op enig moment de verlichting. Niet handig midden in de nacht. Paul trof ergens langs de weg een café met een 220V stekkerdoos. Voordeel van de radio-CX, achterin zit een complete spannings-installatie en met de 220V haspel werd zo de accu van de wagen weer opgepept. Deze truc werd nog een keer herhaald en de Franse grens werd gepasseerd. Er glooide weer licht aan de horizon, dus het beroep van de verlichting op de accu verminderde. De geplande ontmoeting tussen Paul en Bert werd een feit, de diesel van de CX bleef draaien, met een lege accu krijg je geen diesel op stoom. Bert kon vertrekken naar het tussenpunt voor de uitzending van Radio Tour de France. In het platte vlak ging alles goed, maar in een bergachtig gebied moet ook menig colletje genomen worden. Dan wordt de dieselmotor warmer, die moet gekoeld worden. Maar de thermisch geschakelde ventilatoren hebben stroom nodig, die moest de accu leveren, edoch door een defecte dynamo hield dat snel op. Bert, inmiddels een vangrail wijzer, kwam op een lumineus idee. Tot de standaarduitrusting van de CX-radiowagen, behoorde een set wandelzenders, de gekende Sennheiser WZ’s. Die gingen vergezeld van enkele losse 12 volt accu’s. Met wat kunst & vliegwerk verbond Bert een WZ-accu met de ventilatoren en kon er weer een stukkie gekoeld gereden worden. Dit kunstje herhaalde hij nog een aantal keer en zo bereikte hij hijgend het tussenpunt. De luisteraar van Radio Tour de France was op die woensdag 19 juli 1989 getuige van de winst van Gert-Jan Theunisse op die beroemde bergtop in Frankrijk dankzij de inventiviteit van twee technici. In de studio in Hilversum was de feestvreugde ook groot, Koos Postema werd bejubeld vanwege zijn laatste uitzending voor de NOS onder meer met een afscheidsrede van Ab Kaashoek (“ja, beste liefhebbers van die schiiiiiiiiiitterende la Tour de la France!”). Koos ging zijn geluk beproeven bij TV10. Parijs was nog ver maar van Hoogezand tot Sappemeer was de uitzending van Radio Tour de France gered, zo’n zomer blijft je bij.

Volgende maand een nieuwe Kuchknop vanaf het Northsea Jazzfestival eind jaren ’80 in Den Haag. Enthousiaste radiotechnici richten backstage een complete audio-copyshop in, maar niet voor bedoeld voor de uitzending.

Bijdragen blijven welkom: sybrand.verwer@gmail.com