Blog Sybrand Verwer: Achter de kuchknop (deel 34, oktober 2024)

Sommige verhalen bij de radio blijven verborgen voor de luisteraar, soms maar beter, soms ook jammer ter lering ende, vooral, vermaak. Het zijn de verhalen van programmamakers en technici die zich achter de kuchknop afspelen in de studio en op locatie. Elke maand een nieuw bericht van achter die knop, mogelijk door de tijd niet meer geheel accuraat, licht aangesterkt of afgezwakt.

‘Drie Door het Lint!’ Onder die noemer werd met veel spektakel op woensdag 14 oktober 1987 het nieuwe Radio 3 Centrum geopend, ondergebracht in het Muziekpaviljoen op het Omroepkwartier (tegenwoordig Mediapark geheten). Bij velen vooral bekend als de veelkleurige studio’s met de onverwoestbare MBI-mengpanelen. Het werd natuurlijk ook wel tijd, de oude ECK3 (Eind Controle Kamer 3) was wel toe aan een stukje vernieuwing voor de luisteraar, maar vooral voor de programmamakers. Een DJ-tafel met slechts zes faders, maar drie jinglemachines, een ongezellige ruimte met vier verdwaalde Philipsspotjes op een gammele lichtrail. Nee, dan het Nieuwe Centrum; twee ruime DJ-studio’s met twintig faders voor de Dj’s, vijf Sonifex jinglespelers. Twee hoogst ingewikkelde Philips Cd-spelers, nieuwe EMT-draaitafels en dat alles ondergebracht in een sfeervolle ruimte met, voor die tijd, hippe kleuren, paars en groen. En uiteraard sfeervolle verlichting.

Bij alle officiële gebeurtenissen op de radio meldt zich altijd een medewerker van de fonotheek met een blanco Agfa recorderband voorzien van het label ‘Historisch Archief’ (HA). Deze opening was een officiële gebeurtenis en die moest dus voor de eeuwigheid worden vastgelegd in het HA. Tussen de twee DJ-studio’s bevond zich de grote ECK bemenst door een technicus van de NOS. Zijn taak was het die dag de band van de fonotheek op een van de vier aanwezige Telefunken machines te leggen en op het juiste moment op Rec én Play te drukken, da’s niet moeilijk, elke technicus kreeg in die tijd een uitgebreide cursus van twee maanden op het opleidingsinstituut van de omroep: Santbergen. De opening was gepland om 18.00 uur tijdens de Avondspits met Frits Spits, hét moment voor dit stuk radiohistorie. Ruim op tijd had NOS-technicus Friso Schoone in de ECK de band in opname gestart en uiteraard gecontroleerd of het geluid ook op de band terecht kwam.

Kort na 18.00 uur verzocht Frits in de grote DJ-ruimte aan de toenmalige directeur van de Divisie Radio van het Facilitair Bedrijf van de NOS, Emile Lohman, een symbolische handeling te verrichten als opening. Er moest een lint doorgeknipt worden, ‘Drie Door het Lint’ was tenslotte de titel van het evenement. Emile nam plaats achter de gastmicrofoon en nam de schaar ter hand. Frits had een stuk van een bandrecorderband gespannen tussen hem en Emile. Dus het doorknippen van die band was symbolisch, alleen zichtbaar voor de aanwezigen. Frits legde de luisteraar duidelijk uit was er stond te gebeuren. Emile sprak de historische woorden: “Hiermee open ik het Radio 3 Centrum op het Omroepkwartier in Hilversum!” De schaar deed zijn werk en toen… werd het stil op de radio, slechts 10 seconden maar wel oorverdovend stil. Wat niemand wist was dat Frits met Friso had afgesproken dat hij op het schaarmoment van Emile, in de ECK met één druk op de knop het hele nieuwe Radio 3 Centrum zou uitschakelen, zo gebeurde. Alle apparatuur viel stil. Een kort moment daarna draaide Friso met zijn speciale Kesosleutel de installatie weer aan. In die tijd was alles nog analoog, dus geen geschakelde voedingen en harde disken die opstarttijd nodig hadden, alle apparatuur kwam met enkele korte tikken weer tot leven. Maar met het stroomloos maken van de hele hut stopte ook de band van het Historisch Archief. Die werd pas een minuut later weer gestart toen Frits de eerste plaat had gestart, toepasselijk ‘Radio’ van de Dolly Dots. Het moment waar het allemaal om ging, inclusief het stiltemoment mist dus in het Historisch Archief. Dat is inmiddels ondergebracht bij Beeld & Geluid.

Maar er zal toch wel iemand zijn die thuis op een cassetterecorder rec & play ingedrukt heeft en zo het hele uur, inclusief de 10 seconden stilte en de aansluitende ontsteltenis van Frits en Emile vastgelegd heeft? Jazeker! Dat was de toen 18-jarige Bert Kranenbarg. Tegenwoordig presenteert hij van maan- t/m donderdag op NPO Radio 5 van 16.00 – 18.00 uur zijn programma ‘BertOp5’ bij KRO-NCRV. In oktober 2023 eerde Bert Frits t.g.v. diens 50-jarig jubileum met een podcast in de serie ‘Radioreuzen’, terug te horen op de site van NPO-radio 5.

Fragment 1: Het moment waarop Emile Lohman de band doorknipt zoals bewaard in het Historisch Archief van Beeld & Geluid, hier mist een stuk.

Fragment 2: Het moment waarop Emile Lohman de band doorknipt zoals vastgelegd op cassette door Bert Kranenbarg, we horen we Frits roepen: “Dat is de verkeerde band! Meneer Lohman hebben ze u dat niet verteld, u heeft de verkeerde band doorgeknipt!”

Met dank aan Bert Kranenbarg.

Een historische blik in het Muziekpaviljoen: https://www.polyxenos.nl/page28/page28.html

Volgende maand een nieuwe Kuchknop. 

Dan het verhaal hoe onbedoeld eind jaren ’90 een programma van een ziekenomroep in de nacht is uitgezonden via de middengolfzender van Radio 5.

Bijdragen blijven welkom: sybrand.verwer@gmail.com