Het beeld dat na de publicatie van het rapport Van Rijn (Onderzoekscommissie Gedrag en Cultuur Omroepen) bijblijft is dat van een gesloten club, onder leiding van eindredacteuren die de nodige competenties missen, egocentrische presentatoren met een goddelijke status waaraan kritische reflectie niet is besteed, vriendjespolitiek, pesterijen, seksueel grensoverschrijdend gedrag, topmanagers die te lang op hun plek blijven zitten in een systeem waarin vooral de resultaten in termen van kijkcijfers en marktaandelen tellen en de menselijke maat uit het oog is verdwenen. Je zou het verwachten bij een commercieel mediabedrijf met een Angelsaksische bedrijfscultuur, maar het is het portret dat de commissie Van Rijn van de publieke omroep schildert, als je alle sociale wenselijkheden en verzachtende kanttekeningen even overslaat (want ja: er gaat ook veel goed). En dan in het bijzonder gekoppeld aan de interne cultuur van programma’s als De Wereld Draait Door, NOS Sport en (in mindere mate) NOS Nieuws. Deze bedrijfscultuur heeft in de persoonlijke verhoudingen door de hele publieke omroep een spoor van vernielingen getrokken, vele malen groter nog dan op grond van eerdere publicaties hierover vermoed kon worden, zo blijkt.
- Er moet drastisch iets veranderen, concludeert Van Rijn in zijn rapport en gebeurt het niet dan zou de uiterste consequentie intrekking van de omroeplicentie moeten zijn voor de omroepen die opnieuw de fout ingaan.
- Om vriendjespolitiek voor te zijn moet de benoemingsduur van topmanagers bij de publieke omroep in de visie van Van Rijn worden beperkt. Gevoelens van machtsmisbruik, en het ‘kopen’ van loyaliteit worden bevorderd wanneer medewerkers langdurig afhankelijk zijn van de beslissingen van enkele personen of wanneer teveel verantwoordelijkheden bij één persoon worden belegd, aldus het rapport.
NPO bemoeide zich met de bedrijfsvoering van DWDD
Problematisch in de relaties rond DWDD was o.a. de manier, zo meldt het rapport, waarmee, directeur video van de NPO (Frans Klein) directe bemoeienis had met de productie van het programma zelfs tot op het niveau van contractbesprekingen met de presentator. Volgens de directie van BNNVARA werden Matthijs van Nieuwkerk en zijn programma vanuit het bestuur van de NPO beschermd. Van Rijn constateert dat de NPO zich bij De Wereld Draait Door in vergaande mate bemoeide met de bedrijfsvoering en zo de VARA het morele gezag over het programma ontfutselde hetgeen het aansturen van presentator, eindredacteuren en medewerkers bemoeilijkte. Overigens is duidelijk dat zonder deze hinderlijke bemoeienis de omroep in kwestie ook vele steken liet vallen en discussies het liefst uit de weg ging om het succes van het programma en de presentator niet al te zeer in de weg te zitten. De medewerkers betaalden daarvoor de tol.
Het beeld dat Van Rijn rond DWDD schetst is niet fraai. Er was sprake van frequente, disproportioneel heftige en negatieve verbale uitlatingen, met name door de presentator vooral rondom repetities vlak voor de uitzending. DWDD-medewerkers geven aan, dit gedrag als zeer intimiderend te hebben ervaren. Een tweede patroon dat de onderzoekers ontdekten is onvoorspelbaarheid van de presentator, zowel richting personen als op inhoud. De wispelturigheid in persoonlijke voorkeuren kwam o.a. tot uiting in het accepteren of afwijzen van onderwerpen die medewerkers tijdens redactievergaderingen aandroegen. Een gevolg was dat er regelmatig ideeën van anderen werden ‘gestolen’ om zo bij de presentator in een gunstig daglicht te komen. Ook gebeurde het dat ideeën werden geruild. Dan werd een programmavoorstel door iemand anders dan de bedenker te berde gebracht, om te voorkomen dat zo’n idee op basis van een persoonlijke antipathie werd afgewezen.
Matthijs genoot bescherming
Matthijs van Nieuwkerk genoot volgens het rapport de bescherming van de BNNVARA directie. Hij werd gezien als de beste programmamaker van Nederland en DWDD als het beste programma van, in ieder geval, de publieke omroep, waar andere belangen ondergeschikt aan waren. Als gevolg hiervan meende de directie dat het gerechtvaardigd was de presentator allerlei privileges te verlenen, en hem uit te zonderen van bepaalde richtlijnen die voor alle andere personeelsleden golden. Dit deed de directie zonder oog te hebben voor het feit dat dit voeding gaf aan het beeld dat de presentator verheven was
boven ‘gewone’ collega’s en dat de gewone regels voor hem niet golden. De commissie is van mening dat de risico’s van deze houding – zowel voor de presentator als voor de overige medewerkers – onvoldoende zijn onderkend. Ook bekende presentatoren moet vaker een kritische spiegel worden voorgehouden, zegt de commissie.
Bij NOS Sport leerden ze weinig
Ook NOS Sport en NOS Nieuws scoren stevig als het gaat om (seksueel) grensoverschrijdend gedrag, pesterijen en intimidatie, zo meldt de commissie, hoewel daarover al in 2008 waarschuwende signalen kwamen. Bij beide afdelingen is nog steeds sprake van meer grensoverschrijdend gedrag dan in de rest van de landelijke publieke omroep. Leidinggevenden bij de NOS geven blijk van beperkte kennis omtrent gedrag en cultuur op de werkvloer, zoals de invloed van status, macht, en groepsprocessen op omgangsvormen en onderlinge gedragingen. ‘Degenen die verantwoordelijk zijn voor het aansturen
van medewerkers blijken daarnaast onvoldoende op de hoogte te zijn van de verschillende vormen waarin grensoverschrijdende gedragingen zich kunnen voordoen’.
Pleidooi voor onderzoek naar zakelijke belangen van presentatoren
Kortom: het vrolijke beeld van een gezellige familie dat de publieke omroep in zijn eigen programma’s frequent en graag tentoonspreidt, blijkt voor een deel een façade. Wat Van Rijn betreft zijn de onderzoekers nog lang niet klaar. Er moet wat de commissie betreft nog onderzoek komen naar de geldstromen van de publieke omroep naar commerciële productiehuizen en de zakelijke belangen van presentatoren die met die productiehuizen zijn verbonden. In Hilversum weet intussen iedereen wat daarmee dan wordt bedoeld: bestaan er constructies waarmee presentatoren via deze productiehuizen de Balkenendenorm ontlopen? Het -overigens niet door Van Rijn uitgesproken- vermoeden is ja. Bewijzen (ten gunste of ongunste) ontbreken omdat productiehuizen tot nu toe buiten elke vorm van onderzoek zijn gebleven. Van Rijn pleit voor vervolgonderzoek.
Vreemd dat niemand het heeft over de ladingen witte poeder die Van Nieuwkerk snoof.
En daar word je nou eenmaal onvoorspelbaar en explosief/agressief door.
Dat is me nogal een beschuldiging die je daar opschrijft. Heb je bewijzen voor die mededeling?
Daar had ik nog niet eens aan gedacht Daniël, daar zit wat in.
Kijk maar naar de vele idioten op de weg na gebruik.
Maar dat is verder geen excuus voor z’n gedrag natuurlijk.
Interessant is het dat verhalen over nepotisme en wangedrag al wat langer in Hilversum rondzingen. Het soort vriendjespolitiek dat het rapport beschrijft herken ik wel, maar het gaat véél en veel verder in de historie terug. Wat kan de heer Verlindt ons daarover vertellen? Hij moet in zijn actieve jaren toch ook wel het één en ander gezien en gehoord hebben? Is een beschrijving daarvan niet veel interessanter dan citeren uit een rapport dat zo’n beetje elk in omroep geïnteresseerd persoon inmiddels van kaft tot kaft gelezen zal hebben?
De kanonnen worden nu gericht op Van Nieuwkerk, die als dé tv-maker van de eeuw werd gezien. Als je in de uitzendperiode van DWDD een béétje scherper keek dan de gemiddelde Nederlander kon je zonder dat onderzoek allang weten dat er iets niet deugde.
Steeds weer dezelfde koppen aan die praattafel en meneer Van Nieuwkerk zelf die zijn gasten vaak niet bepaald hoffelijk het woord ontnam. Peter R. de Vries is volgens mij één van de weinigen, zoniet de enige, geweest die ‘m op z’n donder durfde te geven. Hoge bomen vangen veel wind, maar er waren (en zijn) wel wat meer hoge bomen natuurlijk.
Ik breng berichtgeving in juli 2022 maar even in herinnering: gedonder rond Jeroen Pauw (https://www.nu.nl/media/6212389/waarom-er-onderzoek-wordt-gedaan-naar-het-te-hoge-salaris-van-jeroen-pauw.html). Die naam zie ik niet in die context in de media verschijnen. Mijnheer Witteman die én een salaris van de omroep opstreek én in de tussentijd politici (ongetwijfeld dik betaald) mediatrainingen zou hebben gegeven. Die kon ik al jaren geen onafhankelijk journalist meer noemen. (Categorie: links lullen, rechts zakken vullen.)
Er waren wel meer grenzen die de publieke omroep overschreed. De discussie over wat wél en wat geen sluikreclame was (TROS, AVRO…). De publieke omroep die commerciële collega’s met politiek gedoe buiten de deur hield, blijkbaar omdat die zogenaamde non-commerciële publieke omroep er allerlei handeltjes op na bleek te houden. Dat schuurt… Vertel mij niet dat de KRO in die dagen niet aan sluikreclame deed. Ik herinner me het beeldmateriaal van de kleurentelevisies nog goed.
Meneer Brinkman weet er waarschijnlijk nog alles van. Ik herinner me het gedoe om TV 10, Cable One, Veronica, de REM, de PHOHI, Radio Luxemburg… Politieke spelletjes, gedonder om geldstromen die er niet mochten zijn, de uitwassen die over de laatste tien, twintig jaar boven water komen, de puinhoop bij Hilversum III waar de ego’s over elkaar heen rolden. (https://www.jingleweb.nl/wp-content/uploads/2013/03/Felix-Meurders-over-jinglegebruik-van-Hilversum-3-in-1971.mp3, https://www.delpher.nl/nl/kranten/view?query=joost+den+draaijer+hilversum+III&coll=ddd&identifier=ddd:011198680:mpeg21:a0220&resultsidentifier=ddd:011198680:mpeg21:a0220&rowid=1 Zomaar twee voorbeelden waarin daar kritiek op wordt geuit.)
Wat ik maar aangeven wil: er zijn véél meer personen van wie de handel en wandel diepgaander onderzocht moet worden; in een verder verleden en in connectie met de politiek die in dit dossier ook niet bepaald schone handjes heeft. De publieke omroep kost Nederlanders klauwen met geld. Het lijkt me dan niet anders dan logisch dat het héle verhaal boven water komt en niet alleen een rondje misstanden uit… wat zal het zijn…? De afgelopen twintig jaar?
En alleen de omroep zelf? Als blijkbaar een paar miljoen voor een ‘diepgaand onafhankelijk onderzoek’ naar een Nederlands slavernijverleden van ruim 200 jaar terug kan worden uitgetrokken, ach… dan kan ook wel een paar miljoen aan onderzoek naar pakweg 100 jaar wanpraktijken van de publieke omroepen worden gespendeerd; toch?
De historie van het wangedrag binnen de publieke omroep gaat veel en veel verder terug dan wat in dit rapport wordt omschreven. De zaak is vanuit historisch oogpunt voor mij ernstiger dan hij nu lijkt. Het gaat wat mij betreft inmiddels om de legitimiteit, het bestaansrecht van een instituut vanuit breed maatschappelijk en historisch perspectief. Een instituut dat burgers jarenlang miljarden heeft gekost. Voer voor historici was het al. Zou het niet eens tijd worden dat een waarheidscommissie de v o l l e d i g e historie van het Hilversums wangedrag onderzoekt en publiceert?
Denkt u niet, mijnheer Verlind, dat uiteindelijk de conclusie van een volledig, nauwkeurig en onafhankelijk onderzoek weleens zou kunnen zijn dat de publieke omroep -in z’n voormalige en huidige hoedanigheid- zijn recht op voortbestaan allang verspeelde? Laat u dáár eens uw licht over schijnen inplaats van uit een rapport te citeren.
Ik daag u uit…
U hoeft mij niet uit te dagen want mijn ervaringen met de publieke omroep en de verwording van het bestel door verkeerd ingrijpen door de politiek heb ik beschreven in mijn recente boek ‘Een schitterende slangenkuil’. Het is actueler dan ooit.
Natuurlijk is dit al tientallen jaren aan de gang. Ook nog een klein maar typerend voorbeeldje: vroeger (eind jaren 80/begin jaren 90) werd de TV Show van Ivo Niehe gesponsord door Philips. Er stonden dan ook altijd grote Matchline kleurentelevies en stereotorens van Philips duidelijk zichtbaar in de studio. De optredende artiesten waren ook doorgaans uit de Philips stal. Toeval? Natuurlijk niet.
Nou kwam echter op een gegeven moment Bon Jovi langs en die zaten dus niet bij Philips edoch bij Sony? En wat gebeurde er? Ja hoor: al die Philips-tv’s in het decor waren gedurende die ene aflevering opeens vervangen voor Sony exemplaren.
Post scriptum: het zou fijn zijn als ik op enter druk, dat het cms van Spreekbuis ook een blanco regel genereert. Dat zou de lay-out van mijn commentaar toch een stuk leesbaarder maken :o)
Post scriptum II: wat opvallend dat ik een kritische reactie op het verhaal van mijnheer Verlind plaats en het binnen een halve minuut van deze site verwijderd blijkt te zijn…
Techniek of mens?
Het staat er gewoon hoor. Niet zo achterdochtig zijn.
stoppen met de focus op kijk- en luistercijfers. salaris echt maximaliseren. omroepen programma’s laten maken, geen gezeur en bemoeienis met een npo leidinggevende. npo deelt uren in naar grote van omroep, voor de rest niet meer mee bemoeien.
dus geen top 2000 maar muzikale fruitmand en ncrv zaterdag sport. voro top lijstjes en 1 smoel ga je naar de commercielen.
En Hilversum 3 gewoon om zes uur uit.