Blog Ton Verlind: Op1 en de Corona-crisis: Kritiek was ongewenst

Bij de talkshow Op1 van de publieke omroep bestond tijdens de coronaperiode een sterke beweging om deskundigen die kritiek leverden op het overheidsbeleid neer te zetten als ‘monsters’. Het programma nam onvoldoende afstand van de overheidscommunicatie die er op gericht was om mensen bang te maken en de publieke omroep deed eraan mee. Dat zegt Jort Kelder in zijn Jortcast #51. Hij was ten tijde van de coronacrisis namens Omroep WNL zelf een van de presentatoren van Op1.

Prof. Dr. Ira Helsloot, hoogleraar Besturen en Veiligheid aan de Radboud Universiteit Nijmegen, was volgens Kelder een van de deskundigen die op de virtuele zwarte lijst van het programma stond. Helsloot bevestigt: ‘Ik was al snel niet meer overal welkom’. De wetenschapper die kanttekeningen plaatste bij de effectiviteit van het coronabeleid van het kabinet Rutte, beschrijft hoe hij met zijn betoog tijdens een van de uitzendingen werd ingeklemd tussen emotionele interviews, bijvoorbeeld na een verpleegster die ‘totaal alle ellende over zich heen had gekregen’. Zijn rationele verhaal had in die setting geen kans, vindt hij. De manier waarop de publiciteit werd gestuurd noemt hij ‘een knap staaltje vakmanschap’.

 Neergezet als iemand die bejaarden wilde doden

Kelder had een vergelijkbare ervaring toen hij in het nieuws kwam met zijn uitspraak dat het overheidsbeleid teveel gericht was op het redden van ‘oude, dikke, rokende mannen’, ten koste van veel anderen. ‘Ze hadden me neergezet naast een hoofdverpleegkundige. Toen ik mijn betoogje gedaan had pakte hij me vast en zei: ’als het slecht gaat met jou, dan ga ik toch ook jou helpen’. Volgens Jort bood de hoofdverpleegkundige jaren later zijn excuses aan met het argument dat de redactie hem had aangezet om dit te doen ‘om het contrast te maken’. Kelder: ‘Ik moest als een monster neergezet worden die bejaarden wilde doden. Echt waar!’.

De onthullingen over de informatievoorziening van de publieke omroep tijdens de coronacrisis zijn opmerkelijk, omdat de Jortcast een programma is van AvroTros, dus van de publieke omroep zelf. Jort omschrijft de talkshow Op1 tijdens crisistijd als ‘een programma, waar je werd uitgenodigd als je Ab Osterhaus heette’. Osterhaus was fervent voorstander van lockdowns. ‘Hij wilde de boel sowieso dicht’. Volgens Kelder zat er zowel bij de publieke als commerciële omroep vooringenomenheid in de verslaggeving. ‘De vragen van de NOS- en RTL-verslaggevers bij de persconferenties kwamen neer op: ‘kan die lockdown niet wat harder, want opa en oma gaan dood’. Dat was de toon die domineerde’. Die aanpak leidde tot angst bij de kijkers, vindt hij. Achteraf wordt de effectiviteit van de lockdowns ernstig betwijfeld. De schade ervan was groter dan het voordeel, zo luidt de conclusie in deze uitzending. 

De publieke omroep had de berichtgeving allang moeten evalueren

In zijn podcast doet Jort Kelder samen met Ira Helsloot, prof. Dr. Marcel Levi, internist en tijdens de coronacrisis CEO van de University College London Hospitals en wetenschapsredacteur Maarten Keulemans van de Volkskrant, wat de publieke omroep allang in een avondvullend televisieprogramma zélf had moeten doen, namelijk de rol evalueren die de media in het algemeen en de publieke omroep in het bijzonder vervulden in de informatievoorziening tijdens de coronacrisis.

Weinig waardering in de Jortcast voor premier Rutte. Hij dook weg en verschuilde zich achter wetenschappelijke adviezen die vaak niet werden opgevolgd. Marcel Levi kijkt met zijn kennis van de situatie in Engeland met verbazing naar het functioneren van het Nederlandse OMT, waar de meningen vaak uiteenliepen.

De wetenschappers van wie de adviezen niet werden opgevolgd konden daarna in een van de talkshows hun ongenoegen uiten. ‘Het is uniek in de wereld dat ze ’s avonds bij Op1 hun gelijk konden halen. Dacht je nou echt dat je als lid van het Engelse OMT ’s avonds op de televisie mocht? Dan werd je à la minute ontslagen’. Het slechte communicatiebeleid van de overheid leidde tot verlies van draagvlak voor het overheidsbeleid, zo luidt de conclusie. 

Twijfel over herkomst van het virus 

Ten aanzien van veel coronamaatregelen concludeert het programma dat ze niet werkten of de problemen verergerden. Over een aantal punten blijven Helsloot, Levi en Keulemans het oneens. Bijvoorbeeld over de herkomst van het virus. Kwam het van de versmarkt van Wuhan en had het een natuurlijke oorsprong of ontsnapte het uit een laboratorium? Keulemans gelooft net als veel wetenschappers in de versmarkt-theorie. Maar de twijfel daarover is in de loop van de jaren gegroeid, hoewel niet bij Keulemans. In de Jortcast gaf dit aanleiding tot een vermakelijke discussie

Helsloot: ‘De grote Marion Koopmans heeft deze week op twitter gezegd: ik denk dat de kans 50/50 is’.

Keulemans: ‘Je zit diep in de desinformatie. Dat is een clipje uit een eerder interview’.

Helsloot: ‘Je moet even je eigen social media gaan volgen. Dit is een tweet van deze week’.

Keulemans: ‘Sinds wanneer is Marion Koopmans de maat der dingen?’.

Helsloot: ‘Maarten, hoor nou toch wat je doet! Je zegt dat het onzin is. Dat het een oude tweet is. Ik wijs je op het feit dat het een tweet is van deze week en dan is het opeens niet relevant’. 

De fitty tussen Keulemans en De Hond zet zich voort 

De fitty met Maurice de Hond blijft de achilleshiel van Maarten Keulemans, zo bleek. De Hond constateerde op basis van cijferanalyses al vroeg aan het begin van de pandemie dat het virus op een andere manier werd verspreid dan tot dat moment werd aangenomen. Niet via direct contact of handen schudden of grote druppels maar via kleine druppels door de lucht (aerosolen). Het hermetisch sluiten van verpleegtehuizen om besmetting te voorkomen was aan het begin gangbare praktijk. De Hond legde als een van de eerste burgerjournalisten de nadruk op het belang van ventileren, maar werd te vuur en te zwaard bestreden door Maarten Keulemans, de wetenschapsjournalist van de Volkskrant. ‘Heb je daar spijt van?’, vroeg Kelder. Het antwoord kwam neer op een nee.

Volgens Marcel Levi had De Hond wel degelijk gelijk. ‘Hij kreeg het alleen niet’, voegt hij eraan toe.

TON VERLIND

Ps: deze samenvatting beperkt zich tot de delen van de uitzending die gaan over de informatievoorziening. In het programma van bijna anderhalf uur komen verschillende andere aspecten nog aan de orde, waardoor een compleet beeld ontstaat. Wil je het hele programma zien, klik dan op de button.