De eerste eigen studio van de Vara

De redactie van Aether is bezig met de eerste inventarisatie van alle Hilversumse gebouwen die huisvesting boden/bieden aan omroepactiviteiten.

In de juli-aflevering van het tijdschrift over de geschiedenis van de omroep en de fonografie is een voorlopige lijst met honderd panden opgenomen. Bij deze ’eerste poging’ is een plattegrond gevoegd. Aether vraagt alle lezers om deze kaart te bekijken en naast hun eigen herinneringen en kennis te leggen. Die mogen gemaild worden naar: nieuwenhuijsenbas@gmail.com. Later in dit ’jubileumjaar’ – ’100 jaar Mediastad’ – publiceert Aether een vollediger kaart.

De redactie van De Gooi- en Eemlander wil hier graag aan meewerken door het publiceren van een serie artikelen. In elk verhaal staat een, doorgaans wat minder bekend, Hilversums ’omroeppand’ centraal. In deze eerste aflevering in de serie ’Hallo, Hier Hilversum!’ aandacht voor Stationsstraat 28. Op dit adres zat vroeger Hotel-café-restaurant ’Du Commerce’.

Zowel de Vara als de KRO huurden daar enige tijd een zaaltje om te dienen als studio. Het ’inwonen’ bij een luidruchtig horeca-etablissement pakte niet altijd gelukkig uit.

Radio Amateurs

De Vereeniging van Arbeiders Radio Amateurs, opgericht op 1 november 1925, zond in het begin uit vanuit de studio van de Nederlandse Seintoestellen Fabriek aan de Jan van der Heijdenstraat.

Daar vroeg de V.A.R.A. ’inwoning’ wanneer de omroep weer eens een paar tientjes over had, schrijft Meyer Sluyser in ’Een klein mannetje met een klein potloodje’. Dit boekje verscheen in 1965 ter gelegenheid van het 40-jarig bestaan van de omroep. Sluyser – journalist, radio-commentator en schrijver – vertelt daarin op smakelijke wijze over de bijna veertig jaar dat hij de Vara ’van de binnenkant’ had bekeken. Of zoals hij het zelf verwoordde: ’Veertig jaar onder de kannibalen, door een hunner’.

In de NSF-studio stond de microfoon, om de trillingen tegen te gaan, op een houten bok. Die studio was een niet al te grote kamer waarvan de wanden met textiel waren bekleed om geluiden te dempen. De Vara wilde echter op eigen benen staan en ging op zoek naar een eigen onderkomen. Dat vond de omroep in hotel-café ’Du Commerce’ aan de Stationsstraat (nr. 28) in Hilversum.

Kegelbanen

Uit een advertentie in deze krant blijkt dat de toenmalige eigenaar, R. Boukamp, op zaterdag 2 januari 1905 de kegelbanen in zijn Hotel Café Restaurant ,,Du Commerce” had geopend. Deze feestelijke opening werd gevolgd door een ’ tweedaagsch concours’, ’open uitsluitend door inwoners van Hilversum’.

Jaren later ging een achterzaaltje, doorgaans op de zaterdagavond, dus dienst doen als de eerste eigen studio van de Vara. ’Door de week was de ruimte’, zo schrijft Sluyser, beschikbaar voor ’bruiloften, partijen en andere vormen van burengerucht’. De ’achterkamer’ werd per avond gehuurd. Rekwisieten werden opgeborgen in een kast.

Kussentjes

Zond de Vara uit, dan arriveerden zeer ruim voor het begintijdstip ’gewichtige lieden’ van de NSF met kostbare apparaten, die ’ze als pages op kussentjes voorzichtig meedroegen’.

De PTT stuurde ’andere, niet minder indrukwekkende mannen met geheimzinnige werktuigen: lijnversterkers’. ’Het geluid ging eerst in de luie microfoon, dan door de nog luiere telefoondraad naar de zender en vandaar, hupsakee, de lucht in van Roodeschool tot Schin op Geul.’

Biljartzaal

Die uitzendingen uit de ’eigen studio’ in Café du Commerce bezaten volgens Sluyser ’een volstrekt eigen stijl, ontleend aan het milieu’. In het café werd namelijk gebiljart, ook tijdens de uitzendingen. ’Het is gebeurd (ik ben bereid er mijn twee vingers voor op te steken), dat tijdens een uitzending de deur tussen biljartzaal en studio openging. De socialistische voorman dr. F. M. Wibaut liet juist een gedegen, vooral niet te kort, betoog over een of andere kwestie van stapel lopen.’

De bekende SDAP’er Floor Wibaut was een bedachtzaam spreker. ’Elk woord woog hij, voordat hij het aan de omheining van zijn tanden liet ontsnappen. En laat nou het hele land horen hoe midden in de speech van Wibaut een ietwat rauwe stem met onmiskenbaar Hilversumse tongval adviseert: ,,Leg nou niet zo te sijbelen, je kan ‘m het beste over de rooie spelen.”.’

Ketting

De ’studio’ grensde aan het toilet van het Hilversumse etablissement. ’De geachte clientèle maakte van dit sanitair gebruik. Als ze hun commissie hadden gedaan, trokken ze aan de ketting, zoals burgers van een beschaafd land is geleerd. Elke zaterdagavond hoorde het hele land hoeveel maal er in Hilversum aan die ene ketting werd getrokken. Bij sommige luisteraars wekte dit onderdeel van de Vara-uitzendingen sympathetische reacties. Maar wat moesten we doen? In ’Du Commerce’ schonken ze een goed glas bier. Je kon toch moeilijk naar de tapkast gaan en zeggen: „Och heren, zou ik u in het belang van het socialisme mogen vragen ’t even op te houden?”.’

Heuvellaan

Op een goede dag ruilde de jonge omroep de achterkamer van Du Commerce in voor de iets sjiekere ’artiestenfoyer’ van Cinema Royal aan de Nieuwendijk in Amsterdam. Ook deze bioscoop, die een eigen orkest had onder leiding van Hugo de Groot, was slechts een tussenstap. Op 2 maart 1929 nam de Vara de villa Heuvellaan 33 in Hilversum als studio in gebruik. Daar verrees vervolgens in de periode 1929-1932 een gloednieuw studiocomplex, naar een ontwerp van architecten B. Merkelbach en P.J. Elling.

Stationsstraat 28 brandde in 1979 af.

Brand

Nog even terug maar de Stationsstraat 28. Dit pand brandde in 1979 af. In 1983 verleende de gemeente een vergunning voor de ’herbouw’. Tegenwoordig biedt het pand onderdak aan kapperszaak Alter Ego. In het buurpand uit hetzelfde bouwjaar zit stoffenzaak Van der Lee. Beide jaren tachtig-bouwsels vormen een dissonant in het markante rijtje ’burgerwoonhuizen’ uit vroeger tijden, de oorspronkelijke straatwand tussen station en dorp.