Het is de vraag die de ombudsman vaak aan de borreltafel en bij de koffieautomaat krijgt: wanneer doe je eens wat aan ‘altijd maar weer diezelfde gasten’ bij de talkshows op tv? Dus besloot de ombudsman: eerst maar eens onderzoeken of die vooronderstelling klopt.
Zitten inderdaad ‘altijd diezelfde gasten’ aan de belangrijkste talkshowtafels? Of is er iets anders aan de hand dat zorgt voor het gevoel dat bepaalde groepen mensen niet aanschuiven? Team Ombudsman zocht tijdelijk versterking en zette zich aan de zoektocht naar een antwoord op de vraag hoe het gaat met diversiteit in de vier belangrijke talkshows.
Onderzoeksopzet
Voor bijgevoegd onderzoeksrapport inventariseerden we op basis van gidsgegevens en programma-websites voor gender en etniciteit wie er tussen september 2017 en eind augustus 2018 aan tafel schoof bij ‘de grote vier’: De Wereld Draait Door, M, Pauw en Jinek/Laat op 1. Hoe scoorden de 456 uitzendingen van seizoen ’17-’18 op deze twee meest in het oog springende diversiteitsaspecten?
Daarnaast categoriseerden we, om te kunnen vergelijken met ouder onderzoek, voor vier steekproefsgewijs gekozen weken uitgebreider wat gespreksonderwerp en functie van de spreker waren. En we voegden een – misschien gewaagde? – nieuwe categorie toe: geschiktheid. Kon een gast (mee)praten over een specifiek onderwerp? Was dit de ideale, voor de hand liggende, terecht uitgenodigde of enig bruikbare gast? Of was een andere keuze mogelijk of zelfs beter geweest? Waarna we bij programmamakers navroegen waarom en in welke rol bepaalde gasten bij bepaalde gesprekken aanschoven. Een aspect dat onlangs actueel werd, toen een groep acteurs aan tafel bij DWDD ongehinderd een expert-rol aannam.
We spraken (eind-)redacteuren en samenstellers, en de in de steekproefweken meest uitgenodigde gast – laat u verrassen wie dit was. We keken mee met de makers van een nieuwe talkshow die het aanboren van andere en jongere gasten als een van zijn doelen heeft. En we wilden analyseren wát nu eigenlijk precies het probleem is als we het hebben over (gebrek aan) diversiteit in de talkshows. Wat zien we, waar ligt het aan, zien we ontwikkelingen en wat zouden we kunnen, willen of moeten doen om verandering te bereiken? Want dat is wat de ombudsman ook met dit onderzoek wil: aanzetten tot nadenken, aan borrel-, studio- en redactietafels.
De onderzoekers
Kanttekening op voorhand: Team Ombudsman bestond voor dit onderzoek uit drie dames (sorry, heren!): stagiair-en-filosoof-in-opleiding Jip Meijers, ombudsman Margo Smit en assistent van de ombudsman Wilma de Weerd. Wél divers in leeftijd, wél divers in opleiding (zowel praktisch als academisch, en er zat maar één echte journalist bij). Maar we zijn niet erg divers in gender of (etnische) achtergrond. Waar het ons dus aan specifieke kennis, inschattings- en inlevingsvermogen, of informatie ontbrak, zochten we die in bestaand – ook andersoortig – onderzoek en in gesprekken met betrokkenen.
We bedanken met nadruk Robbert-Jan Le Febre voor het bruikbaar maken van de omvangrijke namen- en databestanden. Verder dank aan Willem Mekking, Gijs van den Heuvel en Guus Bartholomé voor aanvullende data, en aan Paul Hek voor het meedenken over de methodologie.
Wij konden bij onze analyse terugvallen en voortbouwen op oudere publicaties over diversiteit (zie daarvoor de literatuurlijst bij het onderzoek), en zijn daarvoor eerdere onderzoekers erkentelijk.
Tot slot
Wij hebben in dit onderzoek alleen naar de vier grote (en één andere) talkshows gekeken. Uiteraard bestaat de journalistiek bij de publieke omroepen uit veel meer programma’s en publicaties. Er valt op basis van dit onderzoek dus niet te generaliseren over DE diversiteit van DE publieke omroepjournalistiek.
Wel valt er iets te zeggen over die programma’s die op de meest bekeken publieke tv-zender aan begin en eind van elke doordeweekse tv-avond een voorname bron van nieuws en informatie zijn voor rond de één miljoen kijkers. Een factor van belang dus, als het gaat om het bepalen van ‘het gesprek van de dag’ en de zichtbaarheid en representatie van de bevolking van Nederland. Wij hoopten – uiteraard – te kunnen constateren dat bij de talkshows schot in de diversiteitszaak zit. Maar daar zijn we niet onmiddellijk optimistisch over geworden.
Dit is geen academisch onderzoek, daarvoor ontbrak ons de tijd. We geven (en analyseren) een actuele stand van zaken over diversiteit in het journalistieke product dat talkshow heet; qua mensen, achtergronden, stemmen, meningen en thematiek. Zie dat allemaal maar eens aan één tafel te krijgen, avond aan avond…
Dossier Diversiteit:
Het onderzoeksrapport
Wat zeggen de cijfers?
Waarom de witte mannen (nog) heersen
Blik op de toekomst
Na het Nieuws, die ‘andere’ talkshow
De meest gevraagde gast
Geef als eerste een reactie