Eppo van Nispen tot Sevenaer: Iedereen zijn eigen ‘mini-Beeld en Geluid’

De mediaparagraaf in het nieuwe coalitieakkoord laat goed zien dat de rol van Beeld en Geluid komende jaren groot gaat worden op het gebied van mediawijsheid, digitale geletterdheid, digitaal samenleven en het zoveel als mogelijk rechtenvrij beschikbaar stellen van het archiefmateriaal om het ‘Geheugen van Nederland’ te realiseren. Spreekbuis-journalist Bas Nieuwenhuijsen sprak met Eppo van Nispen tot Sevenaer uitvoering over de rol van het instituut voor nu en in de toekomst.

Zo ongeveer iedereen kent wel het kleurrijke gebouw van het Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid in Hilversum. Maar dat het instituut veel meer is dan een museum en een archief is veel minder bekend. Algemeen directeur Eppo van Nispen tot Sevenaer vertelt over onder meer mediawijsheid, digitaal samenleven, het lezen van versleutelde berichten van criminelen en de toekomstplannen van Beeld en Geluid. En over zijn droom: iedereen zijn eigen ‘mini-Beeld en Geluid’.

‘Zo’n twintig procent van de Nederlanders heeft ons museum wel eens bezocht’, weet Van Nispen tot Sevenaer. ‘Maar dat is eigenlijk maar een klein deel van wat we doen. Het is onze showroom, onze speeldoos, de plek waar we vertellen wat media zijn en wat wij doen met media.’ En dan is er natuurlijk het archief, met ontelbare uren radio en televisie. ‘Het archief is ons fundament en dat blijft zo. De programma’s van de publieke omroepen stromen elke dag en 24 uur per dag binnen. Dat is volledig geautomatiseerd. We verzamelen ook digitale mediaproducties die voor internet zijn gemaakt en games, alles wat belangrijk is voor Nederland. Daarnaast hebben wij ook de collectie overgenomen van het Persmuseum, en hebben we amateurfilms, animaties en dergelijke. Maar ook de videotulen van de Tweede Kamer bewaren wij en bijvoorbeeld de rechtbankverslagen in de zaak rond de ramp met de MH17. Die videotulen van de Tweede Kamer horen eigenlijk bij de taak van het Nationaal Archief, maar wij zijn er technisch nou eenmaal beter in.’

Hoe divers en breed het scala van archiefmateriaal is dat Beeld en Geluid tegenwoordig opslaat, blijkt uit nog een voorbeeld dat Van Nispen tot Sevenaer geeft. ‘Kort geleden is het honderdste Cross Media Café gehouden. Dat zijn bijeenkomsten over de nieuwste ontwikkelingen op het gebied van media, technologie en innovatie. Bij die gelegenheid kregen we het archief van de Cross Media Café’s, een plastic doos met 30 harde schijven. Vroeger maakte je alleen wat foto’s bij speciale gelegenheden, nu legt iedereen alles vast en krijg je een informatie overload. Mede daardoor wordt informatiebeheer, waar wij goed in zijn, steeds belangrijker.’

Podiumkunst.net en Muziekweb
Van Nispen tot Sevenaer geeft daarmee al aan dat Beeld en Geluid breder kijkt dan alleen het audiovisuele materiaal van de publieke omroepen. Maar het instituut doet nog veel meer. ‘Wij zijn bijvoorbeeld penvoerder van Podiumkunst.net. Dat is een landingsplek voor alles wat podiumkunst voortbrengt.’ Achter Podiumkunst.net zitten, naast Beeld en Geluid, nog zes organisaties: Theater in Nederland, Theaterkrant.nl, het Allard Pierson Museum (met de collecties van de Universiteit van Amsterdam), het Nederlands Jazz Archief, de Stichting Omroep Muziek en Muziekweb. Die laatste organisatie, Muziekweb, zal vanaf 1 januari 2022 met Beeld en Geluid fuseren. Van Nispen tot Sevenaer: ‘Daar kijk ik naar uit, want het is een prachtige collectie van de openbare bibliotheken. Muziekweb is een publieke Spotify, die we willen verbinden met onze collectie, zodat mensen er nog meer mee kunnen doen.’

Nu legt iedereen alles vast en krijg je een informatie overload.

Eppo van Nispen tot Sevenaer

Mediawijsheid
De maatschappelijke rol neemt het instituut zeer serieus. Zo is Beeld en Geluid onder meer betrokken bij educatieve activiteiten op het gebied van mediawijsheid. ‘Wij maken deel uit van het Netwerk Mediawijsheid en maken per jaar zo’n 185.000 leerlingen van basisscholen mediawijs.’ Dat is niet de enige manier waarop Beeld en Geluid bij de samenleving betrokken is. ‘We zijn ook onderdeel van de Alliantie Digitaal Samenleven. Het doel daarvan is om iedereen aangehaakt te houden bij onze samenleving, die steeds verder gedigitaliseerd wordt. Maar voor bijvoorbeeld ouderen, mensen die een beperking hebben, of laaggeletterd zijn, is dat lastig. Bij elkaar gaat het om een grote groep van ongeveer 2,5 miljoen mensen. We zijn daarin op verschillende manieren actief. Tijdens de coronacrisis bijvoorbeeld moesten heel veel kinderen, die niet naar school konden, thuis onderwijs volgen. Maar lang niet iedereen heeft een laptop of zelfs een internetaansluiting. Daar hebben wij bij geholpen.’

Wetenschap
Beeld en Geluid is verder betrokken bij ruim 50 projecten met een wetenschappelijke basis, zegt Van Nispen tot Sevenaer, om een idee te geven van de reikwijdte van het instituut. ‘We kijken bijvoorbeeld naar fake news, hoe werkt dat? Hoe zit het met meerstemmigheid, zowel hier als in de rest van Europa? Verder verdiepen we ons in Artificial Intelligence. Die systemen worden beter door ze te trainen, met veel data. We zijn bijvoorbeeld betrokken bij het maken van een taalmodel. Taal analyseren op hoge snelheid is moeilijk, wij dragen bij aan de ontwikkeling van een beter model, zodat het systeem sneller en beter wordt. Het Nederlands Forensisch Instituut, één van onze partners, kan daarvan bijvoorbeeld gebruik maken om versleutelde berichten van criminelen te ontcijferen en zo liquidaties te voorkomen. Onze onderzoekspoot is groot, ongeveer een derde van de medewerkers is daarbij betrokken en er is zo’n € 28 miljoen mee gemoeid.’

We praten met de commerciële omroepen over het archiveren van hun programma’s, want die horen ook tot ons erfgoed.

Eppo van Nispen tot Sevenaer

Museum
Maar hoe omvangrijk en belangrijk de andere activiteiten ook zijn, de basis van Beeld en Geluid bestaat toch uit het archief en het museum. Voor beide facetten van het instituut is Van Nispen tot Sevenaer bezig met het ontwikkelen en uitvoeren van toekomstplannen. ‘We praten met de commerciële omroepen over het archiveren van hun programma’s, want die horen ook tot ons erfgoed. Die gesprekken verlopen positief, maar het programma’s archiveren kan natuurlijk niet gratis.’ De vernieuwing van het museum is intussen in volle gang. De ‘oude’ Beeld en Geluid experience is volledig verwijderd en er wordt volop gewerkt aan de nieuwe omgeving. Die moet bezoekers een spectaculaire, persoonlijke beleving bieden, toegesneden op hun eigen mediagebruik. Van Nispen tot Sevenaer is niet bang dat mensen, in deze tijden van pandemie, alles op afstand doen en Virtual Reality, liever vanuit huis naar een virtueel museum zullen gaan dan naar een fysiek gebouw. ‘Het is een plek met een duidelijk nut. We vertellen er hoe we ons als mensen in media begeven, hoe we ons tot media verhouden. We leven tegenwoordig in media, zoals vissen in het water leven. We kunnen eenvoudigweg niet zonder. Dat kunnen we allemaal in het museum toetsen, inzichtelijk maken. Mensen zullen hier blijven komen, we willen het bezoekersaantal verdubbelen.’

Mediaplein
Het instituut slaat ook buiten het Media Park z’n vleugels uit. Er is al een vestiging in Den Haag, waarin het vooral draait om journalistiek en democratie. Maar Beeld en Geluid wil ook meer in het centrum van Hilversum aanwezig zijn. ‘We ontwikkelen samen met partners, waaronder de openbare bibliotheek, het Mediaplein midden in Hilversum. Een deel van de collectie uit onze depots gaan we daar zichtbaar maken en we openen er een ruimte met een laboratoriumfunctie. Daarin kunnen we allerlei zaken onderzoeken. Het wordt een publieke ruimte. We willen van Hilversum de meest mediawijze stad maken. Het Mediaplein zal een verrijking voor de stad zijn.’ Daarnaast werkt Van Nispen tot Sevenaer aan wat hij zijn droom noemt: elke Nederlander een eigen media-archief bieden. ‘Dan heeft iedereen zijn eigen mini-Beeld en Geluid, dat ook open is voor onderzoek. Dat komt echt en past bij onze missie: ieders leven in media versterken.’