Hij had het boek nooit willen schrijven. Toch is het er. Frits Spits is er blij mee, omdat zijn boek ’Alles lijkt zoals het was’ de radiomaker houvast biedt. Hij legde hierin de herinneringen aan zijn overleden vrouw vast aan de hand van liedjes die hem in het jaar na haar dood tot steun waren. „Het heeft mij geholpen om me enigszins staande te houden in een tijd waarin alles leek zoals het was, maar niets was zoals het leek.”
De radioluisteraar kent Frits Spits (1948) uit Laren als presentator van radioprogramma’s als ’De avondspits’, ’Tijd voor twee’ en ’De taalstaat’. Hij is ook de auteur van ’De standaards van Spits 1 en 2’, waarin hij liedjes beschrijft die voor hem een bijzondere betekenis hebben.
In zijn nieuwe boek ’Alles lijkt zoals het was’ gaat hij een stap verder: hierin beschrijft hij het rouwproces na het verlies van zijn vrouw aan de hand van twintig (vooral nieuwe) Nederlandstalige nummers: hoe de teksten daarvan hem troost, houvast en inzicht boden. Zelf ziet hij het als een radioprogramma op papier: een programma om de lezer mee te voeren in zijn gedachtewereld, maar die de lezer ook langs de ’mooiste nieuwe Nederlandstalige muziek van nu’ zal leiden. „Zie het als een muzikale bedevaart. Een pelgrimage.”
Cabaret
Frits Spits en zijn vrouw Greetje kenden elkaar van de lagere school. Allebei gek op hockey en cabaret, allebei muziekfans. Het raakte aan, het raakte uit, maar uiteindelijk kozen ze voor elkaar en kregen ze drie zonen. Zij werd onderwijzeres, hij kwam na een studie Nederlands bij de radio terecht. Ze waren 46 jaar getrouwd. Nee, dat was niet altijd rozengeur en maneschijn, erkent hij. „Allebei hebben we – ik wil hier eerlijk over zijn – wel eens gedacht dat het maar afgelopen moest zijn. Dan begrepen we elkaar niet meer, kregen we ruzie over onze families, over mijn ambitie, over haar voorzichtigheid, maar altijd, godzijdank wel, kwamen we weer bij elkaar. Onze liefde bleek sterker dan welke tegenkracht dan ook.”
Ze uitten hun gevoelens allebei op hun eigen manier. „Zo extravert als ik ben, pathetisch soms, overdreven, zo nuchter en bescheiden was zij.”
Lamgeslagen
Ze rookte vanaf haar vijftiende. „Ik kon het haar niet kwalijk nemen, dat roken. Ik hield te veel van haar. Ongerust maakte ik me wel, in het bijzonder als ze hoestbuien kreeg die niet leken op te houden. Dan voelde ik haar benauwdheid en smeekte ik haar bijna om nu echt te stoppen. Ze was er niet toe in staat, zei ze. Het was te lekker.”
Toch ging de tabak in 2011 wel degelijk de deur uit. ,,Dat ze stopte met roken was een prestatie die je kunt vergelijken met de beklimming van de Himalaya. Maar blijkbaar was dat te laat.’’
Vorig jaar mei overleed Greetje, vijf weken nadat ze hoorde dat ze longkanker had. „Ineens stond hij voor onze neus, de dood. Toen duidelijk werd dat Greetje niet meer te redden was, sloot ze zich als een oester voor mij. Ze wilde op haar eigen wijze de dood onder ogen zien, ze berustte in dat waar ze nooit over had willen praten”, noteert hij in zijn boek.
Spits beschrijft hoe ze uit hun huis werd gedragen en dat hij daar perplex en lamgeslagen naar stond te kijken. Maanden later was hij nog amper in staat om orde in zijn gedachten te scheppen. „Alles ervaar ik sinds de dood van Greetje op een andere manier en dat terwijl er aanwijsbaar niks veranderd is. Dat verlamt me soms.”
Diepte
Familie, vrienden, collega’s en taal en muziek trekken hem uit de diepte. Zo zette het lied ’Voor Alles’ van Wende Snijders voor hem de deur open om zijn angst voor verlies te bespiegelen en is ’Kom terug’ van Anouk een baken bij zijn gemis.
Aan de hand van dat nummer beschrijft hij de lange nachten alleen en de plotselinge huilbuien als hij keek naar haar nachthemd op het hoofdkussen naast hem. Op die momenten was de stem van Anouk hem tot steun. „Omdat ik het idee heb dat ze me door een schemergebied gidst en me ondertussen wijst op alles waar het leven werkelijk om gaat. Echte liefde, echte gevoelens.”
Fotoboeken
Het liedje ’Man Fan Hout’ van Nynke Laverman verleidt hem om door fotoboeken te bladeren. Achtentwintig albums waarin hun geluksmomenten samen zijn vastgelegd. „Mijn levensboekhouding heb ik op orde.”
Hij volgt nog altijd het nieuws, probeert nog altijd de wereld van nu te doorgronden en vindt dat hij soms wat al te snel met zijn mening komt. Daarbij mist hij het om zijn visie aan die van zijn vrouw te spiegelen. Dan loopt hij met vragen door het lege huis, op zoek naar een klankbord. Op die momenten is ’Een nacht eeuwigheid’ van Van Dik Hout voor hem een steunpilaar. „Omdat het muziek is om stil in jezelf te worden. En dan kan geluk een eeuwigheid duren.”
Strandwandeling
Hoe close waren Frits Spits en zijn vrouw nou écht? Bij het beluisteren van het liedje ’Ken je mij’ van Trijntje Oosterhuis spookte die vraag door zijn hoofd. „Wat overheerst is dat ik haar grappig vond, leuk en mooi. En dat ik gelukkig was met wie ze voor mij was.”
Of zij hem kende zoals hij was? „Ik denk het wel. Ze hield van mijn gektes en mijn wilde plannen, van mijn radiowerk. In haar ogen was ik een lieve vader, het grootste compliment dat ik ooit van haar kreeg.” Niemand kende hem beter dan zij, denkt hij. En juist het gemis van zo’n door-en-door-kenner veroorzaakt voor hem De Grote Leegte.
Youp van ’t Hek bood de radiomaker troost door een strandwandeling met hem te maken. Een tochtje door de branding in Bergen, waarbij de woorden van het liedje ’Niemand weet hoe laat het is’ doorklonken. ’Lief hou me vast, want nu ben ik nog bij je, tijd is toch geld, want het leven is duur’.
Afgelopen zondag spraken we elkaar over zijn boek en zijn leven nu. Waarbij hij vertelde dat hij troost vindt bij zijn familie, bij de muziek en zijn werk. ,,Binnen de grenzen van ’De taalstaat’ ervaar ik nog altijd programmageluk.’’
Ook het werk aan het boek gaf hem houvast. Nee, het resultaat is geen monument voor Greetje, benadrukt hij. Dat woord paste ook niet bij haar. „Ik wil de herinnering aan Greetje bij me houden, maar ik wil de wereld om me heen niet voortdurend belasten met mijn verdriet.”
Daarom ziet hij het boek vooral als ’een foto die ik met mijn eigen ogen heb genomen’. En ja, hij beseft dat iedere zin die hij noteerde ontoereikend is om zijn gevoel te beschrijven. „De schoonheid van mijn poging ligt, hoop ik, in mijn ultieme wens haar via een brug van woorden terug te vinden.”
Het boek wordt vanavond gepresenteerd in theater De Kleine Komedie in Amsterdam. Hierbij treden diverse artiesten op die Spits inspireerden bij het schrijven van het boek.
Boek
’Alles lijkt zoals het was’ door Frits Spits. 160 blz. inclusief cd. ISBN 978 90 245 8700 1 Uitgeverij Luitingh Sijthoff. € 24,99.
Een pijnlijk mooi boek met troostrijke liedjes van een groot radioman.
Je was bij Eus, je verhaal was heel herkenbaar voor mij! Ik vertelde het verhaal aan mijn zoon, dat jij nog met haar sprak in huis! Hij zei Frits Spits is dat gewend, een echte radioman, niemand zei wat terug tegen hem! Frits zorg goed voor je zelf en de kids! Je krijgt terug ,wat je geeft! vr gr Oma Riet .