Pers en omroep raken elkaar. Daarom mag het tekenend heten dat het Persmuseum in Amsterdam per 19 juni zijn deuren sluit. Het is heel kortgeleden gefuseerd met het Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid in Hilversum. Dat wil de doelen van het Persmuseum onverkort voortzetten. Zolang dat nog kan.
Het vooruitzicht dat het fenomeen papieren krant binnen afzienbare tijd 
heeft afgedaan, stuit her en der op weerstand. Presentator Max van Weezel (Met het Oog, waarin De krant van morgen) vindt het boekwerk Testament van de pers van journalist Klaas Salverda tien jaar te vroeg. Toch liegen de cijfers van lector Piet Bakker er niet om. Het aantal huishoudens met een betaalde krant maakt vanaf 2000 een ongekend harde lijn naar beneden. De oplages zijn al met de helft verminderd. Voorbeeld: de Telegraaf maakte een duikvlucht van boven de 800.000 naar intussen minder dan 400.000 abonnees.
Het loodje
Kortom, nog vijftien jaar en de laatste papieren krant heeft het loodje gelegd, enige curiosa daargelaten. Die ontwikkeling en het gelijktijdige enorme functieverlies van kranten in hun bijdrage aan de publieke meningsvorming zijn niet tegen te houden. De keerzijde – noem het uitdaging en noodzaak – is dat de publieke gedachte- en meningsvorming andere wegen zal moeten vinden.
Spoor bijster
Daar zit de zorg bij de opsteller van het Testament van de pers. Want wat blijft er over als richtingaanwijzers als kranten hebben afgedaan? Of andere en voorheen vanzelfsprekende verbanden als kerken, bonden, partijen – en misschien zelfs omroepen? En we in een tijd zijn beland waarvan zelfs Freek de Jonge, toch ooit Neerlands Hoop, stelt dat we het spoor volledig bijster zijn?
Roeptoeteren
Sociale media vormen bepaald niet een alternatief. Ze illustreren eerder de chaos. We twitteren en roeptoeteren de hele dag door. En dat ook nog eens door elkaar heen. Zo wordt de samenleving er niet overzichtelijker op, schrijft Salverda in zijn vuistdikke krantenbijbel. Die overigens leest als een koffietafelboek.
Notedop
Vanuit 1 miljoen krantenpagina’s en 13.000 knipsels pakte hij de afgelopen 40 jaar samen in welgeteld 1.000 fragmenten. De recente geschiedenis in een notedop, opgetekend vanuit het werk van 600 voornamelijk schrijvende collega’s. Waarbij achtereenvolgens de makers van het nieuws, landen en staten, politiek en openbaar bestuur, het oude Nederland en de nieuwe eeuw in 600 pagina’s voorbijglijden.
Dominanter beeld
Het boek brengt bijna ongemerkt de nieuwswaarden en de verandering in de omgang met nieuws in kaart. Daarin komt na de woorden ook steeds dominanter beeld. Een mooi voorbeeld van hoe dat begon treffen we aan rond de treinkapingen in 1977:
Dit is het decor waar jongensdromen van journalisten worden waargemaakt. De dynamische televisieverslaggever Fons van Westerloo vond het leuk zijn redactietafel te installeren tussen de rails van het nu dode spoor, terwijl de aansluiting van zijn telefoon is bevestigd aan de installatie van de nu gedoofde overweglichten.
Behalve als de telefoon soms op die plek rinkelt hoort men ook nu en dan het waarschuwende geluid van de bel die aankondigt dat een trein in aantocht is, wat nooit waar is. (…)
Als rasjournalist, nog jong genoeg om de geneugten van het veldwerk met volle teugen te genieten, bezweert hij de gehele gijzeling van het begin tot het eind met eigen ogen te zullen meemaken.
Alleen in het Mediapark
Beelden winnen het van woorden, is een van de structurele communicatietrends. Presentator Frits Spits stelde een paar maanden geleden in de Taalstaat dat achter dit Testament een heel mooi werk schuilgaat. Hij zei dat nadat de auteur ‘vanuit de krant’ beeldend had voorgelezen hoe de man die premier van dit land had kunnen worden, helemaal alleen in het Mediapark lag:
“Zijn colbertje werd opengeknipt, ze begonnen te reanimeren. Ik denk dat 
ze een minuut of tien met hem bezig waren, ik vond het ontzettend lang duren. Wat me opviel was dat ze niets aan zijn benen deden. Die lagen daar maar, onder zijn lichaam. Pas na een hele tijd legden ze ze goed.”
“Ze legden een wit laken over hem heen. Toen lag hij daar op de stenen. Midden op de parkeerplaats, tussen twee rijen auto’s. Er was niemand meer bij hem. Een wit laken met een rode vlek, bij zijn hoofd. Die totale eenzaamheid – ik vond het intens treurig. Een man die miljoenen bezighoudt, die lag daar helemaal alleen.”
Geef als eerste een reactie