IslamOmroep: ‘Hoe de islam in Hilversum geframed wordt wijkt heel vaak af van de realiteit’

IslamOmroep is een van de omroepen die na 31 december in aanmerking wil komen voor de aspirant-omroep status. Mediajournalist Peter Schavemaker sprak uitgebreid met imam Azzedine Karrat, (mede)initiatiefnemer en directeur van IslamOmroep. Arrat is imam van het Islamitisch Cultureel Centrum Leidsche Rijn.

In de Volkskrant van 6 juli jl. zei je: ‘Het is tijd voor een omroep voor en door moslims’. Wat bedoel je hiermee?
“Die uitspraak is ergens op gebaseerd. Wij hebben met moslimorganisaties en gewone Nederlandse moslims gesproken. Vanuit dat veld hoorden we dat ze zich niet kunnen herkennen in de boodschap die op televisie wordt verkondigd, want meestal worden er twee extremen in beeld gebracht; degene die tegen de islam en moslims schoppen en de extremen onder de moslims. Ik word als imam ook vooral gevraagd als er iets verschrikkelijks is gebeurd en heel minimaal wanneer er iets positiefs te vertellen valt. Dat is natuurlijk niet het leven van de moslim in Nederland. Er gebeuren veel mooiere dingen, maar ook de interesses van moslims liggen echt ergens anders. Na deze gesprekken ontstond het idee voor een omroep vóór moslims, waar de nadruk zal liggen voor de interesse van de moslims in Nederland, binnen de Nederlandse kaders. Het gaat dan niet om het beeld hoe een ander naar de moslims en de Islam kijkt, maar hoe wij dat als moslims zelf ervaren.”

Het Hilversumse beeld is té beperkt?
“Ja, heel beperkt.”

IslamOmroep heeft recent een aantal Q&A-sessies gehouden met de doelgroep. In de sessie van 12 juli zei je: ‘Ik snap de zorg heel goed dat IslamOmroep De Nieuwe Maan 2.0 wordt’. Die zorgen zijn er blijkbaar binnen de moslimgemeenschap. Heb je deze inmiddels weg kunnen nemen?
“Die zorgen zijn er nog steeds. Er is geen budget om nu al serieuze programma’s te maken, we laten daarom voorproefjes zien op sociale media waarin we onderwerpen bespreken en waarbij we laten zien wat onze intenties zijn. Mensen willen De Nieuwe Maan 2.0 écht niet. De achterban wil mij als (mede)initiatiefnemer steunen omdat ze mij vertrouwen, maar het mag op geen enkele manier De Nieuwe Maan 2.0 worden. Mensen hebben daar geen zin meer in.”

Er is al lange tijd veel kritiek op De Nieuwe Maan van de NTR. DENK-Kamerlid Öztürk zei in een interview met Spreekbuis.nl: ‘In 2017 voegde het programma niks toe. Ik hoor nu positieve geluiden over Ajoud El Miloudi (presentator sinds 24 januari 2020, red.). We moeten hem nog een kans geven’. Ook jij hebt veel kritiek geleverd op de vorige presentatrice Fidan Ekiz.

Selçuk Öztürk (DENK): “Minister Slob mist daadkracht om het landsbelang voor te laten gaan”

“Zeker. Ik heb op een gegeven moment het standpunt ingenomen dat ik niet meer te gast wilde zijn bij De Nieuwe Maan, inderdaad omdat Fidan er zat. Dit standpunt heb ik, in alle open en eerlijkheid, ook persoonlijk met haar gedeeld en duidelijk mijn zorgen geuit. Wij willen niet meer te gast zijn vanwege de negatieve sfeer die er heerst. Dat moet klaar zijn. Een eigen programma betekent voor ons een eigen geluid, en geen tegengeluid. Wij hebben zelf iets te bieden.”

“Ik ben simpel weg niet meer geïnteresseerd meer in de inhoud van De Nieuwe Maan”

Azzedine Karrat

Vind je de presentatie van Ajoud positief? Is het reden om weer aan te schuiven?
“Ik heb wel een uitnodiging gehad, maar dat kon agenda technisch niet. Ik heb Ajoud als presentator nog niet meegemaakt. Volgens mij doet Ajoud wel zijn best. Ik ben ook heel eerlijk, ik volg het echt niet meer omdat ik het programma niet meer beschouw als een toegevoegde waarde. Er blijft heel weinig over van het idee wat we, als moslimgemeenschap, met De Nieuwe Maan hebben bereikt. (stellige toon) Ik ben simpel weg niet geïnteresseerd meer in de inhoud van De Nieuwe Maan. Veel moslims delen dezelfde zorgen. Maar als je als programma zoveel schade en wantrouwen hebt opgelopen, duurt het heel lang om dit weer terug te draaien.”

Dit is een stevig signaal naar de NTR en NPO dat dit soort geluiden binnen de islamitische gemeenschap heersen. Men neemt totaal afstand.
“Zeker. Van mij betreft mag het geluid in De Nieuwe Maan bestaan en blijven, ze hebben kijkers maar niet heel veel, maar het wordt nu wel tijd voor een eigen geluid. ”

Het moet toch een signaal richting Hilversum zijn dat van de 1 miljoen moslims er in Nederland er zó weinig kijken naar De Nieuwe Maan?
“Jazeker. Maak programma’s waar mensen geen afstand van nemen. Ik denk dat de overgrote meerderheid van De Nieuwe Maan kijkers geen moslim is.”

Framed Hilversum de moslimgemeenschap?
“De manier waarop bepaalde onderwerpen besproken worden is wel misplaats. Hoe de islam geframed wordt wijkt heel vaak af van de realiteit.”

Speelt de politieke partij DENK op de achtergrond een rol bij IslamOmroep?
“Nee, geen enkele politieke partij speelt een rol bij IslamOmroep. Wij hebben ons a-politiek gehouden, maar we kunnen wel gesprekken voeren met verschillende politieke partijen. Iedereen die IslamOmroep wil steunen, mag dat van ons, dus ook DENK, NIDA of welke politieke partij dan ook.”

DENK-Kamerlid Öztürk zei in een interview op Spreekbuis.nl: ‘Als we al worden uitgenodigd aan de talkshowtafels is het onderwerp vaak negatief, bijvoorbeeld over buitenlandse financiering, radicalisering en het onveiligheidsgevoel. Kom eens met een positief onderwerp over diversiteit.’ Hij zal bij IslamOmroep wél de plek aan tafel vinden waarbij het juist niet over die negatieve benadering gaat. Is hij een goede partner?
“Zeker. DENK deelt in Den Haag het meeste onze visie wat betreft de aanklacht richting de NPO hoe men daar omgaat met diversiteit.”

Shula Rijxman heeft al heel vaak gesproken dat de diversiteit binnen de NPO aanpassingen nodig heeft. Wat is je mening hierover?
“Ik denk dat meer diversiteit zeker verstandig is om te realiseren, maar ik denk dat het sneller gaat wanneer je een omroep hebt, want daar herkennen mensen zich sneller in. Ook geldt er, in mijn opinie, ook een kwestie van vertrouwen. Veel moslims willen niet door de NPO geïnterviewd worden of daar in beeld komen, omdat het meestal toch over negatieve dingen gaat of men is bang dat het beeld verkeerd wordt geschetst, ook al is dat beeld positief. Woorden die worden verdraaid, die angst leeft echt onder moslims.”

“Ik heb Nieuwsuur zelf ook een aantal jaren moeten boycoten vanwege negatieve ervaringen”

Azzedine Karrat

Die angst neemt IslamOmroep weg omdat jullie wel echt praten over de beleveringswereld van moslims en hoe jullie het geloof belijden?
“Ja, dat klopt. Geloof in de bredere zin van het woord. Niet alleen maar rituelen, maar ook over het werk en het gezin. En dan heb ik het niet over de standaard cliché onderwerpen. Ik heb geen terughoudendheid ten opzichte van welk programma ook, loop nooit weg voor de media en ga bijna op elke uitnodiging in als het agenda technisch lukt. Maar ik verplaats me vaak in de schoenen van de ander. Daar is wantrouwen richting journalisten in het algemeen en specifiek de publieke omroep. Dat leeft echt wel. Ik heb Nieuwsuur zelf ook een aantal jaren moeten boycotten vanwege negatieve ervaringen, waarbij ik samen met andere religieuze leiders werd gevraagd naar religieuze standpunten ten opzichte van homoseksualiteit, en dat werd neergezet als een persoonlijke mening ten opzichte van homoseksuelen. Dat was totaal niet mijn boodschap, die was juist: laten we voor elkaar opkomen en elkaar beschermen. Een religieus standpunt hebben betekent niet dat wij de ander moeten minachten, uitsluiten of discrimineren. Mijn ethische overweging hierna was dat ik Nieuwsuur niet meer te woord stond.”

Je bent een aantal keren te gast geweest bij De Nieuwe Maan; op 14 januari 2018 en 13 september 2018. Was dat een aangename uitnodiging?
“Ik had liever gezien dat De Nieuwe Maan het geluid verkondigt van de moslims. Bij De Nieuwe Maan heeft de kritische toon de overhand, dominanter dan het eigen geluid. Het uur per week om het multiculturele verhaal te bespreken wordt alsnog gebruikt om kritische onderwerpen aan te gaan.”

Het kritisch zijn op de eigen islamgemeenschap.
“Dat mag er zijn en gebeurd al, bij POWNED en andere programma’s. Maar we hoeven niet alleen maar kritisch te zijn, het kan ook een positief geluid zijn. Het is nu een beetje teveel van het goede, zeg maar.”

Wordt tijdens die eerder genoemde online voorproefjes en Q&A-sessies ook dieper ingegaan op de vijf pijlers van IslamOmroep; Geloof, gezin, kind, de beschaving en rechtvaardigheid?
“Precies.

Wat wordt de inhoud van de pijler ‘beschaving’?
“Dat onderwerp kun je in verschillende delen onderverdelen, zoals een stukje ethiek, dat is ook een onderdeel van de beschaving, maar ook de inbreng van islam en moslims in de wetenschap. Een les hierbij kan zijn de trots van de moslim op je eigen identiteit en verhaal. Maar ook een stimulans voor jongeren om te studeren en iets van hun leven te maken. Ook geschiedenis is een belangrijk onderwerp waaraan we aandacht willen besteden, ook om het heden te verbeteren.”

“De extremen willen we buiten beschouwing houden”

Azzedine Karrat

Geldt voor alle onderwerpen dat er door IslamOmroep grenzen zijn gezet dat alle extremen binnen de islam altijd worden uitgesloten?
“Ja, sowieso. De extremen willen we buiten beschouwing houden. Hoewel mijn persoonlijke visie is dat je hierover in gesprek moet blijven, maar daar gaat onze prioriteit momenteel niet naar uit. Als de discussie relevant is, is er ruimte, maar in de programmering komen de extremen niet aan bod. De IslamOmroep wil vanuit een positief geluid het verhaal vertellen. Een van onze pijlers is rechtvaardigheid, ook wij zien en voelen onrecht, discriminatie, uitsluiting en islam fobie; ook in Nederland. IslamOmroep wil vooral de andere kant belichten.”

De onderwerpen, zo zeg je, zullen voorlopig digitaal worden besproken. Zijn moslims eigenlijk  lineaire kijkers of kiezen ze meer voor online? Hebben jullie dat onderzocht?
“Als het gaat om jongeren vooral onlinekijkers. Moslimjongeren kijker nog minder tv, dan niet moslims, niet alleen vanwege hun houding maar ook dat er weinig inhoud is dat ze interesseert, hoewel er wel meer herkenning was na de recente programma’s van NTR-presentator Karim Amghar, dan bij gewone programma’s. Er werd binnen de islamitische gemeenschap over dit programma veel gesproken.”

Is de ambitie van IslamOmroep om meer een digitale omroep te worden, dan een lineaire?
“Digitaal is een instrument, zo zien we dat ook, om meer kijkers te trekken. Uiteindelijk wil wij als IslamOmroep tv- en radioprogramma’s maken, dat blijven essentiële instrumenten om vertrouwen te creëren en de niet-tv kijkers kennis te laten maken met IslamOmroep.”

Het bestel is teruggebracht naar acht omroepen. IslamOmroep zal zich moeten aansluiten. Hebben jullie hierover al gesprekken gevoerd of ideeën over?
“Er zijn al afspraken ingepland. Pas over 5 jaar wordt het noodzakelijk om aan te sluiten. Als bestuur kennen we al een aantal mensen bij verschillende omroepen, die ook onze visie kennen. Dat zijn ook mensen buiten de NTR.”

“Zo’n karakter als de EO willen wij ook graag uitstralen”

Azzedine Karrat

In een interview in het Nederlands Dagblad van 7 juli 2020 zei je: ‘De IslamOmroep wil eerder een Islamitische EO zijn’
“Dan gaat het over de vorm. EO is duidelijk evangelisch en heeft duidelijk zichtbaar christelijk karakter. De EO is meer op religie gestoeld dan op andere zaken. Zo’n karakter willen wij ook graag uitstralen.”

De EO is niet meer zo conservatief zoals het 50 jaar geleden is opgericht. De EO maakt tegenwoordig ook programma’s over seks en drugs. Is dat iets wat je aanspreekt?
“Ik denk dat het bij de islam en bij IslamOmroep anders ligt. Zo’n veranderende visie zie ik bij IslamOmroep niet zo snel gebeuren. Wij willen graag onze eigen visie ontwikkelen en op onze eigen manier programma’s maken. Ik geloof niet dat de islam aanpassingen nodig heeft, binnen het geloof is er de nodige flexibiliteit om binnen verschillende contexten de islam op een positieve manier te belijden.”

Zou wat jou betreft de ultieme samenwerking die met de EO zijn? Met name het delen en kijken naar verschillen binnen de twee geloven. Misschien zijn er wel veel overeenkomsten.
“Ik sta al jaren bekend als iemand die graag dialogen aangaat tussen verschillende religies, voornamelijk met christelijke en joodse traditie. Ik heb in de afgelopen al veel samengewerkt met mensen van de EO; daar sta ik zeker open voor. Naar een samenwerking met de EO gaat ook mijn persoonlijke voorkeur uit. Ik kan geen enkele vorm van samenwerking uitsluiten, maar een mogelijke samenwerking met de EO lijkt me eigenlijk een logische.”

Heb je al met EO-directeur Arjan Lock gesproken?
“Nee, maar dat moet wel nog gaan gebeuren.”

Moeten of zelfs mogen er bij IslamOmroep straks alleen moslims werken?
“Nee, dat is geen eis. Professionaliteit moet boven alles gaan. Ik ga niet iemand aannemen die een moslimachtergrond heeft en geen kwaliteiten heeft, dan neem ik liever iemand aan die geen moslim is, maar wel kwaliteit levert. We moeten er wel aan werken om meer mensen aan te trekken, niet alleen voor IslamOmroep, maar ook voor het publieke omroepbestel in het algemeen. Er mag best wel wat meer diversiteit komen, maar IslamOmroep heeft het vooral om visie. Onze inhoud wordt bepaald vanuit een islamitisch perspectief. Geloof vorm de basis van onze inhoud, dat is ook wat ons als Moslims in Nederland verbindt.”

“De religieuze raad heeft geen beslissende rol”

Azzedine Karrat

Tijdens de Q&A-sessie van 26 juli kwam het onderwerp religieuze commissie langs. Wat gaan zij doen?
“Dat is een extern adviesorgaan vanuit een religieus perspectief, dat vooral naar de inhoud kijkt en bestaat uit verschillende mensen met een theologische achtergrond. Zij stellen de vragen: ‘Voldoet het aan de islamitische voorwaarden of niet? Is het islamitisch genoeg?’”

Worden programma’s vooraf voorgelegd aan de religieuze commissie of religieuze raad?
“Vooraf. Zij adviseren alleen als het gaat om religieuze zaken. De raad heeft geen beslissende rol. Er is ook geen sprake van een veto waarbij ze programma’s kunnen tegenhouden. Het bestuur gaat hierover.”

Geen enkele vorm van censuur, door de religieuze raad?
“Nee, het bestuur heeft de vrijheid om programma’s te maken zoals dat in de visie beschreven staat. Die vrijheid en onafhankelijkheid moet er wel zijn.”

Maken Nederlandse imams deel uit van deze commissie?
“Ja, dat is voor ons een eis. Net als de eis dat men ook de Nederlandse taal spreekt, want de voertaal van IslamOmroep is Nederlands.”

Worden alle programma’s in het Nederlands uitgezonden?
“Jazeker, buitenlandse aankopen worden voorzien van een Nederlandse voice-over of ondertiteling.”  

Even terug naar de pijler kind. Hierover las ik dat je als idee hebt om tekenfilms uit te willen zenden over de uitleg over de profeet. Klopt dat?
“Dit idee staat zeker op het lijstje. En dan het liefste een tekenfilm waar ook andere mensen iets aan hebben, en niet alleen moslimkinderen, maar bijvoorbeeld ook kinderen die interesse hebben in het geloof in het algemeen. We delen veel zaken, dan we denken.”

Wil de IslamOmroep dit ook programmeren omdat zo’n tekenfilm niet te zien is bij de NPO op Z@ppelin of Z@pp? Vind je dat een gemis?
“Over het algemeen wordt er bij die zenders heel weinig nadruk gelegd op moraliteit, ethiek en geloof, maar ook over andere religies. Het is zeker een gemis voor onze kinderen omdat zij binnen een diverse samenleving opgroeien. Andere landen lopen voor op de NPO, zoals publieke omroepen in Amerika en Engeland.”

Zou Z@ppelin of Z@pp niet alleen deze tekenfilms moeten uitzenden voor de kinderen van de meer dan 1 miljoen Moslims, en daarnaast moeten uitleggen aan niet-Moslimkinderen wat de betekenis is de profeet?
“Bijvoorbeeld. Dat draagt bij aan begrip en meer tolerantie ten opzichte van elkaar. De IslamOmroep beschouwt de omroep als een middel om met elkaar in gesprek te gaan.”

Interessant hierna is dan de uitleg van je opmerking ‘de IslamOmroep is niet opgezet om bruggen te slaan’, die je deed tijdens de Q&A-sessie van 26 juli, vanuit de Moskee in Roosendaal.
“In 2012 heb ik als vrijwillige imam gewerkt bij een zorginstelling. Toen merkte ik bij een aantal collega’s enige vorm van terughoudendheid, waarbij werd gezegd: ‘Je bent theoloog, imam’. Men nam soms afstand van mij. Hierna heb ik deze collega’s uitgenodigd in mijn woonkamer, om zorgen en vraagtekens weg te nemen, en hebben we samen gegeten en gelachen. Iemand maakte toen de opmerking: ‘Hé, je bent eigenlijk hetzelfde als ons’. Die opmerking is mij bijgebleven. ‘Het valt allemaal wel mee als het gaat om de verschillen,’ heb ik toen gezegd. IslamOmroep is een soortgelijk initiatief, via de omroep kom je ook elkaars woonkamers binnen.”

“Ik had tegenstand verwacht vanuit de PVV en Forum voor Democratie”

Azzedine Karrat

Je wilt dus wel degelijk bruggen slaan?
“Ik wil die vraag: ‘Hé, je bent net als ons’ normaliseren, maar wel en dat wil ik wel benadrukken vanuit een eigen perspectief; de islam.”

Uit mijn research blijkt dat de Turkse gemeenschap terughoudend zijn en zelfs met een eigen omroepinitiatief bezig zijn.
“Ik ben wel benaderd om in gesprek te gaan met de Turkse gemeenschap, maar IslamOmroep wordt niet binnen etnische lijnen georganiseerd. Het maakt mij niet uit wie je bent, als je maar de visie van IslamOmroep onderschrijft en ondersteund. Ook je specifieke geloof is voor mij irrelevant. Bij de Turkse gemeenschap zijn er vragen rondom de organisatie en de financiering.”

Tijdens diezelfde bijeenkomst in Roosendaal zei je ook: ‘Ik had wat meer tegenstand verwacht vanuit de rechtse hoek’. Van wie had je die tegenstand verwacht?
“Misschien moet dat nog komen. Ik had de tegenstand verwacht vanuit de PVV en Forum voor Democratie. Gelukkig viel het allemaal mee.”