(Blog) Het is prima dat de Ombudsman van de publieke omroep de kritische maatlat legt naast het functioneren van Ongehoord Nederland. Maar zo’n uitspraak zou aan gezag winnen als die maatlat ook gelegd zou worden op het functioneren van andere omroepen. Hoe onafhankelijk is de Ombudsman eigenlijk? En is het instituut toegerust op de taak die het toegewezen heeft gekregen, namelijk het aandragen van de argumenten waarmee de Raad van Bestuur van de NPO aan de staatssecretaris van media kon voorstellen om de omroep uit het bestel te verwijderen? Die Raad van Bestuur bestaat overigens maar uit 2 leden, een juriste en een bedrijfskundige, beiden zonder journalistieke expertise, een smalle basis voor zulke ingrijpende standpunten.
De Ombudsman (in feite een ombudsvrouw) is (her)benoemd door de Raad van Bestuur van de NPO op voordracht en na evaluatie van de omroepdirecteuren. Die omroepdirecteuren zijn kritisch op Ongehoord Nederland. De omroep is niet alleen collega maar ook concurrent in een competitieve omgeving. Omgekeerd ontleent ON zijn bestaansrecht aan het feit dat de omroepen slechts een deel van het politieke spectrum bedienen. Met alle partijen ter rechterzijde van het midden heeft de publieke omroep een moeizame relatie.
Appels en peren
Nieuwe omroepen worden binnen het bestel geduld als ze functioneren binnen de regels ván het bestel die -onder politieke aanmoediging- bedacht zijn door de organisaties die door ON worden beschouwd als de tegenpartij. Een tamelijk ingewikkelde discussie. De kwaliteit van de peren wordt door de keurmeester beoordeeld met een maatstaf die eigenlijk bij appels hoort. ON wordt negatief afgerekend, omdat de omroep niet wil samenwerken, maar hoe geef je inhoud aan samenwerking tussen organisaties die diametraal tegenover elkaar staan? Dat het functioneren van ON het vertrouwen in de publieke omroep ondermijnt, zoals de Raad van Bestuur zegt, is geen sterk argument. De koers van de NPO staat op vele fronten al lange tijd ter discussie. Tot nu toe werd daarin geen argument gevonden om de vlag te verzetten.
Het ene activisme is het andere niet
De Ombudsman heeft moeite met de activistische koers die Ongehoord Nederland vaart. Zo’n koers wordt gekenmerkt door een eigen inkleuring van feiten. Over de keuzes van Ongehoord Nederland is de Ombudsman negatief. Maar de activistische lijn die BNNVARA volgt bij de inspanningen van deze omroep om abortus uit het wetboek van strafrecht te krijgen, wordt door de Ombudsman in een recente uitspraak juist weer verdedigd. Waar Ongehoord Nederland eenzijdigheid wordt verweten, wordt die eenzijdigheid bij BNNVARA als een onvermijdelijk gevolg van het eigen ideaal gezien. Niet altijd hoeft dan voldaan te worden aan hoor en wederhoor en mag het eigen gelijk van de organisatie leidend zijn in de programma’s en zijn presentatoren min of meer van de plicht ontslagen om met scherpe vragen tegen het eigen gevoel in te gaan. Trouwens; ook van Tim Hofman werd in de Voice-affaire geen begrip of interesse gevraagd voor de dilemma’s die John de Mol naar eigen zeggen in zijn bedrijfsvoering ondervond. Aan de wegingen van Hofman werd niet getwijfeld, hij kreeg er zelfs een prijs voor en wordt juist aangemoedigd in het bewijzen van zijn eigen gelijk.
Rechts radicaal
Ook het onderzoeksprogramma Pointer van de KRO-NCRV doet een duit in het zakje. Het programma heeft een groot aantal uitzendingen van Ongehoord Nederland geanalyseerd en komt tot de conclusie dat de omroep vrijpostig met feiten omspringt, een eigen visie op de waarheid heeft, vooral veel woordvoerders van het rechtse politieke spectrum aan het woord laat. Door Pointer wordt alles ter rechterzijde zonder onderscheid gelabeld als ‘radicaal rechts’, wat lijkt op een vooringenomen standpunt. Pointer is het programma van een omroep die als een van de eerste pleitte voor het verwijderen van ON uit het bestel. Het onderzoek van dit programma zou een waardevolle bijdrage aan de discussie kunnen zijn als Pointer zijn data-analyse op alle omroepen had gericht, in het bijzonder ook de talkshow Op1. Sommige uitkomsten zouden voorspelbaar zijn: veel linkse woordvoerders vanuit een welwillende houding benaderd bij BNNVARA, bij WNL veel met begrip omgeven VVD-ers en bewindslieden, bij de talkshows veel journalisten vanuit dezelfde biotoop én een overdaad aan Caroline van der Plas. Ze heeft aan die exposure waarschijnlijk mede haar verkiezingsoverwinning te danken, niet gehinderd in het schetsen van een geromantiseerde beeld van de agrarische sector op basis van halve waarheden die te weinig werden tegengesproken. Hoe kritisch is trouwens het NOS Journaal? En worden daar fouten wèl ruiterlijk gecorrigeerd? Ik denk aan de voorbarige berichtgeving, inclusief belastende getuigenverklaring van dames die later niet erg serieus werden genomen, met betrekking tot het van grensoverschrijdend gedrag beschuldigde Tweede Kamerlid Gijs van Dijk.
Ongehoord Nederland mag best bestaan, vindt hoofdredacteur Pieter Klok van de Volkskrant (vrijdag 28 april 2023), maar zou niet met publieke middelen gefinancierd moeten worden. Waarom zou senioren omroep MAX dan wel uit belastinggeld betaald moeten worden? Of AVROTROS, de omroep die zich profileert op cultuur terwijl vrijwel alle omroepen, inclusief taakomroep NTR daar in ruime mate aandacht aan besteden? En hoe valt te verdedigen dat de EO nog steeds met belastinggeld mag evangeliseren? Wat is de waarheid precies als het om religie gaat?
Publieke Omroep is toe aan een breed onderzoek
Ik ben dan ook benieuwd wat de uitkomst zou zijn van een breed onderzoek naar de vraag hoe de publieke omroep zich in het algemeen in het publieke debat beweegt, in welke mate feiten leidend zijn, tegengeluiden een plek hebben en hoe de kwaliteit van de talkshowhosts wordt gewaardeerd die vaak ook ondernemer zijn met een diversiteit aan belangen. Hoe presteerde de publieke omroep tijdens de covidcrisis? Het wetenschappelijk bureau van het CDA publiceerde eind vorig jaar een rapport dat geen spaan heel laat van het communicatiebeleid van het kabinet Rutte en het beleid van de eigen ministers. In welke mate was de publieke omroep dienstbaar aan of kritisch op dit overheidsbeleid? De nieuwsgierigheid van de publieke omroep naar het eigen functioneren is niet zo groot dat dit heeft geleid tot een evaluatie van de berichtgeving over de grootste crisis na de oorlog. Het CDA-rapport legt een bom onder het functioneren van de eigen bewindslieden, maar is bij de publieke omroep niet eens opgevallen.
Alle vragen die op dit moment worden gesteld over het functioneren van Ongehoord Nederland zijn wat mij betreft terecht. Tot wat voor conclusie ze zouden moeten leiden staat me minder helder voor de geest. Die omroep uit het bestel gooien betekent dat de maatschappelijke ontevredenen nog verder worden verbannen naar de krochten van de social media. Dan wordt die beweging aan het zicht onttrokken, maar zal daarmee nog niet verdwijnen. De huidige discussie rond Ongehoord Nederland leidt de aandacht af van wat echt zou moeten gebeuren: een breed onderzoek naar het functioneren van de publieke omroep, uitgevoerd door onafhankelijke wetenschappers. Als begin van een brede maatschappelijke discussie over de vraag: wat voor publieke omroep willen we eigenlijk? Die vraag gaat veel verder dan het gedoe rond Arnold Karskens en zijn club.
En zo is het
Eens!
Eigenlijk zeg je met zoveel woorden het externe pluriforme bestel werkt gewoonweg niet. Kijk naar een model met EEN publieke omroep hoe je interne pluriformiteit op die manier kan garanderen en alle verdere stromingen die zeg willen uitzenden kunnen commercieel gaan.
Een vrt of zdf model is dan misschien zo slecht nog niet!?
Als dat ‘linkse’ geluid zou inhouden dat KRO-NCRV oproept tot een communistische revolutie of BNNVARA kerken verdacht zou maken van zaken waar ze niks mee te maken hebben, kijk… dán heb je een vergelijkbaar verhaal.