Lisa Westerveld (Groenlinks): “Publieke omroep moet zich niet voor het karretje laten spannen van techplatforms”

Op 14 juni jl. verscheen de lang verwachte visiebrief van mediaminister Arie Slob. Hoewel een aantal kabinetsvoorstellen vooraf uitlekte bevat de brief van 19 pagina’s genoeg stof om te bespreken met Haagse mediawoordvoerders. Mediajournalist Peter Schavemaker sprak met GroenLinks-mediawoordvoerder Lisa Westerveld.

Direct na het verschijnen van de visiebrief stuurde je een aantal tweets. Je schreef bijvoorbeeld: ‘Eindelijk, de visiebrief. Hoewel…visie? Ik zie vooral bezuinigingen en rare compromissen’. Noem eens een paar van deze rare compromissen.
“Dit is een visiebrief zonder echt visie, problemen worden op de eerste paar pagina’s goed benoemd. Het lijkt alsof de vinger op de zere plek wordt gelegd, maar vervolgens zie je in de brief niet een visie van de minister voor een toekomstbestendig omroepbestel, maar halfbakken voorstellen vanuit bijvoorbeeld de koker van de VVD. Neem de aangekondigde veranderingen van NPO3. Dit is duidelijk een compromissenbrief; voor elke regeringspartij zit er in de brief iets wat in. Het geheel maakt de publieke omroep echter niet sterker, maar zwakker.”

Wat is eigenlijk het GroenLinks-standpunt over de regionale omroepen? Horen ze straks op Regio3?
“Het is even de vraag hoe het er precies uitkomt te zien, de uitwerking is nog te onduidelijk in de brief van minister Slob. GroenLinks vraagt, in debatten, al langer aandacht in hoeverre onze regionale aanbieders wel kunnen voorzien in het regionale toereikende media-aanbod. Dat is wel wat we van ze verwachten. Ik snap dat de regionale omroepen Regio3 zien als een mooie kans, maar veel mensen weten de regionale zender op de afstandsbediening nu ook al te vinden. GroenLinks vindt het vooral zonde dat daarvoor een zender moet verdwijnen waarop mooie innovatieve programma’s te zien zijn. Een zender waarop een jongere doelgroep wordt bereikt en een kweekvijver is voor jong talent. Op deze manier worden jongeren geslachtofferd om de regionale omroepen een extra podium te geven. Wij stellen ons de vraag: Wie zit hier nu per se op te wachten? De visiebrief is helemaal niet duidelijk hoe de NPO in de toekomst jongeren kan bereiken, het beschrijft het dilemma wel, maar geeft geen oplossing.”

“Jongeren worden geslachtofferd om de regionale omroepen een extra podium te geven”

Lisa Westerveld

Jij stelt ook de vraag wat er online voor terugkomt, wanneer NPO3 als huidige jongerenzender wordt opgeheven.
“Dat is de kern van onze kritiek. In de inleiding van de visiebrief wordt de toekomstbestendigheid mooi beschreven, maar dat moet je wel beschrijven hoe je dat wil doen. Dat vinden we niet terug in de brief.”

Je collega mediawoordvoerder Thierry Aartsen vraagt zich, in een interview met Spreekbuis.nl af waarom, in het kader van de toekomstbestendigheid van het bestel, de NPO niet kiest om haar programma’s ook uit te zenden op YouTube, Instagram TV en andere platforms; in ieder geval waar de jongeren doelgroep zit die de NPO nu niet bereikt. Heeft Thierry Aartsen gelijk?
“Daar heeft Thierry een goed punt, maar het kent ook een keerzijde. Enerzijds had de NPO in de afgelopen jaren dat beter moeten oppakken, als je het aan mij vraagt. Je moet juist zorgen dat de lineaire tv en online kanalen elkaar op een hele mooie manier aanvullen; er is hier in de afgelopen te weinig vooruitgang in geboekt. Dat heb ik ook benoemd in debatten. Anderzijds moet je als Nederlandse publieke omroep je ook niet voor het karretje laten spannen van de grote techplatforms. Facebook en Google verdienen aan het distribueren van andermans content heel veel geld. GroenLinks vindt dat de content van de NPO veel breder gebruikt zou moeten worden, omdat het content is dat met publiek geld wordt gemaakt moet je er ook voor zorgen dat het voor een groot publiek beschikbaar wordt. Tegelijkertijd moet je ook bouwen aan je eigen distributiekanalen zodat je niet overgeleverd bent aan de grillen van Silicon Valley.”

De visiebrief biedt straks nog meer ruimte voor verbreding van het gebruik van content.
“Ja, dat klopt. Maar ook daarin is de uitwerking nog heel erg vaag. De visiebrief had juist hierover moeten gaan. De kijkers van de NPO zijn over het algemeen ouder. De NPO is helemaal niet goed instaat om jongere kijkers vast te houden. Daar zou je NPO3 ook op kunnen inzetten zodat de jonge doelgroep NPO-programma’s blijft kijken.”

De brief van minister Slob komt GroenLinks op een aantal punt tegemoet, bijvoorbeeld het reclamevrij maken van de kinderprogrammering. Daarvoor heb je in het mediadebat van 4 april jl. gepleit.
“Het klopt dat in de brief wordt beschreven wat het reclamevrij kost, maar het Kabinet weigert dit voldoende te compenseren. Wij zien het als een volgende bezuiniging; en dat is niet onze doel. Zo’n bezuiniging wil vooral de VVD. Het voorstel is nu een reclamevrije NPO tot 20.00 uur, ons punt is vooral dat kinderreclames bol staan met stereotypering. Dat is iets wat wij als GroenLinks niet willen.”

“De problemen zijn in de visiebrief helder beschreven, alleen de oplossingen blijven uit”

Lisa Westerveld

Je collega mediawoordvoerder Thierry Aarsten zei in een interview met Spreekbuis.nl dat kinderen niet totaal in paniek zijn dat Z@pp straks naar NPO2 verschuift. Heeft hij daar een punt?
“Ik denk dat hij daarin gelijk heeft. GroenLinks vindt wel dat NPO3 het kanaal was waarop veel mooie kinder- en jeugdprogramma’s zijn gemaakt. De visiebrief spreekt over het opheffen van NPO3 maar zonder dat duidelijk wordt welke consequenties dat heeft. De visiebrief had moeten aangeven hoe de minister denkt wat de juiste manier is om jongeren te blijven bereiken met de publieke omroep. De problemen zijn helder beschreven, alleen de oplossingen blijven uit.”

Heeft Shula Rijxman gelijk wanneer ze zegt dat de bezuinigingen de NPO niet slagvaardiger maakt en de NPO-programmering en haar programmamakers hard zal raken?
“We zien, en horen van de vakbonden, dat steeds meer programmamakers en journalisten zzp-ers worden en tijdelijke contracten krijgen en dat de werkdruk torenhoog is. Dat is een signaal dat je serieus moet nemen. Journalisten kunnen alleen maar degelijk werk afleveren zonder deze continue werkdruk en verslechterende werkomstandigheden. Het is natuurlijk voor mij moeilijk om een inschatting te maken hoe de bezuinigingen zijn weerslag hebben op de programma’s, maar het is wel weer de zoveelste bezuiniging. Ik begrijp de zorgen van de NPO heel goed en de vraag hoe je als NPO een verdere ronde van bezuinigingen aan kan. Als Shula Rijxman zegt dat het de NPO minder slagvaardiger maakt moeten wij dat wel serieus nemen, dan kan ik niet zeggen dat het helemaal niet klopt.”

Je taak als volksvertegenwoordiger is toch om de woorden van Rijxman en de NPO te controleren in hoeverre de bezuinigingen echt hun weerslag hebben op verdwijnen van programma’s? Het kabinet schrijft dat het is uitgesloten dat de programmering zal worden geraakt. Rijxman zegt dat met de huidige plannen dit onmogelijk is.
“Het is mijn taak om de minister te controleren, maar we kunnen pas echt de balans opmaken als ze de bezuinigingen al in gang zijn gezet. Dan is het al te laat.”

“Op hoofdlijnen moeten wij als Kamer weten wat een programma ongeveer kost”

Lisa Westerveld

Je hebt liep als Kamerlid eerder tegen het feit aan dat de transparantie van de NPO niet was zoals je had gehoopt. (De Telegraaf/ december 2017)
“Ja. GroenLinks wil graag de kosten weten per genre. Ik vind dat wij als Kamer ons ver moeten houden of een bepaald programma op tv moet blijven, maar op hoofdlijnen moeten wij als Kamer weten wat een programma ongeveer kost; dat hoeft op de euro nauwkeurig maar ik wil wel weten hoe de kosten worden opgebouwd. Hierdoor kan ik mijn controlerende taak uitvoeren als mediawoordvoerder. Transparantie is hierbij heel belangrijk. Het onderbreken van informatie belemmert ons vaak in het goed doen van ons werk als Tweede Kamerlid. En dat geldt ook net zo goed voor de NPO, waarbij wij pas heel goed kunnen controleren wat de effecten zijn van bepaalde bezuinigingen of investeringen. In plaats van het alleen horen van argumenten op hoofdlijnen.”

Een tweet die je op 14 juni uitstuurde viel op tussen de tweets van je collega mediawoordvoerders. Je schreef: ‘Om de toekomst van het Nederlandse media-aanbod te waarborgen is het ook noodzakelijk NU beleid te maken over de omgang met internationale mediagiganten zoals Apple, Disney en Nextflix. Waar zie je waarborgen?
“Dit is inderdaad een punt wat wij alleen hebben gemaakt. GroenLinks stelt al langer voor een heffing op mediagiganten in te stellen, waarbij je de opbrengst kunt investeren in Nederlandse programmering, AV-sector en journalisten. Dit voorkomt dat de Nederlandse sector verder wordt uitgekleed en de internationale industrie steeds groter wordt. Daar moeten we ons op voorbereiden. Onze oproep aan de minister is om te zorgen voor een visie waarin de suggesties van de Raad voor Cultuur zijn meegenomen. We lopen nu al achter op veel Europese landen.”

De heffing komt maar niet van de grond.
“Nee, dat klopt. Er is veel weerstand tegen, ondanks dat de Raad van Cultuur zo’n heffing eerder heeft aanbevolen na een grondig onderzoek. Netflix heeft met de Raad gesproken waarbij men zich niet heeft opgeworpen als tegenstander van zo’n heffing. Netflix wil wel dat een heffing in de pas loopt met heffingen in andere landen, zoals in Frankrijk, Duitsland, Noorwegen. Hoe moeilijk is het voor het ministerie om daar te kijken hoe de heffing werkt. En de minister zou makkelijk toegang moeten kunnen hebben met de techreuzen.”

“Ik had in de visiebrief van de minister gehoopt op een doorkijk naar het medialandschap over 20, 30 jaar”

Lisa Westerveld

John de Mol pleit ook voor goede maatregelen om de Nederlandse sector te beschermen. Hij ziet als geen ander de bedreiging door de techreuzen. 
“Ja, dat klopt. Ik vind het jammer dat minister Slob het is zijn visiebrief vooral houdt op een compromis tussen de regeringspartijen, terwijl ik had gehoopt op een doorkijk over hoe we denken dat het medialandschap er over 20, 30 jaar uitziet en hoe we hier ons op moeten voorbereiden. Die tendens is er. Ik mis de verschillende scenario’s hiervoor in de brief.”

Het onderwerp zou niks nieuws moeten zijn voor de minister. Je hebt een motie en Kamervragen ingediend. Uit de beantwoording blijkt dat er voor de zomer een onderzoeksrapport komt over welke maatregelen zullen worden genomen om het Nederlandse cultureel audiovisueel aanbod te stimuleren. Zie je dit rapport als een aanhangsel van de visiebrief?
“Deze informatie komt veel te laat.”

“Hilversum is een belangrijke partij om onze visie mee te ontwikkelen. Ik weet niet waarom er nog geen afspraak is geweest met mediawethouder Wimar Jaeger”

Lisa Westerveld

Welke rol speelt het behoud van werkgelegenheid, onder andere in Hilversum Mediastad, in dit proces?
“Wij voeren al gesprekken met de NPO, de NVJ en FNV. GroenLinks werkt zelf aan een eigen mediavisie om het medialandschap voor de komende in kaart te brengen, ten behoeve van ons nieuwe verkiezingsprogramma.”

Past in deze gesprekken een afspraak met Wimar Jaeger, de Hilversumse mediawethouder over het Hilversumse standpunt? Hilversum vertegenwoordigt 12.000 mensen die hun brood verdienen in de media.
“Dat ben ik met je eens. Ik weet ook niet waarom er nog geen afspraak is geweest. Hilversum is juist een belangrijke partij om onze visie mee te ontwikkelen.”

Wat moet volgens GroenLinks de toekomst zijn van NPO Start Plus? Minister Slob is zeer kritisch op deze app van de NPO en stuurt aan op meer samenwerking met NLZIET. Welke keuze moet worden gemaakt; NPO Start Plus of NLZIET?
“We hebben hierover gesprekken gehad met de NPO en commerciële aanbieders. Alexander Klöpping van Blendle gaf recent in een lezing het belang aan van een goede en toegankelijke app. Hij kaartte de verschillen aan tussen de apps van de NPO en Netflix, bijvoorbeeld in gebruikersvriendelijkheid. Ik ben het met Klöpping eens dat er een hele goede app moet komen en de NPO zich sterker moet inzetten op online distributie. Als de minister daar een voorstel voor had gedaan, bijvoorbeeld extra investeringen in de NPO app, was dat toekomstbestendig geweest. Of de betaalde versie van de NPO Start-app de toekomst heeft, óf NLZIET, of allebei, ben ik nog niet helemaal over uit.”

“GroenLinks heeft vraagtekens gezet bij het groot aantal themakanalen”

Lisa Westerveld

Het onderwerp themakanalen speelt ook een belangrijke rol in de visiebrief. Dit is ook een belangrijk GroenLinks media-onderwerp. In het Kamerdebat van 4 april constateerde je dat er een ‘heleboel kanalen’ zijn bij gekomen en vroeg je aan minister Slob wat zijn visie is op dit ‘gefragmenteerde aanbod van maar liefst twaalf radiothemakanalen’.
“GroenLinks heeft inderdaad vraagtekens gezet bij het groot aantal themakanalen, omdat wij ons afvragen wat de meerwaarde is en welke er behoren tot de kerntaken, zeker ook in de wetenschap dat de NPO de broekriem moet aanhalen. Ik ben blij dat dat de minister inderdaad ook kritisch is op het aantal themakanalen. De NPO doet er goed aan om zelf heel goed te kijken welke themakanalen moeten worden behouden en welke niet.”