Tot hun eigen verrassing heeft een team van Zembla de opdrachtgever van de moord op de vier IKON-journalisten opgespoord. Ook stuitten ze op een Amerikaanse militair die wist van de hinderlaag.
“We wilden kijken of we de verantwoordelijken konden opsporen voordat ze straks zijn overleden’’, wijst regisseur Jos van Dongen op het feit dat de vier Nederlandse journalisten in 1982 zijn vermoord, ofwel al 36 jaar geleden. “Indertijd zat ik op de School voor de Journalistiek en die moord op collega’s had een enorme impact. Nog altijd. Journalisten komen wel eens om het leven tijdens een missie, maar vermoord worden, in een hinderlaag lopen van het leger is wat anders.’’
Dit drama speelt zich af op 17 maart 1982 in El Salvador. In het Midden-Amerikaanse land woedt een bloedige burgeroorlog. Aan de vooravond van de verkiezingen werken Koos Koster (46), Jan Kuiper (40), Joop Willemsen (42) en Hans ter Laag (25) voor de IKON aan een reportage. Het eerste deel is al klaar, gemaakt in het gebied dat door de militaire junta wordt beheerst. Het tweede deel moet gaan over het gebied dat onder controle staat van het links verzet, het Nationaal Bevrijdingsfront Farabundo Marti (FMLN).
Daar komen ze terecht in een vuurgevecht tussen de rebellen en het leger, luidt de officiële verklaring. Een hinderlaag van het leger, zo blijkt uit tegenonderzoek. Kolonel Mario Reyes Mena gaf de opdracht, zo concludeert ook de Waarheidscommissie van de Verenigde Naties. Maar niemand wordt vervolgd, tot frustratie van nabestaanden en medewerkers van de toenmalige IKON. Geluidsman Ter Laag, geboren in Bloemendaal en woonachtig in Kortenhoef, heeft ook twee zussen in het Gooi die de zaak blijven volgen. Zus Saskia schrijft er zelfs een boek over.
Aangifte
Toch is het Gert Kuiper, de broer van de doodgeschoten Jan Kuiper, die begin dit jaar in El Salvador aangifte doet tegen kolonel Reyes Mena. “Dat is mogelijk omdat twee jaar geleden de amnestiewet is afgeschaft. Voor ons aanleiding om te kijken of we de kolonel en andere betrokkenen kunnen vinden’’, verklaart Van Dongen waarom een team van Zembla weer in de zaak dook. “We wisten dat de kolonel twee jaar na de moorden naar de VS is gegaan, maar of hij nog leeft en waar hij dan woont, wisten we niet.’’
Het team kon beschikken over veel Amerikaanse documenten. Zo ontdekken ze de namen van de drie kinderen van de kolonel. Op social media stuiten ze op een foto van hem met de kinderen. Uiteindelijk vinden ze de 79-jaar oude kolonel. Die verklaart nooit te zijn aangeklaagd. “Of dat ooit gaat gebeuren betwijfel ik. In El Salvador liggen hele stapels met aangiften. Vergeet niet dat indertijd 70.000 mensen zijn vermoord. Bovendien is de kans groot dat na de verkiezingen volgend jaar de amnestiewet weer wordt ingevoerd. En als ze de kolonel al willen vervolgen, levert de VS hem dan uit’’, vraagt Van Dongen zich af.
Amerikaan
Dit weekend was hij nog druk aan het monteren voor de uitzending van vanavond. Daarin wordt nog een ander nieuwtje gemeld. De Amerikaanse militair Bruce Hazelwood was indertijd trainer bij de legerbasis van de kolonel, net als nog 25 Amerikanen. Uit documenten blijkt dat Hazelwood wist van de geplande hinderlaag. “Hazelwood ontkent nu. Maar de vraag is of hij de fout maakte door zijn superieuren indertijd niet op de hoogte te brengen van het plan of dat de leiding het wel wist, maar Nederland niet inseinde. Nederland en de VS zijn immers bondgenoten. Wellicht gaat het Amerikaanse congres dat onderzoeken.’’
ZEMBLA, In Koelen Bloede, vanavond 21 uur op NPO2
Geef als eerste een reactie