Patrick Kicken: De moord op Pim Fortuyn had voorkomen kunnen worden

[BLOG] Ik weet dat dit nogal een statement is, dat de eerste politieke moord in 300 jaar tijd in Nederland voorkomen had kunnen worden, maar toch vind ik dat het gezegd moet worden. Het is vandaag, zoals je vast al ergens gehoord of gelezen hebt, twintig jaar geleden dat de beste man na de radioshow van Ruud de Wild op 3FM op brute wijze vermoord werd vlak naast de toenmalige 3FM studio op het parkeerplaatsje waar ik vier keer per week mijn knalrode BMW altijd parkeerde, om op de (muziek)redactie van 3 te werken, vlak naast de plek des onheils. Het is goed om eens de weken voor en na de dood van Pim te bespreken.

Het was sowieso al een rare tijd, vlak na de aanslagen op de Twin Towers in New York op 11 september 2001. Het half jaar daarna werd ook het Mediapark in Hilversum extra beveiligd, iedereen was alert op nieuwe aanslagen, de hosanna sfeer van het nieuwe millennium was vervangen door eentje van angst en achterdocht. Dan blijft het toch gek dat een dik half jaar later gewoon een of andere kaaskop met een pistool het mediapark op kan lopen, zich kan verschuilen achter een van de geparkeerde auto’s en gewoon op iemand af kan lopen om hem neer te schieten. Mijn werkzaamheden op de 3FM redactie bestonden o.a. uit nieuwe muziek scoren die platenmaatschappijen nog niet wilden uitdelen via Napster, wat me geen vrienden bij de platenmaatschappijen op leverde, maar ons wel de primeurs. En ik zocht de muziek uit voor Gerard Ekdom’s Arbeidsvitaminen en Ruud de Wild, die die week allerlei politici interviewde.

Niet dat dat veel zin had, de muziek voor Ruud de Wild uitzoeken. Als je voor hem een playlist maakte zag hij het eerder als een soort suggestielijst, je had geluk als hij iets van de voorgestelde artiest draaide of 3 van de 10 titels op de lijst. In de weken voorafgaand aan de komst van Pim Fortuyn naar de studio hebben meerdere mensen achter de schermen op de 3FM redactie, waaronder ik, op de vloer geroepen ‘moeten we niet voor wat extra beveiliging zorgen, een paar mannetjes aan de deur?’. ‘Welnee’, riepen anderen (ik zal de namen maar even voor me houden), ‘het is hier geen Amerika! Haha’. Nou dat hebben we geweten. Het is/was hier veel erger dan in Amerika, waar dit echt niet gebeurd was met een politicus die al zo onder vuur lag, op klaarlichte dag. En dat terwijl de moeder van Pim er hem al voor gewaarschuwd had: ‘Ga maar niet de politiek in jongen, je eindigt net als Kennedy!’.

Ik durf zelfs te beweren dat het ook te maken heeft gehad met de rare spagaat constructie waar 3FM en al die omroepen toen in zaten: de omroepen deden hun uitzendingen vanuit de gezamenlijke 3FM studio, maar bereiden hun shows natuurlijk allemaal voor in hun eigen pand. Voor Ruud was dat bij BNN. Voor Westbroek en Stenders het VARA pand, enzovoorts. Waar de beveiliging wél op orde was en dit dus nooit zo had kunnen gebeuren. De 3FM studio kon je vergelijken met eigenlijk een soort locatiestudio, met naast een technicus voor het eerst in de geschiedenis van de zender een (kleine, gezamenlijke) muziekredactie ernaast. Piepkleine kantoortjes, want de omroepen waren (destijds) nog de baas. De muziekredactie was dan ook ‘ondersteunend’, wij hadden feitelijk geen zeggenschap, ook niet over de beveiliging. We konden alleen ‘suggesties doen’. Wat raar is, want de studio was toch de plek waar de omroepen hun ding kwamen doen en de gasten zich veilig waanden. Nou mooi niet. We hadden gewoon voet bij stuk moeten houden en desnoods zelf met z’n allen bij de deur moeten gaan staan.

De dag van de aanslag zelf (een maandag, 6 mei 2002) was ik godzijdank vrij. Maar ik zag wel bij mijn toenmalige vriendin die in het ziekenhuis lag op een klein TV’tje vanuit de struiken gefilmd wat er daar loos was achter de 3FM studio. Bizarre beelden van een Fortuyn die als een soort lappenpop nog tevergeefs gereanimeerd werd. De dag erna, toen ik er weer naartoe moest vanuit Almere, herinner ik me ook: een bloemenzee bij de hekken van het mediapark, beertjes, kaarsjes en een hoop ontredderde mensen. Op NPO radio 1 ging het (terecht) nergens anders over. Waar ik me overigens wel nog aan geërgerd heb is dat er eerst in zelfs het NOS journaal gesproken werd over ‘Pim Fortuyn is neerGESTOKEN’. Dan gebeurt er zoiets onwerkelijks in je eigen achtertuin, óp het mediapark en dan krijg je het nog voor elkaar om het verkeerde nieuws te brengen, knap hoor.

De weken erna gebeurde wat er eigenlijk altijd gebeurde en nu nog bij de NPO: niemand neemt verantwoordelijkheid. Dit hadden we niet kunnen zien aankomen! Wat verschrikkelijk! Ik was er echt kwaad over, natuurlijk hadden we dit zien aankomen. Deze man werd dagelijks bedreigd, kreeg taarten in zijn gezicht gegooid bij persconferenties, iedere dag protesterende mensen bij zijn huis. We hadden véél en véél alerter moeten zijn voor onze gast. Je kunt wel zeggen ‘Pim wilde zelf geen beveiliging’ maar dat is een drogreden; zelfde geldt voor Peter R. de Vries die te gast was bij RTL Boulevard. Je draagt zélf zorg voor de gasten die je ontvangt in je studio. Dus denk je mee en vooruit, zeker over de beveiliging. Hoe vaak ik niet grote artiesten over de vloer heb gehad in de jaren ervoor en erna waarvoor de hele parkeerplaats bij de Tros en 3FM leeggeveegd moest worden.

De toenmalige zendercoördinator bij 3FM Paul van der Lugt is deze week veel in de media omdat hij een boek over die dag op het mediapark met Pim Fortuyn heeft uitgebracht genaamd ‘De laatste dag’. Ik snap dat hij met deze dag in het reine wil komen, want hij is/was als baas toch eindverantwoordelijke. Maar ik heb het boek, wat voornamelijk uit interviews met direct betrokkenen bestaat even doorgescand en zie niemand ergens hand in eigen boezem steken. Ik neem het Paul dan ook tot op de dag van vandaag kwalijk dat er vantevoren zo laks mee omgegaan is. Niet voor niets moest hij een paar maanden na de aanslag zelf het veld ruimen en per 1 november van dat jaar 2002 plaatsmaken voor ex-platenbaas Florent Luyckx, die overigens van 3FM wél een succes maakte door de zaken wél serieus aan te pakken in plaats van op z’n boerenfluitjes. Van der Lugt zelf moest jaren later bij de regionale omroep van Utrecht, Radio M, verplicht vertrekken na financiële wantoestanden. Je kan goed met hem lachen hoor, die Paul, maar hij was toch vooral druk met het gezellig hebben, beetje vergaderen, beetje flirten met de vrouwtjes waarna hij er uiteindelijk met de producer van de Arbeidsvitaminen (Evelien de Bruijn) vandoor ging.

En nu hoor ik het je denken, ach dat is Kicken, die altijd met sterke verhalen komt. Over het vertrekken van Ruud de Wild naar 3FM, over Frank Dane die hetzelfde gaat doen of Marieke van Q die naar 538 vertrekt. Maar dat zijn allemaal geruchten. Dit is een feit, wat ik me tot op de dag van vandaag nog herinner en voor schaam: wij bij 3FM destijds achter de schermen hadden véél harder aan de bel moeten trekken vantevoren dat er ‘mannetjes aan de deur’ moesten staan om de veiligheid van onze gast te garanderen. Ook ik voel me er schuldig over, terwijl ik het wel degelijk geopperd heb en met mij meerderen. Maar in het lacherige sfeertje van ‘dit gebeurt hier niet’, ‘het is de verantwoordelijkheid van de omroepen zelf’ en ‘het is maar een radioshow’ zijn we er allemaal mooi ingestonken en hebben we de weg voor een gek met een pistool mede vrij gemaakt. Kan iemand even opnieuw meelezen in het boek van Paul van der Lugt of onderstaande podcast beluisteren of dát ook benoemd wordt?

Patrick Kicken

---