Saillante fragmenten over kleine en grote, profetische of de plank misslaande spreekbuizen in de recente omroepgeschiedenis. Opgetekend vanuit het werk van honderden journalistieke geschiedschrijvers in Testament van de pers. Vandaag: ‘Kun je misschien eerst even nadenken?
Het vrije woord kreeg op tv en in de krant de lauwerkrans omgehangen en werd verheven tot absolute maatstaf. Wie niet kan leven met spotprenten over Mohammed, hoort hier niet thuis. Die prenten moesten we zien als humor. Tegelijk gaven vele sprekers toe dat ze er zelf maar nauwelijks om konden lachen, dat ze de prenten zelfs wat smakeloos vonden. Toch werden de Charlie-prenten gloedvol verdedigd en in zevenmiljoenvoud verspreid.
Waarom hechten veel Nederlanders zo aan ‘het recht om te beledigen’? Volgens antropoloog Peter van der Veer komt dat door de ontzuiling. Sinds Nederlanders zich in de jaren zestig bevrijdden van de ketens van religieuze moraal en gezaghebbers, zijn ze wars geworden van autoriteit, en dat laten ze maar wát graag zien. Of het nu gaat om Rutte, Jezus, Willem-Alexander of Mohammed, ze moeten actief worden beschimpt en bespot. Dat is een erfenis van de Verlichting en onderschrijft het liberaal-humanistisch ideaal van de mens als autonoom individu.
‘Ik zeg wat ik denk’, werd de nieuwe norm, ‘kutmarokkaan’, ‘doe eens normaal’ en ‘oprotten’ kwam in het ABN terecht. Maar veel verder zijn we niet gekomen. We hebben de angel niet uit het conflict gehaald. Tien jaar na de moord op Van Gogh ontkennen we de schaduwkanten van absolute vrijheid van meningsuiting. Maar veel belangrijker nog: we ontkennen dat we inmiddels in een postseculiere samenleving zijn beland.
“De vrijheid van meningsuiting moet niet verworden tot het recht om te beledigen’, riep dj Giel Beelen geëmotioneerd in ‘De Wereld Draait Door’. Iets dergelijks hoorde ik de laatste dagen vaker op radio en tv. Laten we van ‘ik zeg wat ik denk’ opschuiven naar ‘je mag het zeggen, maar het hoeft niet’. Of: je mag het zeggen, maar kun je misschien even nadenken over hoe je dat wilt doen?
Bron: Sociaal-antropoloog Annette Jansen in Trouw, 24 januari 2015, in: Testament van de pers.
Geef als eerste een reactie