Voorzichtig waarderende woorden van CDA, SGP en CU voor het veiligstellen van de externe pluriformiteit door de verenigingsstructuur te handhaven, ook veel heel, veel vragen over de uitvoerbaarheid van de plannen, maar ook scherpe kritiek over het feit dat minister Bruins rond de publieke omroep een rafelig plan presenteert met veel te veel open einden. ‘Deze plannen zijn als een kompas zonder naald’, luidde de omschrijving van Harmen Krul van het CDA. Dat lot viel minister Eppo Bruins vanmiddag ten deel tijdens het debat over de plannen die hij heeft om de publieke omroep te hervormen. Over de NTR is de Tweede Kamer het met uitzondering van de PVV eens: die moet blijven, als onderdeel van de NOS.
Er was vooral kritiek op de volgorde van handelen die de publieke omroep boven het hoofd hangt. Eerst ruim 156 miljoen bezuinigen en dan pas hervormen is in de ogen van verschillende partijen een onlogische volgorde met mogelijk een apocalyptische uitwerking op het bestel. Althans zo verwoordde Denk-woordvoerder Ergin zijn zorgen. VVD-kamerlid Claire Martens-America toonde zich iets optimistischer. Zij denkt dat de bezuiniging te realiseren is door op verschillende terreinen te gaan samenwerken, het aantal managementlagen te beperken, duur amusement over te laten aan de commerciële omroep en het mes te zetten in de sportrechten. Ze pleitte ervoor om bij de bezuinigingen de journalistieke rol van de publieke omroep te ontzien, maar wil er geen dwingende regels voor formuleren. ‘Hoe de bezuinigingen landen is aan de omroepen’, zei ze. Extreem fel haalde ze uit naar omroepdirecteuren ‘die al te lang zitten of teveel functies combineren, zoals die van programmamaker, bestuurder, presentator’.
Achterhoedegevecht
Mohammed Mohandis van GroenLinks-PvdA vroeg zich af of de ideeën van de minister wel echt gaan werken. Verschillende omroephuizen die moeten gaan samenwerken? Hij leek er niet in te geloven en vroeg zich af of het bestel op deze manier niet nog ingewikkelder wordt dan het al is. ‘De hervorming van de publieke omroep vraagt om een fundamentele aanpak. Je lost het probleem niet op met een achterhoedegevecht’, zo vond hij. Eerst bezuinigen en dan pas reorganiseren is in zijn ogen de verkeerde volgorde. ‘Is dat nou goed bestuur of de botte bijl?, vroeg hij zich af. Hij pleitte voor de aanstelling van een onafhankelijke procesregisseur met gezag naar de politiek en kennis van zaken met betrekking tot het reilen en zeilen in Hilversum. Over de brief van de minister waarin hij zijn plannen toelicht zei Mohandis: er zit veel wensdenken in.
Veel proces, weinig inhoud
Sandra Beckerman van de SP ontdekte in de plannen van Bruins wel veel procesmatige afwegingen, maar weinig inhoud. Ze wees op het grote aantal parlementaire enquêtes de afgelopen jaren die er kwamen mede dankzij het feit dat journalisten bleven doorspitten, het bewijs dat investeren in een stevig publiek bestel zal lonen. Anders dan de VVD wil ze geen afscheid nemen van de omroepverenigingen. Zorgen maakt ze zich over het feit dat de reclame uitgebreid wordt om een deel van de bezuinigingen te compenseren. Geen logische combinatie, vond ze, want daardoor wordt de publieke omroep juist meer afhankelijk van commercie, terwijl de omroepen tegelijk worden aangemoedigd meer te investeren in kwalitatief sterke programma’s, ook gericht op kleine groepen. Bovendien wordt de publieke omroep zo in economisch moeilijke tijden kwetsbaarder met deze afhankelijkheid van reclame-inkomsten. Dat alles kan leiden tot het marginaliseren van belangrijke programma’s
Er worden geen keuzes gemaakt
Jan Paternotte van D66 kon van de plannen van Bruins geen brood bakken, door het grote aantal tegenstrijdigheden. Leden worden minder belangrijk, maar tegelijk moeten omroepen werken aan hun maatschappelijke worteling. De journalistieke kwaliteit wordt essentieel genoemd, maar er ontbreken regels om te voorkomen dat er bezuinigd wordt op journalistieke programma’s. Essentiële taken moeten worden gewaarborgd, maar tegelijk wordt gekozen voor het opheffen van de NTR. ‘Was will der Eppo?’, vroeg hij zich af. ’Het duizelt mij’. Zou de publieke omroep nu opgericht worden, dan zou het logisch zijn om voor een BBC-model te kiezen, vond Paternotte. ‘We hebben nu eenmaal dit historisch gegroeide model, maar laat die omroepen zich dan ook helder profileren’. Het D66 Tweede Kamerlid vindt de huidige profileringsdrang te kunstmatig en teveel gedragen door consultants. Het kan simpeler, te beginnen door NPO 1, 2 en 3 weer gewoon Nederland 1, 2 en 3 te noemen. Paternotte kwam in felle aanvaring met het FvD-kamerlid Van Houwelingen toen hij Ongehoord Nederland beschuldigde van het verspreiden van nepnieuws. Van Houwelingen ‘Je kunt een omroep niet aanklagen omdat hij iets zegt wat jou niet aanstaat’.
Ordinaire bezuiniging
Het gaat in deze plannen niet om versterking van de publieke omroep zo vindt Dogukan Ergin van Denk maar het is een ordinaire bezuiniging. ‘De PVV heeft gezegd dat dit een straf is voor de publieke omroep en de minister voert die straf uit’. Denk steunt de vorming van de Mediahuizen, maar houdt het hart vast waar het over de uitvoering gaat en vreest opnieuw polarisatie. ‘Moeten er geen betere randvoorwaarden komen’, vroeg Ergin zich af en hoe gaat de minister er in de toekomst voor zorgen dat ‘nieuwe geluiden uit de samenleving’ een plek krijgen nu nieuwe toetreders niet meer geaccepteerd worden? En wat worden de uittredingscriteria voor omroepen die zich niet aan de regels houden. ‘Wat minister Bruins voorstelt is geen hervorming maar een apocalyps’.
Lege huls
‘De minister wil veel, maar keuzes maakt hij niet’, aldus Harmen Krul van het CDA. Er is onduidelijkheid over de verdeling van het geld. Voor een deel kunnen de omroepen beschikken over garantiebudgetten, voor een ander deel moeten ze ook in de toekomst voor aanvullend budget aankloppen bij de NPO. ‘Heb het lef om de verdeling van het geld te leggen bij de omroepen’, bepleitte Krul. ‘Het idee van Omroephuizen blijf zonder keuzes een lege huls’. De omroepverenigingen kunnen wat hem betreft blijven bestaan, ‘Ze zijn sterk geworteld in de samenleving, ze vervullen een spilfunctie’.
Mediakartel
Pepijn van Houwelingen van Forum voor Democratie maakt zich zorgen over het feit dat het omroepbestel op slot gaat. Hoe gaat dat dan straks als in de samenleving rond bepaalde thema’s nieuwe inzichten ontstaan? ‘De minister zegt dat de publieke omroep alle gezichtspunten moet laten zien. Hoe kan het dan dat daar steeds dezelfde experts aan tafel zitten met steeds dezelfde visie op de NAVO, immigratieproblematiek en waarom is de berichtgeving over Trump dan zo eenzijdig’. De publieke omroep staat niet open voor geluiden die afwijken van de gewenste werkelijkheid. Met de plannen van Bruins zal dat, zo vreest het FvD-kamerlid, nog erger worden. ‘Daarmee is het mediakartel een feit’, luidt zijn conclusie. Het bestel sluiten voor nieuwe toetreders, betekent in zijn visie, dat nieuwe geluiden buiten de deur worden gehouden.
Niet kritisch genoeg
Het belang van onafhankelijke journalistiek neemt toe nu steeds vaker blijkt dat ook de overheid zich niet altijd aan de regels van de rechtsstaat houdt, zo betoogde Willem Koops van NSC. ‘Het is de vraag of de NPO die kritische rol voldoende vervulde, als het gaat om het Coronabeleid, de toeslagenaffaire en de nareis-op-nareis-problematiek’. Koops vond van niet, er zijn verbeteringen mogelijk. Claire Martens-America (VVD) tikte Koops voor deze uitspraak op de vingers. ‘Het is gevaarlijk als de politiek een oordeel hangt aan de vraag of de journalistiek zijn werk wel of niet goed heeft gedaan’. Koops daagde de minister uit om de onafhankelijkheid van journalisten binnen de publieke omroep beter te borgen door redactiestatuten een wettelijke basis te geven net als de journalistieke code en sancties te verbinden aan het overschrijden van die code. Het bestel moet een open bestel blijven, vindt Koops en de omroepverenigingen moeten kunnen blijven bestaan. De bestuurscultuur binnen de publieke omroep moet verbeterd worden. In zijn pleidooi om belang te hechten aan het voortbestaan van de omroepverenigingen vond NSC steun bij Chris Stoffer van SGP.
Invoeren van kijkgeld
Martine van der Velde van de PVV herhaalde haar eerdere standpunt dat ze weinig ziet in het voortbestaan van de publieke omroep, maar dat ze zich zal houden aan de afspraken die daarover binnen de coalitie zijn gemaakt. Ze pleitte ervoor om naar Tsjechisch-model weer kijkgeld in te voeren, zodat een eerlijk speelveld ontstaat tussen publieke omroep en commerciële omroep. Over de onafhankelijkheid van de publieke omroep was ze niet te spreken. Wat gaat de minister eraan doen om ervoor te zorgen dat de NOS in het vervolg alle perspectieven toont, wilde ze weten. ‘Zonder goed toezicht heeft deze hervorming geen kans van slagen’, luidde haar conclusie. ‘Het is dan ook de vraag of deze utopie van de minister uit zal komen’.
Stip op de horizon ontbreekt
Tweede Kamerlid van de BBB Martin Oostenbrink wilde weten waarom de minister niet voor een BBC-model kiest. Kijkers voelen zich niet meer verbonden met omroepen maar met programma’s. Hij mist in de plannen van de minister een goed beeld op de toekomst van de publieke omroep. ‘Deze visie is sterk gericht op het verleden. Er ontbreekt een stip op de horizon’. Don Ceder van de Christen Unie prees Eppo Bruins juist vanwege het feit dat hij met deze plannen de externe pluriformiteit in stand houdt. Hij pleitte ervoor om de budgetten rechtstreeks aan de omroepen toe te wijzen en een optimale vrijheid van handelen voor de Omroephuizen te garanderen. Ceder is het er niet mee eens dat de minister koerst op een gesloten stelsel. Er moet ruimte zijn voor nieuwe toetreders.
3 Trackbacks / Pingbacks