Bij televisieseries en films weet je dat het acteurs zijn die een rol spelen. Maar bij reality-tv zijn het echte mensen die hun emoties laten zien. De kijkers smullen er van. Maar in hoeverre is dit echt? Sociaal wetenschapper Linda Duits neemt ons mee in deze televisiewereld.
Mensen willen een gevoel van echtheid zien op televisie. Emoties van echte mensen. Geen bedachte personages. Reality-tv dus.
Maar simpelweg camera’s ophangen in iemand zijn huis of bedrijf kan hele saaie televisie opleveren. Bij ’Big Brother’, het eerste grote Nederlandse succes, werd die saaiheid doorbroken door opdrachten aan de groep te geven, nieuwe personen in het huis te brengen en mensen elkaar te laten wegstemmen. “Daarmee brengen de makers de ingrediënten voor een conflict en dan krijg je emoties. Dan heb je pas boeiende televisie”’, constateert Linda Duits. En bij emoties gaat het om ruzie, samenspannen en verdriet, maar ook om vreugde en in sommige programma’s om seks.
Duits kan het weten. Zij is inmiddels een autoriteit op dit gebied. Ze studeerde politicologie, promoveerde in de communicatiewetenschap en is als onderzoeker verbonden aan de Universiteit Utrecht. Duits (41) heeft tegenwoordig haar eigen bureau Diep, dat kennis vergaart en verspreidt over populaire cultuur. Televisie hoort daar zeker bij.
Niet spontaan
Feit is dat reality-tv helemaal niet zo spontaan is als we denken. “Neem de series die iemand volgen zoals Roy Donders. Die film je niet continu. De cameraploeg is er alleen, wanneer er iets staat te gebeuren. Dus een optreden en het opzetten van zijn eigen kledinglijn. Zijn agenda wordt gewoon doorgenomen om daar de hoogtepunten uit te halen.’’
Of neem het MTV-programma over tienermoeders.”Op zich is dat niet heel spannend, tot opeens vriendinnen opduiken en ze over alle problemen gaan praten.”
Spraakmakende televisie maken kan op verschillende manieren, zo doceert Duits. Het begint met de casting. Het mogen dan gewone mensen zijn, maar ze moeten het wel goed doen voor de camera. Ze moeten grapjes kunnen maken en voor de camera kunnen reageren. Daarop worden de mensen die zich aanmelden voor een programma geselecteerd.
Conflicten
Die casting is essentieel om de juiste mensen bij elkaar te zetten. “Je wil immers conflicten. Dat is cruciaal. Bij ’Holland’s Next Top Model’ zit er altijd een bitch bij, een zielenpoot en mama’s kind. Al die gewenste types hebben de makers in het draaiboek staan. Bij de casting selecteren ze daarop, al wordt dat natuurlijk niet tegen deze meiden gezegd. Uiteraard moeten ze er ook goed uitzien. Vergeet niet dat het doel is om televisie te maken en niet om Holland’s Next Top Model te vinden. Zo gaat dat ook bij de fotomodellen die samen in een huis in Parijs worden gezet. Daar is ook zodanig geselecteerd, dat er wel ruzie in het huis moet ontstaan. Emoties.’’
Veel lijkt op spontane televisie, maar is dat volgens Duits niet. Neem het ’biechtmoment’. Dan zie je iemand in beeld die vertelt over hoe iets is verlopen. “Maar je ziet niet de redacteur in beeld en weet ook niet wat die vraagt. Worden ze uitgelokt om dingen te zeggen? Hoe spontaan is dat nog?’’
En tot slot de montage. Er wordt heel wat geknipt en geplakt, zodat van kandidaten een bepaald beeld ontstaat. Iemand kan daar nog jaren last van hebben. Zelfs bij programma’s als ’Boer zoekt vrouw’, waar Geile Geert een begrip is geworden.
Er zijn ook steeds meer spelletjesprogramma’s als reality-tv. Momenteel lopen ’Hunted’, ’Expeditie Robinson’ en in het nieuwe jaar weer ’Wie is de mol’. “Allemaal programma’s waarbij de casting belangrijk was. Op een eiland zitten lijkt saai, maar ze moeten opdrachten uitvoeren, samen zien te leven, eten vinden en ze moeten mensen wegstemmen. Dan gaan mensen samenspannen. Ook worden de groepen na een tijd gemixed. De spelregels worden steeds veranderd en daarna blijft het onvoorspelbaar’’, verklaart Duits het aanhoudende succes van dit programma.
Verleiding
Haar favoriet is ’Temptation Island’, dat in februari weer van start gaat. Nederlandse en Belgische stellen worden drie weken op een eiland gezet, waarbij de stellen uit elkaar worden gehaald. Daarna moeten de mannen en vrouwen de verleidingen van vrijgezellen zien te weerstaan. “Het streven is dat kandidaten vreemd gaan. Op zich bizar en dat ook nog eens breed uitgemeten op televisie. Toch staan de stellen in de rij, omdat ze denken dat hún relatie wel solide is. Ze denken ook te weten waar ze aan beginnen, maar dat is niet zo. Het is echt veel erger dan je ziet. De redactie praat enorm op de deelnemers in. Laat ze beelden van de ander zien, want het draait steeds om wat de ander doet. Ze geven daarbij minimale informatie, zodat de ander gaat twijfelen. En hoe dacht je dat een redacteur dan te werk gaat. Die zegt gewoon ’wat vindt je van hem met de ander’ of ’zouden ze het gedaan hebben volgens jou’? Emoties uitlokken.’’
Een ander opvallend onderdeel zijn natuurlijk de verleidingsspelletjes zoals elkaar masseren. “En wat dacht je van de enorme hoeveelheden alcohol die in de deelnemers worden gegoten. Vreemd dat daar nooit ophef over ontstaat. Ook weet je niet wat ze de vrijgezellen hebben beloofd. Die krijgen voor hun deelname sowieso een vergoeding en vast een dikke bonus wanneer ze met een kandidaat seks hebben.’’
Duits heeft haar kennis niet alleen opgedaan door veel te kijken, maar ook uit onderzoek met makers en kandidaten. Dat is niet makkelijk: deelnemers hebben een zwijgplicht en op overtreding staan torenhoge boetes.
Om nog kijkers te trekken, lijkt het wel of alles steeds spectaculairder moet. Op ’Big Brother’ zijn we in Nederland al lang uitgekeken. Opvolger Utopia beleefde dit najaar de duizendste uitzending, maar moet over een half jaar stoppen. “Rond de ’Gouden Kooi’ was er veel ophef en dat deed wonderen. Maar het is geen garantie. Het programma ’Get the fuck out of my house’ zorgde voor veel ophef. Honderd mensen in één huis moet wel tot toestanden leiden. Maar bijna niemand keek.”
Daarom is het opvallend dat in dit genre een andere variant het ook heel goed doet zoals ’Ik Vertrek’, ’Heel Holland Bakt’ en ’We zijn er bijna’. “In dat programma waarin senioren met elkaar op vakantie zijn, gebeurt juist heel weinig of het moet een lekke band zijn. Het is eerder aapjes kijken. Ik vind het mooie televisie, maar het is ook goed gemaakt.”
Geef als eerste een reactie