De publieke omroep zegt al jaren van en voor iedereen te zijn, maar is nog altijd geen goede afspiegeling van de samenleving. De NTR heeft als eerste diversiteit, vernieuwing én onbewuste vooroordelen gecombineerd en verankerd in het strategische beleid van de omroep. “BNNVARA, AVROTROS en de NOS hebben dit overgenomen, de NPO start ermee in september, maar ook het Rijksmuseum en de Nederlandse Filmacademie nemen op hun eigen manier onze aanpak over.”
Frans Jennekens, hoofd Levensbeschouwing en projectleider Diversiteit van de NTR, krijgt veel 
energie van de nieuwe werkwijze. “De publieke omroep worstelt al zo’n dertig jaar met dit vraagstuk. Hoe krijgen we meer diversiteit in de programma’s en de organisaties? Er zit een golfbeweging in: soms boeken we vooruitgang en dan gaat het weer minder goed. De laatste jaren is deze kwestie pregnanter geworden, onder meer door de opkomst van identiteitspolitiek: wie zijn wij, wat voor samenleving willen we hebben? Er is nu een generatie van niet-westerse afkomst opgestaan, die luid en duidelijk een eigen plaats in de maatschappij opeist. Daar zal elk instituut in Nederland iets mee moeten, onze maatschappelijke representativiteit is onvoldoende.”
Maar wat doe je eraan? De NTR koos voor een fundamentele en integrale aanpak van voortdurende zelfreflectie en innovatie. Jennekens: “Het gaat er in eerste instantie om dat we ons bewust worden van onze eigen vooroordelen, onze Unconscious Bias. We denken altijd dat we heel redelijk zijn en dat we allerlei argumenten zorgvuldig rationeel afwegen, voordat we een beslissing nemen. Maar zo werken onze hersenen helemaal niet. Volgens onderzoek komt van alle beslissingen die we nemen, maar ongeveer vijf procent bewust tot stand. De rest nemen we onbewust. Dat begint meteen bij je geboorte. We zoeken onbewust altijd naar dingen die we prettig vinden, die we kennen. Mensen die op ons lijken, vinden we aardig, vertrouwen we. We hebben daar allerlei beelden bij, stereotypen over bijvoorbeeld Limburgers die makkelijk zijn, Friezen die stug zijn, voetbalsupporters die hooligans zijn. Maar die beelden zijn oppervlakkig en zijn niet per se altijd juist. Onze vooroordelen werken beperkend: door niet breder te kijken, verder te zoeken of dieper te graven, krijgen we niet het best mogelijke resultaat.”
Innoversity
We moeten onszelf kortom een spiegel voorhouden en onze vooroordelen onder ogen durven zien. 
“Wees je bewust van wat je doet en vraag jezelf af: ben ik hiermee tevreden? Of kan het anders? Denk na en go the extra mile, zoals ze in Amerika zeggen. In de Verenigde Staten is het aanpakken van Unconscious Bias gewoon onderdeel van het bedrijfsproces. Dat moeten we hier ook doen.”
Jennekens zette het onderwerp twee jaar geleden op een nieuwe manier op de agenda bij de NTR. “In 2016 hebben we de Innoversity Parade georganiseerd, waarbij we diversiteit en innovatie met elkaar combineerden. Voor de Innoversity Parade waren allemaal mensen uitgenodigd die bezig waren iets te vernieuwen en diversiteit binnen te halen. Op dat moment zat er weinig beweging in de publieke omroepwereld. De doorstroom van medewerkers ging bijvoorbeeld heel langzaam, en als er nieuwe mensen binnenkwamen, leken ze op de medewerkers die er al zaten. De creatieve industrie hier is daardoor in zichzelf gekeerd. Gooi Hilversum open!”
“In het verleden deden we wat zoveel organisaties doen: je houdt een workshop of doet een project en daarna zakt het effect daarvan al gauw weer weg”, stelt Jennekens vast. Hij koos daarom voor een nieuwe benadering. “Stop met praten over diversiteit, want dat gaat over de ander. Unconscious Bias gaat over jezelf, over jouw stereotype beelden en hoe dat je werk beïnvloedt. We hebben om te beginnen twee workshops georganiseerd voor de top van de NTR: de directie, hoofden en eindredacteuren. Het ging over vragen zoals: wat is Unconscious Bias, hoe heeft dat invloed op de beelden die je laat zien, de presentatoren die je kiest, de keuzes die je maakt. Daar kregen we heel goede reacties op, de deelnemers vonden het een eye opener. Het was wel confronterend voor ze, want de NTR bleek toch een nogal conventioneel mannelijk, wit bedrijf te zijn, niet echt representatief voor de samenleving. Het was duidelijk dat we nog een weg te gaan hebben. Daarom is ook besloten dat alle medewerkers zo’n training moesten volgen en dat we die periodiek herhalen.” Dat is niet het enige dat de NTR doet. “We houden ook evenementen, lunchbijeenkomsten, waarvan we er nu drie hebben gehad. Die hebben steeds een thema: eentje ging over “Verkiezingen, doen we het goed?”, een ander over “Vrouwen, doen we het goed?” en de derde over “Religie, doen we het goed?” In september hebben we een vierde bijeenkomst, die zal over afkomst gaan.”
Schoolvoorbeeld
Op voorstel van Jennekens is de nieuwe aanpak verankerd in het strategische beleid van de NTR. 
“Als eerste omroep in Europa hebben we een strategisch plan opgesteld voor drie jaar, met actiepunten daarin. We zien de Unconscious Bias campagne als een vorm van sociale duurzaamheid, die essentieel is voor het succes van ons bedrijf in de toekomst. Dit onderwerp raakt alle onderdelen van de organisatie. Dus kijken we niet alleen de redacties en de programmering, maar ook naar marketing en communicatie, personeelsbeleid en noem maar op. Per afdeling stellen we een plan op en we krijgen een digitaal dashboard, dat overzicht geeft over de stand van zaken. Daarop kan bijvoorbeeld een redactie invullen welke gasten in de uitzending zijn geweest: vrouwen, mannen, mensen met een niet-westerse achtergrond enzovoort.”
“We zijn nu ruim een jaar op deze nieuwe manier bezig en ik zie er al eerste resultaten van. Ik zie andere gezichten op het geveldoek aan ons gebouw, andere beelden op televisie. Er hangt een nieuwe vibe, in de organisatie hoor ik discussie hierover. Dat is belangrijk, want het maakt de programma’s beter. Als je breder kijkt, word je een betere journalist en met een meer divers team, dat andere aspecten vindt, kunnen we een breder publiek aanspreken. Gebruik de sterke kracht van verschillen!”
Dat is ook buiten de NTR opgemerkt, vertelt Jennekens. “Ons voorbeeld vindt navolging, niet alleen binnen de omroepwereld. BNNVARA, AVROTROS en de NOS hebben dit overgenomen, de NPO start ermee in september, maar ook het Rijksmuseum en de Nederlandse Filmacademie nemen op hun eigen manier onze aanpak over. Het is een olievlek die zich uitbreidt. Dit heeft meer teweeggebracht dan alles wat we eerder op dit gebied hebben gedaan, daar krijg ik veel energie van.”
Geef als eerste een reactie