Sommige verhalen bij de radio blijven verborgen voor de luisteraar, soms maar beter, soms ook jammer ter lering ende, vooral, vermaak. Het zijn de verhalen van programmamakers en technici die zich achter de kuchknop afspelen in de studio en op locatie. Elke maand een nieuw bericht van achter die knop, mogelijk door de tijd niet meer geheel accuraat, licht aangesterkt of afgezwakt.
“Hi, how’s your ass?” Met deze ongetwijfeld aardig bedoeldeopmerking begroette Neil Finn, zanger van Crowded House, op dinsdag 19 mei 1987 Jan Douwe Kroeske, presentator van het VARA-programma ‘2 Meter de Lucht In’ op Radio 3. Dit valt te lezen in het boekje behorend bij de cd ‘2 Meters Sessiesvolume 2’. Flip van den Enden heeft uitgebreid beschreven hoe de allereerste 2 Meter Sessie met Crowded House tot stand kwam in ‘2 Meter Sessies, het Boek’. Crowded House was destijds bezig met een promotietour voor hun nieuwe plaat door ons land, zo valt te lezen:
‘Toen dat [de opname] was afgelopen riep de vertegenwoordiger van de platenmaatschappij zijn artiesten bij de les. “Sorry jongens, we moeten verder”. De gitaar werd weer ingepakt, handen werden geschud en voor hij door de deur verdween, zei Finn nog “Thanks for the interview”. Het duurde een paar seconden eer iemand hardop uitsprak “dit moeten we vaker doen”.’
Een kort fragment uit dat boek. Inderdaad, daarna is het nog vaker gedaan, veel vaker zelfs. Op dit moment staat de teller op meer dan 1800, zo is te lezen op de site 2 Meter Sessies.
De opnames zijn in vele verschillende studio’s gemaakt, waarin de technische faciliteiten, van het aantal schuiven en knoppen tot de bijbehorende hulpmiddelen, soms oneindig lijken. Dat in tegenstelling tot de ruimte waarin die allereerstesessie tot stand kwam.
Het verhaal is bekend: Crowded House was in het land, de platenmaatschappij benaderde de VARA of er belangstelling was voor een interview. Bij aankomst bleek dat Neil zijn gitaar had meegenomen, en een stukje daarop spelen bleek geen bezwaar. Maar de geboekte radiostudio was niet echt ingericht voor meer dan een interview.
Technicus Maarten Vermee vertelt:
“Ik werd gebeld door Ingrid van de afdeling radioplanning voor een inlas. Dat gebeurde vaker in die tijd, een omroep wil op het laatste moment nog een studio en een technicus boeken. Destijds, het was ruim een half jaar voordat het NOB werd opgericht, had de toenmalige directie van het bedrijf besloten dat er geen ‘nee’ verkocht werd aan de omroepen. Mij werd verteld dat het een interview betrof en de VARA ECK [Eind Controle Kamer] de enige ruimte was die nog beschikbaar was voor een uurtje. Nadat de mannen van Crowded House en Jan Douwe binnen waren, werd mij gevraagd of ik ook een akoestische sessie kon opnemen. Een ECK is daar niet echt voor ingericht. Dat is een ruimte waar je lijnen binnen neemt uit andere studio’s of vanaf locatie, het nieuws en de STERschuift, toen ook nog de pips [het tijdsein met 6 en later 3 piepjes] met een aparte regelaar en waar banden en platen gedraaid worden. Maar twee microfooningangen op de tafel en geen randapparatuur is niet echt een prettige basis voor zo’n opname. In mijn ogen verliep het allemaal nogal rommelig. Met kunst en vliegwerk heb ik nog twee microfoonkanalen weten te regelen. De kleine ruimte waar de mannen zaten, was de presentatiecel van de ECK. Die is bedoeld voor het aan- en afkondigen van radioprogramma’s door, zoals dat toen nog heette, de omroeper van dienst. In een hokje ernaast, de zogenaamde spreekstudio, hingen ook nogtwee microfoons. Die heb ik via een omweg in het SSC [Studio Schakel Centrale] op mijn ECK-tafel kunnen binnennemen. Een beetje galm had ik ook nog nodig. Niet standaard aanwezig in deze ruimte, in het VARA-pand was wel een galmkelder maar die moest je ook apart schakelen. Via het SSC heb ik dus nog galm kunnen steken. Alle microfoons die ikgebruikt heb, waren AKG’s 451, andere exemplaren waren niet beschikbaar. Ook niet nodig, die AKG’s zijn hele goede condensatormicrofoons. Ik heb net via Spotify de opname nog eens beluisterd, klinkt best wel goed gezien de omstandigheden. En ook nog stereo!”
Het huidige bedrijf van Jan Douwe Kroeske is te vinden in hetzelfde omroeppand, hemelsbreed zo’n 15 meter verwijderdvan die voormalige ECK. Het gebouw aan de Heuvellaan 33 isnovember vorig jaar van naam veranderd. De naam MCO, Muziekcentrum voor de Omroep, is van de voorgevel verdwenen en heeft nu plaats gemaakt voor… Heuvellaan.
Desgevraagd mailt Jan Douwe Kroeske:
“De rauwe opname met Crowded House uit 1987 heeft mij eigenlijk alleen maar goeds opgeleverd. In amper een uur tijd kregen we in de glazen-studio-met-beperkte-technische-mogelijkheden een geweldige ‘muziekles’: 1. geef muzikanten speelruimte en je kunt iets moois verwachten; 2. probeer een glasrijke omgeving bij een opname vooral te vermijden; 3. werk over langere tijd samen met geluidstechneuten, dat maakt het team sterker; 4. licht de telefooncentrale in wanneer je een bijzondere live-opname in je radioprogrammauitzendt… (okay, in de 21ste eeuw kan het per app).
Samen met televisieregisseur Bauke Kappers kon ik in 1993 het radio-verhaal vertalen naar tv. Daar hebben we de ‘Whatyou see is what you get’ optiek rechtstreeks doorvertaald in een tv-programma. En dat programma maken we nog altijd. Ook 2025 belooft voor 2 Meter Sessies een spannend jaar te worden, met internationale uitzendingen (NTR-NPO, Youtube) en opnames van Zeewolde tot London.
Uitgangspunt bij 2 Meter Sessies is en blijft een solide audio-benadering. Wat ik bij Crowded House meemaakte aan de hand van Maarten Vermee, konden we verder uitbouwen met behulp van onder andere Berry Kamer, Herman Geerling, Sjoerd van de Broek, Ronald Trijber, Frank Matthijssen († 03-09-2022), Gert de Bruijn en vele anderen. Inmiddels is Han Nuijten de langst meedraaiende audio-techneut bij 2 Meter en we verbazen ons bij tijd en wijle nog altijd over de energie die er bij een 2 sporen-registratie vrijkomt. Want daar gaat het om…”.
Het betreffende nummer van Crowded House is te vinden op de cd ‘2 Meter Sessies Volume 2’ en op de cd ‘2 meter Sessies – De Beste Allertijden’. Allebei nog leverbaar.
Er zijn twee boekjes verschenen die over de 2 Meter Sessies verhalen, in 1992 en in 1997. Tweedehands te vinden via www.boekwinkeltjes.nl. Maar wat is de titel van die allereerste sessie? Toepasselijk: ‘Don’t dream it’s over’. Dat was ook de eerste hit van deze band in Nederland, stond destijds 13 weken in de Top 40.
Op de foto: De kleine ruimte waarin het uitstekend optreden van Crowded House plaats vond, is duidelijk zichtbaar aan de voorzijde van het voormalige VARA-pand. Het betreft het uitstekende gedeelte, aan de buitenzijde voorzien van een tegeltableau van Bart van der Leck, kunstschilder en vormgever. (1876-1958).
Volgende maand een nieuwe Kuchknop. Dan het verhaal over een bijzondere STER-spot ingesproken door Alfred Lagarde, slechts eenmaal uitgezonden. In die spot werd reclame gemaakt werd voor deze STER-spot.
sybrand.verwer@gmail.com
Hoi Syb, fan van jou en je bijdragen, je weet toch.. Maar ik zou je meer lezers gunnen en dat kan door in de titel iets prijs te geven van de inhoud.
Bij deze bijvoorbeeld ‘Crowded House in the house’. Typisch zo’n woordgrap ook die ik jou zo hoor maken.
Deel 39, maart 2025 is leuk voor jouw administratie maar zegt de Spreekbuis lezer niet veel. Greets! PK
Goed verhaal ,,, en nog waar ook !!!! Het verhaal is belangrijk, maar zoals het beschrijft is het ’n lust voor de ogen en geest !!! Goed gedaan Siepie !!