Ton F. van Dijk: ‘De publieke omroep is in de kern een journalistieke organisatie’

De laatste weken is er veel te doen over journalistiek binnen de publieke omroep. OP1-presentator Jort Kelder financierde campagnevideo’s voor FvD, de bemoeienis van voorlichters van Sigrid Kaag met haar VPRO-documentaire, de oproep van journalisten van de NOS en de NTR aan Shula Rijxman van de NPO om zich in deze discussies te mengen en vorige week voormalig presentator Talitha Muusse die in een interview suggereert dat er sprake is van politieke druk op interviewers van Op1. Spreekbuis.nl vroeg aan diverse journalisten en experts in hoeverre deze perikelen schadelijk zijn voor het aanzien van de journalistiek binnen de publieke omroep. Komende dagen interviewt Spreekbuis.nl diverse journalisten en media-experts over de journalistiek binnen de publieke omroep. Ditmaal: HP/De Tijd-columnist en voormalig NPO-baas Ton F. van Dijk.

Volgens hem is onafhankelijke journalistiek essentieel voor iedere journalistieke organisatie. Van Dijk: ‘En dus zeker voor de publieke omroep die van ons allemaal is’. Dat is volgens hem echter iets anders dan neutrale journalistiek. ‘Iedere journalist heeft z’n persoonlijke voorkeuren. Het omroepbestel is zelfs gebaseerd op die veelheid aan meningen die de individuele omroepen vertegenwoordigen.’.  

Jort Kelder kwam onlangs in het nieuws, omdat dat de OP1-presentator indirect campagnefilms voor FvD financierde. Ton F. van Dijk meent dat hier een journalistieke grens is overschreden.

Ton F. van Dijk: “De kwestie Jort Kelder – die overloopt van het talent, daarover geen misverstand – is een voorbeeld van een grens die wordt overschreden. Je kunt best bevriend zijn met de premier, maar interview hem dan niet. Wat niet kan is de campagnefilmpjes van een politieke partij financieren en tegelijk ‘journalistieke’ programma’s presenteren, zeker wanneer je niet transparant bent over deze ’sponsorring’.”

Het is volgens hem daarom terecht dat de redactieraden van programma’s als Nieuwsuur zich zorgen maken over de gevolgen voor de perceptie van de onafhankelijkheid van de publieke omroep als geheel. 

Ton F. van Dijk: ‘Het is jammer dat Shula, die ook echt van de inhoud is, zich hier niet nadrukkelijker over heeft uitgesproken. Het is natuurlijk bij uitstek een taak van de Raad van Bestuur om de kernwaarde onafhankelijkheid van de NPO te bewaken en publiekelijk verantwoording af te leggen als deze in het geding is. In zo’n situatie doorverwijzen naar de omroep omdat die over de in houd gaat, is een zwaktebod en ondermijnt je eigen positie zeker als je als NPO tegelijkertijd wel bepaalt welke presentatoren op het scherm komen en welke niet, om maar eens iets te noemen. Dan ga je dus wel degelijk over de inhoud als dat zo uitkomt. En dan is duiken als er gedoe is nooit goed. En zo ken ik Shula eigenlijk ook niet.’

Bezinning over de kernwaarden binnen het publieke bestel zou volgens Van Dijk een continu proces moeten zijn juist omdat de samenleving volgens hem heel erg dynamisch is.

Van Dijk: ’Duidelijk maken waar je voor staat, op komen voor journalistieke kernwaarden is voor de publieke omroep belangrijker dan ooit omdat er steeds meer mensen zijn die niet zo goed begrijpen waarom een sterke onafhankelijke publieke omroep van belang is.’

Oud-omroepdirecteur en voormalig eindredacteur van Brandpunt Ton Verlind pleitte onlangs in Villamedia ervoor om in de Raad van bestuur van de NPO een journalist te benoemen met de speciale taak het journalistieke klimaat binnen de publieke omroep te verbeteren. Dit is volgens Ton F. van Dijk een open deur: ‘De publieke omroep is in de kern een journalistieke organisatie en ja dan moet er in de Raad van Bestuur ook journalistiek DNA zitten. Met het vertrek van Shula verdwijnt het laatste beetje inhoud, dus ja, let daar op bij de keuze voor een opvolger. Stel dat als voorwaarde in het functieprofiel.’, aldus Van Dijk.  

Er is veel kritiek dat de publieke omroep te weinig bezig is met journalistiek. Volgens Van Dijk worden er momenteel juist wel veel goede journalistieke programma’s bij de publieke omroep gemaakt, maar ligt de focus te veel op de talkshow Op1.  

Van Dijk: ‘Waar men op dit moment veel last van heeft is Op1. Dat wordt gepresenteerd als een journalistiek programma, maar de redactie maakt te vaak onjournalistieke keuzes. Omdat Op1 het meest zichtbare dagelijkse ‘journalistieke’ programma is, maakt dit de publieke omroep erg kwetsbaar. Een nieuwe Raad van Bestuur zou hier meteen naar moeten kijken en zorgen voor een koerswijziging waarbij de publieke omroep juist op de plek van Op1 een inhoudelijk alternatief biedt voor Jinek, zodat de kijker iets te kiezen heeft en de publieke omroep haar journalistieke kernwaarde beter onderstreept. Wat mij betreft dagelijks met Sven Kockelmann of Hugo Logtenberg die dat meer dan prima kunnen, maar nu hun journalistieke kant ook zien ondersneeuwen. Maar laten we niet doen alsof het allemaal slecht is, want daarvoor gebeuren er teveel mooie dingen.’

Als voorbeeld noemt hij Nieuwsuur. ‘Het journalistieke paradepaard van de publieke omroep dit jaar de Nipkow schijf heeft gewonnen. Terecht en dit laat zien dat er meer goede dingen gebeuren dan andersom.’.