Ton Verlind: ‘Als Frederieke weg moet, dan Tjibbe ook’

Je moet wel erg ver van de werkelijkheid staan om niet te zien dat de publieke omroep in een diepe crisis verkeert. Dat wil zeggen: bestuurlijk en strategisch. Programmatisch houden de professionals van het bestel het schip nog aardig drijvende, hoewel ook op dat terrein onderhoud dringend gewenst is.

Zijn de omroepen nog steeds fier op hun onafhankelijkheid, De Telegraaf spreekt pesterig en onomwonden over de staatsomroep. Een beeld dat wordt bevestigd door het grote aantal ex-politici in Raden van Toezicht van de diverse omroepen die daar namens hun netwerk de eigen belangen zitten te verdedigen maar nooit optreden als er optreden wordt verwacht. Kijk naar Tjibbe Joustra, de voorzitter van de Raad van Toezicht van de NPO die tot nu toe bij alle crisissituaties afwezig was. Deze voormalige veiligheidsadviseur van het kabinet kwam bij de NPO als toezichthouder aan het roer dankzij de voordracht van een commissie waarvan Frederieke Leeflang deel uitmaakte. Hij benoemde haar op zijn beurt daarna tot de hoogste baas van de NPO. Toen ze in opspraak kwam wegens haar leiderschapsstijl verdedigde hij haar aanvankelijk met verve, tot minister Eppo Bruins (achtergrond Christen Unie, nu NSC)  van Mediazaken orde op zaken kwam stellen. Kort daarop pakte Frederieke haar biezen, zonder enige publieke verantwoording. Het zag eruit als het opvolgen van een dictaat door de minister. Wat was er mis met die leiderschapsstijl? Van wie kwamen de klachten? En hoort personele ontevredenheid niet onvermijdelijk bij organisaties die in een transitie zitten, waarbij de trap wordt schoongeveegd?

We weten het niet want de publieke omroep, goed voor bijna 1 miljard euro subsidie per jaar, zwijgt onder zulke omstandigheden als een graf. En Joustra mist niet alleen de drive om verantwoordelijkheid te nemen, maar ontbeert als toezichthouder op een van de grootste subsidieorganisaties ook elke behoefte om verantwoording af te leggen. Zo bevestigt hij het beeld van een bestel in ontbinding.

Zwakke schakel

Joustra is binnen de organisatie een zwakke schakel. Hij is geen visionair, wat je bij de NPO zou verwachten, geen voorloper in het maatschappelijk debat noch iemand met journalistieke affiniteit of kennis, maar een onzichtbare overlever. Hij was betrokken bij de oprichting van de NCTV, een organisatie die waakt over de nationale veiligheid, een verzamelaar van baantjes met soms tegenstrijdige belangen (bron; FTM), waardoor zijn critici twijfelen aan zijn onafhankelijkheid. Ook zijn aanstelling als voorzitter van de Onderzoeksraad voor Veiligheid zorgde voor ophef. Zijn voorganger Pieter van Vollenhoven sprak van een politieke benoeming. Het voorland van Tjibbe verraadt weinig betrokkenheid bij zoiets als de publieke omroep. Visie en inspiratie ontbraken. Hij voerde een beleid van laissez-faire en het werd een puinhoop.

AD-recensent Angela de Jong heeft haar geduld verloren

Als voorzitter Leeflang van de Raad van Bestuur weg moet, omdat ze faalde dan is het onvermijdelijk dat Tjibbe Joustra en de rest van die Raad van Toezicht op korte termijn volgen. Met deze soap is de deconfiture van dit bestel zo onderhand compleet: de NPO als coördinerend orgaan in crisis, de VPRO, NTR, Ongehoord Nederland, WNL, NOS Sport, in crisis of daarvan herstellende, de KRO-NCRV in verwarring vanwege mismatches bij Spoorloos. De omroep ligt onder kritiek vanwege gebrek aan transparantie en empathie bij de afhandeling van de problemen. Dit optreden getuigt van de wereldvreemdheid die onderhand kenmerkend is voor de publieke omroep. Zo is er meer schade toegebracht dan nodig.

Rode vlag 

Opgeteld dus alle reden voor het uithangen van de rode vlag boven het in chaos verkerende mediapark. Maar daar is het stil in afwachting van de zoveelse reorganisatie sinds staatssecretaris Medy van der Laan (D66) in 2003 het startsein gaf voor een reeks van ingrepen die het begin markeerden naar de ontmanteling van het bestel, waarvan we nu getuige zijn. Als het toenmalige D66-beleid tot doel had dit bestel te vernietigen, dan zou je kunnen zeggen: missie geslaagd. Half april komt Eppo bruins, de minister-van-niets-doen zoals hij in de wandelgangen wordt genoemd, met de zoveelste poging om de boel overeind te houden. De omroepen zullen worden ondergebracht in 4 of 5 bestuurlijke eenheden, mediahuizen genoemd. In Hilversum werd gejuicht: ‘zo blijven de omroepen in ieder geval bestaan’, luidde de eerste reacties. Het is de vraag of het voortbestaan van de omroepen nog het hoofddoel zou moeten zijn. In feite vormen de mediahuizen de zoveelste bestuurslaag binnen een gecompliceerde organisatie die  aan bestuurlijke ballast en impotentie juist ten onder dreigt te gaan. En de programmamakers? Ze vormen de sluitpost. Die ploegen moeizaam voort.

TON VERLIND