Richard Lamb is vanuit het Future Expertise Center sinds 1989 actief als TrendStrateeg. Hij voorspelde als één van de weinigen de financiële crisis. Daarnaast was hij radiopresentator bij de AVRO; NOS en Omroep WNL. Ook duiden hij en Lieke Lamb aan de hand van hun TrendsVerwachtingen regelmatig de actualiteit bij onder andere AVROTROS, WNL, KRO-NCRV; NTR, RTL en BNR. Spreekbuis.nl vroeg aan Lamb over zijn verwachtingen voor de media.
De traditionele journalistiek heeft het al jaren zwaar. Dit is vooral terug te zien bij de dagbladen. Hoe ziet volgens jou deze bedrijfstak er over tien jaar uit?
Sinds de opkomst van het internet zien we in alle sectoren bedrijven omvallen omdat zij ‘de nieuwe transparantie’ onderschat hebben. In de journalistiek dacht men lange tijd dat al die ingrijpende veranderingen geen vat zouden hebben op de media. Want zeg nou zelf: als journalist staat men toch een beetje boven de natuurwetten en zouden de media juist ondersteund moeten worden als de waakhond van de democratie. Ik proef soms een lichte vorm van arrogantie. Dat begon al vroeg: in 1989 mocht ik als jongste bediende op het Mediapark bij de ANP-radionieuwsdienst beginnen, toen nog onderin het muziekpaviljoen. Mij werd direct duidelijk gemaakt: “wij bepalen voor het volk wat nieuws is, niemand anders!”
“Door de opkomst van cross-mediale nieuwsvoorziening hebben kranten en omroepen namelijk veel overlap gekregen.”
Anno 2018 hebben dagbladen het loodzwaar en dat zal komende jaren niet verbeteren. Door de opkomst van cross-mediale nieuwsvoorziening hebben kranten en omroepen namelijk veel overlap gekregen. Daar waar kranten hun financiering uit abonnementen en advertenties moeten halen, wordt de nieuwsvoorziening door de Publieke Omroep nog steeds vanuit Den Haag mogelijk gemaakt. Dat is historisch zo gegroeid maar niet langer te rechtvaardigen in het snel veranderende medialandschap.
Sinds het begin van de recessie in 2008 is deze ongelijkheid tussen dagbladen en de NPO verder 
versterkt door afkalvende advertentie-inkomsten en nieuwe toetreders. Noodgedwongen zijn dagbladen steeds vaker gevuld met braaf gekopieerde ANP-tjes en zien we steeds minder onderzoeksjournalistiek. Dat levert weinig toegevoegde waarde op. De nieuwsconsumenten kunnen online; in de krant en bij de NPO op tientallen plekken hetzelfde bericht lezen. Dat schiet niet op. Nieuwsorganisaties moeten zichzelf opnieuw inrichten. Papieren kranten zullen door de vergrijzing nog een tijdje blijven bestaan maar hebben in hun huidige vorm geen toekomst, alleen al vanwege de hoge distributiekosten.
Het toekomstige verdienmodel voor nieuwsorganisaties zal gebaseerd zijn op het innovatief ontsluiten van content. Niet met het maken van de content zelf en zeker niet met het ‘Meningen Circus’ van opiniestokers en raaskallende roeptoeters. Nieuwsconsumenten kunnen tegenwoordig prima zelf een mening vormen, mits zij voorzien worden van fact-based berichtgeving.
Ondanks de roep van Shula Rijxman lijken de bezuinigen onvermijdelijk. Hoe gaat de rol van de NPO (en die van de publieke omroep organisaties) er in de toekomst volgens jou uit zien?
Het is voor direct betrokkenen nu nog misschien moeilijk voor te stellen maar de NPO zal een ‘Vanishing Industry’ blijken te zijn. Een sector die vrijwel geheel zal verdwijnen omdat zij niet met haar omgeving meegegroeid is. Vergelijkbaar met Radio Nederland Wereldomroep dat in 2016 66% van haar personeel moest ontslaan vanwege de snel afgebouwde overheidsfinanciering.
Het plan van Minister Arie Slob om vanaf het Binnenhof de NPO-geldkraan met 60 miljoen dicht te draaien past bij dit tijdsgewricht. De pennenstrijd tussen NPO-voorzitter Shula Rijxman en de minister gaat nergens toe leiden. Ieder vervult haar en zijn rol met verve maar dit is het begin van de NPO-ontmanteling door politiek Den Haag. Vergeet niet dat de Publieke Omroepen zijn opgericht in een tijd dat geen commerciële alternatieven beschikbaar waren. De toegevoegde waarde van de publieke omroepen is fors afgenomen door de nieuwe toetreders afgelopen decennia. Zo werkt dat in iedere sector en dus ook in de media. De NPO zal op den duur gemarginaliseerd worden tot haar (nieuwe) kerntaken. Je hoeft het hier natuurlijk niet mee eens te zijn maar dit is geen mening. Het is een serieuze voorspelling als TrendStrateeg.
“M’n vingers jeuken om de NPO en haar omroepen door een ingrijpende proces-innovatie zichzelf opnieuw te laten uitvinden.”
Ik mag regelmatig voor en achter de schermen over de vloer komen bij de omroepen. Daarbij valt op
dat men op alle niveaus doorlopend bezig is met omroeppolitiek. Dat is een dure hobby. Kijk alleen maar eens naar de 5% fusiepremie voor AVROTROS, BNNVARA en KRONCRV. We praten hier jaarlijks over ruim 33 miljoen euro om samen te gaan werken! Dan ben je totaal losgezongen van de samenleving. In andere sectoren levert een samenwerking juist een besparing op. M’n vingers jeuken om de NPO en haar omroepen door een ingrijpende proces-innovatie zichzelf opnieuw te laten uitvinden. Doe je dat niet, dan ga je onherroepelijk ten onder.
De opkomst van internationale spelers lijkt een groter effect te hebben op commerciële zenders, aangezien zij meer entertainments uitzenden en het geheel van advertentie-inkomsten moeten hebben. Hoe bestendig zijn Talpa en RTL tegen de internationale techreuzen?
Het spreekt voor zich dat Talpa Network; RTL Nederland en enkele nieuwe spelers het Nederlandse medialandschap gaan bepalen. Internationale spelers als Netflix; YouTube en Facebook kunnen door hun schaalgrootte echter zo veel kwalitatief goede films, series en entertainment bieden dat je als Nederlandse producent en broadcaster tevreden zal moeten zijn met de kruimels, qua advertentie-inkomsten.
Met nieuwsvoorziening is het een ander verhaal. Dat is minder interessant voor internationale spelers omdat het relatief bewerkelijk is. Slim dus van John de Mol om het ANP toe te voegen aan zijn Talpa Network. Hij snapt als geen ander dat de verrijking van het nieuws Big Business kan worden in de huidige aandachtseconomie waarbij urgentie en relevantie leidend is in een overvloed aan content. Thijs Chanowski, producent van de Fabeltjeskrant, zei ooit tegen me (ruim voordat Video-on-Demand bestond): “Je kan vrijwel alles inblikken, behalve nieuws en grote evenementen. Dat willen de mensen live zien”.
‘Het gros van de Podcasts is zonde van je tijd om te beluisteren en zal nooit leiden tot een fatsoenlijk verdienmodel uit advertenties of abonnementen.’
Steeds meer uitgevers en omroepen starten podcast. Is dit een trend of een tijdelijk hype?
Als podcaster van het eerste uur (1997) moet ik een beetje lachen om de huidige Podcast Revival. Het is veelal spielerei van programmamakers en zelfbenoemde experts. Heel af-en-toe kom je een audio-pareltje tegen maar het gros van de Podcasts is zonde van je tijd om te beluisteren en zal nooit leiden tot een fatsoenlijk verdienmodel uit advertenties of abonnementen. Daar zijn de luistercijfers veel te laag voor. Bovendien is de cultuur er in Nederland niet naar om te doneren voor een goede podcast. In de VS is dat wel heel gebruikelijk. De podcast NoAgenda van Adam Curry en John Dvorak, waarin zij de actualiteit bespreken, vaart er wel bij. Met hun Value-for-Value model kunnen luisteraars die periodiek flink doneren (of eenmalig USD 1.000,- geven) zich tot ‘Ridder van de NoAgenda Ronde Tafel’ laten slaan…ondenkbaar in Nederland.
“Al die kleine VoD-platformen zijn op den duur redelijk kansloos.”
Youtube en Netflix weten steeds meer kijktijd naar zich toe te trekken. In Nederland is het landschap redelijk gefragmenteerd met platformen als RTLXL, Videoland, NPO, NLZIET, KIJK etc. Kunnen deze Nederlandse platformen in de toekomst concurreren tegen deze internationale partijen?
Ieder Video-on-Demand-platform stelt zich ten doel om de kijker in te sluiten en bij voorkeur niet over te laten stappen naar een concurrerend platform. Hierdoor is nu al een woud van platformen ontstaan. Al die kleine VoD-platformen zijn op den duur redelijk kansloos. De grote internationale spelers winnen dit spel op den duur omdat zij waanzinnig veel kunnen investeren in nieuwe producties. Zo investeert Netflix dit jaar 8 miljard(!) in content. Op z’n minst zouden alle Nederlandse video-platformen moeten consolideren tot een groot gebruiksvriendelijk platform. Het platform NLZIET heeft met de live- en VoD-content van NPO, RTL en SBS zijn 24/7 momenteel de beste papieren, maar dan moeten ze wel nog andere zenders toelaten.
Hilversum bestaat dit jaar precies 100 jaar als Mediastad. Hoe ziet de toekomst van dit omroepdorp er uit?
Vroeger, in het analoge tijdperk, was er een technische noodzaak om de omroepen en toeleverende mediabedrijven te centraliseren op het Mediapark. Dat gaf synergie en was ook kosten besparend met al die dure studio’s en uitzendstraten. Tegenwoordig, met de digitalisering van radio en TV, wordt dit steeds minder belangrijk. Je ziet dan ook dat de omroepen maar ook RTL en SBS graag vanuit Amsterdam of elders in het land hun uitzendingen gaan maken. Logisch dat ook redacties verplaatst worden. Er is een decentralisering gaande. Gemeente Hilversum wil natuurlijk graag de rol van Mediastad blijven vervullen. Dat wordt een hele uitdaging. Met een mix van media, gaming, ICT en Kunstmatige Intelligentie zou je nog een heel eind kunnen komen met Hilversum als CrossMediastad, maar dat is wel aanpakken.
Als TrendStrateeg geef je je trends weer over diverse onderzoeken. Hoe bepaal jij deze ‘voorspellingen’?
Ik ben ooit afgestudeerd aan de TU Delft, Informatiekunde. Daar leer je hoe je gegevens kan veredelen tot informatie; kennis en wijsheid. In de loop der jaren ontwikkelde ik het TO DO Model waarmee bedrijven en overheden Trends kunnen vertalen naar Opportunities (Kansen); Deliverables (Innovatie) en Objectives (Prioriteiten). Als je die TO DO Methode los laat op bijvoorbeeld het medialandschap komen de trends; kansen en innovaties vanzelf bovendrijven. Combineer dat met de 1e Wet van Lamb: ‘Concepten blijven hetzelfde maar verschijningsvormen veranderen’ en je kan letterlijk in de toekomst kijken: een media-concept is bijvoorbeeld dat er bij het uitwisselen van een boodschap altijd een verzender en een ontvanger betrokken zijn. Dat is door de eeuwen heen nooit veranderd. De uitdaging is nu om de volgende verschijningsvorm van dit media-concept te voorspellen. Er is trouwens nog een 2e Wet van Lamb maar dat is voor een andere keer.
1 Trackback / Pingback