Waarom Op1 voor de Arjen Lubach-strategie had moeten gaan

[Blog door Bas Hakker] De redactie van Op1 kreeg veel over zich heen omdat ze altijd dezelfde gasten aan tafel hebben. Maar ja, dat is nu eenmaal waarom het programma is opgericht; zoveel mogelijk kijkers binnenhalen en dat doe je met bekende namen. Dat is hetzelfde als Dick Advocaat bekritiseren omdat hij zo verdedigend speelt.

Als de redacteuren van Op1 ’s ochtends de redactie binnenwandelen, gaat het waarschijnlijk vooral over de kijkcijfers van de dag daarvoor. Tijdens de redactievergadering opent de eindredacteur ook altijd even met de vraag of het miljoen is gehaald en diezelfde eindredacteur wisselt met de netmanager ook alleen mailtjes uit over ‘de cijfers’. Er is nu eenmaal een compleet kanaal opgetuigd om zoveel mogelijk kijkers trekken. Lullig dan dat je op je kop krijgt van NRC als je precies die wetten toepast om dat doel te halen.  

Een probleem
Als een programma zoals Op1 een paar weken rond de 400.000 kijkers zou blijven hangen, was er een probleem. Dan zouden die mensen met vaste banen op de redactie naar ander werk moeten uitkijken. Gelukkig weten de makers de kijkcijfercode te kraken; vaak dezelfde gezichten, geen lange gesprekken en niet teveel muziek. Als ze die wetten van ‘massa is kassa’ blijven toepassen, zal de hele motor lekker draaien; redacteuren kunnen blijven, de netmanager is tevreden over zijn functioneren en de mediajournalisten concluderen op basis van de kijkcijfers dat het wel een goed programma moet zijn. Geeft de makers eens ongelijk.

En terwijl alles bij Op1 draait om de kijkcijfers komt er dan zo’n zuur stukje waarin staat dat altijd dezelfde mensen aan tafel zitten; altijd weer Diederik, Joost, Ab en Xander. Ja, Dick Advocaat, je mag dan wel veel punten halen met Feyenoord, maar het spel is niet om aan te zien. Maar ik ben toch aangenomen om punten te halen? Bekende mensen aan tafel leveren meer kijkers op dan Bakker Joop, slager Henk en ondernemer Suzanne. Dat is gewoon een simpele marketingwet; leg twee onbekende tandpastamerken en een tube Colgate naast elkaar in het schap voor dezelfde prijs en 70 procent kiest voor Colgate. Als je een kroeg binnenloopt, stap je ook niet op de eerste de beste man of vrouw af om te vragen of ze wil trouwen; eerst leer je iemand een beetje kennen en dan maak je de volgende move.

Geen luiheid
Natuurlijk zullen er ook luie mensen in de redactie zitten, maar je moet het ‘probleem’ veel meer bij het mediastelsel zien. NPO 1 is nu eenmaal bedacht voor de kijkcijfers, om de concurrentie aan te gaan met SBS en RTL, en dat heeft gevolgen. Helemaal in het begin van de pandemie kreeg ik een Coronalijstje doorgemaild en de redacties hebben die lijsten ook hoor. Het was een hele diverse lijst met mensen die per deelonderwerp van de crisis (economie, veiligheid, scholen) te bellen zijn over corona. Er stonden misschien wel 100 mensen op. Stuk voor stuk mensen die geselecteerd zijn op expertise en op het vermogen om een verhaal te vertellen. Ja, je zal even moeten bellen en het onderwerp voorbespreken zodat er wat verrassende quotes komen, maar daar heb je de hele dag de tijd voor. Niks mis mee en die redacteuren kunnen dat prima, maar het probleem is dat je steeds bekendheid moet gaan opbouwen met die mensen en die tijd krijg je gewoon niet van de kijkcijferpolitie.

Hoofdredacteur bij VI
Toen Johan Derksen hoofdredacteur werd van VI ging hij lezersonderzoek doen; aha, mensen willen dus verhalen met voetballers van Ajax, Oranje en Feyenoord. Inhoudelijk had hij daar niet zoveel mee, voetballers hebben vaak niet meer te melden dan wat informatie over hun nieuwe koikarper, een nieuwe vriendin of een nieuwe auto, maar de lezers wil dat nu eenmaal. Hij gaf de mensen wat ze wilden en de verkoopcijfers vlogen omhoog. Latere hoofdredacteuren probeerden allemaal hele ingewikkelde Engels voetbalverhalen te maken, maar daar was verder niemand in geïnteresseerd en nichemagazines zijn er al genoeg.

De Arjen Lubachstrategie
Natuurlijk was er wel een oplossing voor dit probleem voorhanden, maar daarvoor is het nu te laat. Naar de eerste uitzending van Lubach Laat op 22 februari 2015 keken 319.000 mensen, een week later keken er 218.000 en het seizoen eindigde met 250.000 mensen. De 42^ste uitzending pas leverde, twee jaar later, voor het eerst meer dan een miljoen kijkers op. Omdat Lubach op 3 werd uitgezonden kreeg hij rustig de tijd om het format helemaal op maat te slijpen; geen gasten meer, een duidelijke opbouw, betere grappen. Gewoon rustig bouwen aan een goed huis; sparen voor een mooie keuken, badkamertje verbouwen en na vijf jaar kwam er een saunaatje op zolder. Zo had Op1 moeten beginnen natuurlijk; ga maar lekker bouwen aan een mooi programma op NPO3 met vernieuwende gasten, minder voorgekookte gesprekken, minder klassiek sprintwerk met voor- en tegenstanders aan tafel en wat meer aandacht voor de lange termijn. Dan zou de hoofdredacteur wekelijks overleggen met de netmanager over de inhoud; Moet er nog een redacteur bij met leuke ideetjes, is er budget voor buitenlands topgasten, is er een alternatief voor weer die saaie filmpjes die iedereen op twitter allang heeft gezien?

Ja, dat was heel verstandig geweest. Maar ja, nu moeten we even volhouden met Ab, Xander, Ab, Jeroen en natuurlijk Ab.